Της Παρασκευής Κωστίνου,
1901: Ανακαλύπτεται ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, που έμελλε να αλλάξει άρδην την εικόνα που είχαμε για τον αρχαίο κόσμο και τις επιστήμες. Πρόκειται για τον πρώτο υπολογιστή παγκοσμίως, που βρέθηκε σε ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα.
Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ναυάγια, που εντοπίστηκε κατά λάθος στην ουσία, από κάποιους σφουγγαράδες κοντά στο νησί των Αντικυθήρων, από όπου και του δόθηκε το όνομα. Ο καπετάνιος του πλοίου, Δημήτριος Κοντός, αφού τον ενημέρωσαν οι δύτες του για θραύσματα χάλκινων αγαλμάτων, απευθύνθηκε στην Κυβέρνηση, η οποία έσπευσε να βοηθήσει μαζί με το Πολεμικό Ναυτικό να ανασυρθεί το ναυάγιο. Αξίζει, βέβαια, να αναφερθεί ότι ο εντοπισμός του μηχανισμού των Αντικυθήρων αποτέλεσε αφορμή για το ξεκίνημα της ενάλιας αρχαιολογίας στη χώρα μας.
Στο ναυάγιο βρέθηκαν, επιπλέον, πολύ σημαντικά χάλκινα αγάλματα, αγγεία, νομίσματα και κοσμήματα. Χρονολογείται στην εποχή του Ιουλίου Καίσαρα (100 π.Χ.-44 π.Χ.) και υποστηρίζεται από κάποιους μελετητές, εκτός από το σημαντικό εμπόρευμα, να μεταφέρονταν και επιβάτες, ορισμένοι μάλιστα εύποροι.
Όσον αφορά, όμως, τον Mηχανισμό των Αντικυθήρων, αποτελεί έναν αναλογικό υπολογιστή, που υπολογίζει τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, τις κινήσεις του ήλιου και της σελήνης, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι συνεχώς μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα. Διαθέτει αρκετούς οδοντωτούς μηχανισμούς, οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από άξονες. Πρόκειται για έναν τελείως πρωτότυπο μηχανισμό στην αρχαιότητα, που δεύτερη παρόμοια κατασκευή εντοπίζεται ξανά στον Μεσαίωνα με τα μηχανικά ρολόγια. Βέβαια, επειδή ακριβώς ο μηχανισμός του είναι πολύ σύνθετος, οι μελετητές έχουν προτείνει ότι σίγουρα είχαν κατασκευαστεί και άλλοι τέτοιου είδους μηχανισμοί, απλά ακόμη δεν έχουν εντοπιστεί.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν κατασκευασμένος από μπρούντζο και ήταν τοποθετημένος μέσα σε ένα κουτί ξύλινο, ενώ στα φύλλα του κουτιού αυτού υπήρχαν ελληνικές επιγραφές, οι οποίες διασώθηκαν και ανέφεραν ακριβώς τη λειτουργία του μηχανισμού. Στην μπροστινή όψη υπήρχε μία πλάκα, που έδειχνε τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης και του ζωδιακού κύκλου, ενώ ο μηχανισμός κίνησης είναι αρκετά περίπλοκος και μπορεί να προβλέψει την κίνηση του φεγγαριού.
Παρόμοια είναι η κατασκευή και στην πίσω όψη, όπου μια πλάκα και εκεί, η πιο ψηλή, υποδεικνύει τους Συνοδικούς μήνες. Αυτό βοηθούσε ώστε να υπολογίζονται διάφοροι αγώνες, όπως οι Ολυμπιακοί Aγώνες, και γενικά βοηθούσε να διαμορφώνονται τα ημερολόγια. Η πιο χαμηλή πλάκα, που ήταν και η πιο μεγάλη, υποδείκνυε τους μήνες και πώς αυτοί έπεφταν ανάλογα με την έκλειψη ηλίου ή σελήνης. Η Αστρονομία, βέβαια, είναι μία επιστήμη που είχε μεταφερθεί από τους Βαβυλωνίους στους Έλληνες φιλοσόφους. Υπάρχει το ερώτημα, όμως, ποιος είναι δημιουργός του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, που ακόμη δεν έχει απαντηθεί από την έρευνα. Οι δύο πιο πιθανοί εφευρέτες είναι ο Αρχιμήδης από την Σάμο ή ο Ίππαρχος από τη Νίκαια. Αναμφισβήτητα, πρόκειται για κάποιον εφευρέτη από την Ιωνία, στην οποία τέθηκαν τα θεμέλια της ελληνικής Αστρονομίας.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων μελετήθηκε και ακόμα μελετάται από την επιστημονική κοινότητα, αλλά ο πρώτος μελετητής ήταν ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης, ενώ ακολούθησε ο μαθηματικός Tony Freeth, ο οποίος πρόσθεσε ως προς τις λειτουργίες του ότι μπορούσε να προβλέπει και τις κινήσεις των πλανητών, τόσο τις παρελθοντικές όσο και τις μελλοντικές. Επίσης, έχει προταθεί η άποψη να λειτουργούσε και ως αστρολάβος, αλλά πολύ πιο εξελιγμένος. Έγιναν διάφορες απόπειρες για να μελετηθεί και αυτή που απέδωσε τελικά, ήταν να διασπαστεί σε μικρότερα μέρη και να συνδεθεί από την αρχή.
Μέχρι και σήμερα δεν έχουν διεξαχθεί τελικά αποτελέσματα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και η έρευνα προχωρά συστηματικά. Παραμένει, λοιπόν, ένα ακόμα μυστήριο της αρχαιότητας. Παρόλα αυτά, όμως, εξαιτίας της πολυπλοκότητας του μηχανισμού και της μοναδικότητάς του, μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν κι άλλοι τέτοιοι μηχανισμοί, που απλά δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμη και κρύβονται θαμμένοι κάτω από κάποια πολυκατοικία ή στον βυθό της θάλασσας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Antikythera Mechanism, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Antikythera mechanism, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η συναρπαστική ιστορία του Ναυαγίου των Αντικυθήρων και του μυστήριου μηχανισμού του, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
