Του Λάμπρου Κουρή,
Για αιώνες, η Ρωμαϊκή Πολιτεία και, αργότερα, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ήταν η κυρίαρχος της Μεσογείου. Αυτή η κατάσταση άλλαξε από τον 3ο αιώνα και μετά. Τότε, έγινε η Κρίση του 3ου αιώνα, από το 235 μ.Χ., μέχρι τον Διοκλητιανό (284-305 μ.Χ.). Ακολούθησε η περίοδος της Τετραρχίας, με νικητή τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο (312-337 μ.Χ.). Για σχεδόν 60 χρόνια, η Αυτοκρατορία ήταν ενιαία, μέχρι να χωριστεί σε Ανατολική και Δυτική, το 395 μ.Χ. Το δυτικό κομμάτι πέρασε δύσκολα, μέχρι να εξαφανιστεί 81 χρόνια μετά. Τα δυτικά εδάφη εποικίστηκαν από γερμανικές φυλές που πέρασαν τον ποταμό Ρήνο. Καλώς ορίσατε σε έναν αλλαγμένο κόσμο. Ας ξεκινήσουμε.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ξεκίνησε από την Ιταλία και γι’ αυτό θα ξεκινήσουμε από εκεί. Το 576 π.Χ., η Ιταλία ήταν κομμάτι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετά από επίθεση του στρατηγού Βελισσαρίου το 534. Μέχρι τότε, η Ιταλία ήταν κομμάτι του βασιλείου των Οστρογότθων, οι οποίοι απλά έδιωξαν τον τελευταίο δυτικό αυτοκράτορα, τον Ρωμύλο Αυγουστύλο, το 476 μ.Χ. Ο βασιλιάς των Οστρογότθων, εκείνη τη χρονιά, ήταν ο Θεοδώριχος. Ο Θεοδώριχος πήγε να επιτεθεί κατά του αυτοκράτορα Ζήνωνα, το 487. Το 493, έγινε απόπειρα συνθήκης ειρήνης, στην οποία ο Θεοδώριχος σκότωσε τον Οδόακρο, ο οποίος είχε για λίγο το θρόνο των Οστρογότθων. Ήθελε να ενώσει τα Γοτθικά βασίλεια, δηλαδή το δικό του και αυτό των Βησιγότθων της Ισπανίας, αλλά το σχέδιο απέτυχε. Το 511 μ.Χ., ο Θεοδώριχος έλαβε το στέμμα για λογαριασμό του εγγονού του, αλλά οι Οστρογότθοι και οι Βησιγότθοι ήταν περισσότερο εχθροί μεταξύ τους, παρά με τους Ρωμαίους. Πέθανε το 526 και τον διαδέχτηκε η κόρη του, η Αμαλασούνθα, η οποία ήταν και εγγονή του Φράγκου βασιλιά Χλωδοβίκου. Κυβέρνησε για λογαριασμό του γιού της, του Αθαλαρίχου, αλλά δολοφονήθηκε το 534 από μια αντιρωμαϊκή ομάδα αριστοκρατών. Αυτή ήταν και η αφορμή για την επίθεση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, επί Ιουστινιανού. Ο τελευταίος βασιλιάς των Οστρογότθων, οι οποίοι αντιστέκονταν μέχρι το 555, ήταν ο Τοτίλας. Βασίλεψε 11 χρόνια (541-552), αλλά δεν μπόρεσε να νικήσει τους ανατολικούς Ρωμαίους. Πηγαίνοντας ξανά στο 576 μ.Χ., η Ιταλία είχε αρχίσει να δέχεται εισβολές από τους Λομβαρδούς. Οι Λομβαρδοί είχαν μετοικίσει νότια του Δούναβη και το 568 άρχισαν την εισβολή. Οι Βυζαντινοί μπόρεσαν να κρατήσουν τα βορειοδυτικά και νότια κομμάτια της Ιταλίας, δηλαδή το Σπολέτο και του Μπενεβέντο. Όλα αυτά, μέχρι το 600.
Επόμενη στάση, η Εκείθεν των Άλπεων Γαλατία. Το 576 μ.Χ., η άλλοτε ονομαζόμενη Γαλατία κατεχόταν από το βασίλειο των Φράγκων. Οι Φράγκοι, πριν τον τέταρτο αιώνα, ζούσαν ανατολικά του μέσου Ρήνου, μέχρι και τη βόρεια θάλασσα. Το 396 μ.Χ., οι Ρωμαίοι συνάπτουν συνθήκη ειρήνης με τους Φράγκους, αλλά αυτό δεν θα αποτρέψει τα βαρβαρικά φύλα να διαβούν το Ρήνο και να επιτεθούν στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η δυναστεία των Φράγκων που κυβερνούσε τότε, λεγόταν Μεροβίγγεια, από τον βασιλιά Μεροβαίο, παππού του Χλωδοβίκου. Ο Χλωδοβίκος ανέλαβε το θρόνο το 481. Κατάφερε να καταστρέψει το ρωμαϊκό απομεινάρι της βόρειας Γαλατίας, το Σουασόν. Οι Φράγκοι ήταν συχνά σε πόλεμο με τους Βουργουνδούς, αφού οι δεύτεροι ήταν Αρειανοί. Μετά τον θάνατο του Χλωδοβίκου, το 511 μ.Χ., το βασίλειο των Φράγκων χωρίστηκε ανάμεσα στους πέντε γιούς του, σύμφωνα με το νόμο. Οι γιοί του λέγονταν Θεοδώριχος, Ιγνομήρος, Χλοδομήρος, Χιλδεβέρτος και Χλοθάριος. Ο Ιγνομήρος πέθανε λίγο αφότου βαφτίστηκε και οι άλλοι τέσσερις γιοί άρχισαν εμφύλιο μεταξύ τους για την επανένωση του βασιλείου. Χάριν συντομίας, δεν γίνεται να αναφέρουμε όλα τα γεγονότα της εμφύλιας διαμάχης. Μπορούμε να πούμε, ότι το βασίλειο επανενώθηκε για λίγο, το διάστημα 558-567. Τα γεγονότα που αναφέρονται πιο πάνω, μπορούμε να τα διαβάσουμε στο βιβλίο Historia Francorum, του μοναχού Γρηγορίου της Τουρ, ο οποίος ήταν και σύγχρονος των γεγονότων. Γεννήθηκε το 538 ή 539 και πέθανε το 593 ή 594. Δηλαδή, έζησε 55 χρόνια.
Σειρά έχουν οι Βησιγότθοι. Το 576, τους βρίσκουμε στην Ιβηρική Χερσόνησο. Εκατό χρόνια πριν, υπό τον βασιλιά Εύριχο, βρίσκονταν στην Τουλούζη. Μέχρι που το 507, οι Φράγκοι τους απώθησαν νοτιότερα, στην Ιβηρική Χερσόνησο. Συνήθως, πολεμούσαν κατά των Σουηβών, των Αλανών και των Βανδάλων. Οι Σουηβοί βρίσκονταν στη Γαλικία της βορειοδυτικής Ισπανίας, ενώ οι Βάνδαλοι και οι Αλανοί ήταν στη βόρεια Αφρική. Το 554, οι Ανατολικοί Ρωμαίοι του Ιουστινιανού επιτέθηκαν στους Βησιγότθους, καταλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της νότιας Ισπανίας. Ο Βησιγότθος βασιλιάς Λεοβίγιλδος νίκησε τους Σουηβούς και ανακατέλαβε μεγάλο μέρος των εδαφών που είχαν κατακτήσει οι Ανατολικοί Ρωμαίοι. Στην Ισπανία κυβέρνησαν περισσότερο σαν πολεμική ελίτ και δεν είχαν επιγαμίες με τους ντόπιους, μέχρι το 580 περίπου. Η γλώσσα τους εξαφανίστηκε πολύ πριν από τη μουσουλμανική κατάκτηση της Ιβηρικής, το 711.
Νότια της Ιβηρικής Χερσονήσου, βρίσκεται η Αφρική. Στη δυτική Αφρική, συγκεκριμένα εκεί που βρισκόταν η Καρχηδόνα, είχαν κατέβει οι Βάνδαλοι, ένας ακόμα γερμανικός λαός. Έμειναν εκεί, μέχρι να τους επιτεθούν οι Ανατολικοί Ρωμαίοι του Ιουστινιανού. Τα εδάφη της Αφρικής έμειναν σε Ρωμαϊκά χέρια μέχρι τον 7ο αιώνα, όταν επιτέθηκαν οι Άραβες.
Συνεχίζουμε στα εδάφη της Βρετανίας. Πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση, η Βρετανία κατοικείτο από Κέλτες. Τον 5ο αιώνα, οι κάτοικοι ήταν κελτορωμαίοι, μετά από δεκαετίες επαφών μεταξύ ντόπιων και εποίκων. Η ρωμαϊκή παρουσία μειώθηκε δραματικά στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 5ου αιώνα, αφού ο ρωμαίος διοικητής της Βρετανίας έφυγε από το νησί. Το 430, μεγάλο μέρος της Βρετανίας κυβερνούταν από έναν Κέλτη αρχηγό, τον Βορτιγέρνη. Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ο Βορτιγέρνης κάλεσε τους Σάξονες από τη Δανία και τη Γερμανία, για να τον βοηθήσουν κατά των αντιπάλων του. Μέχρι το 500, οι Σάξονες κυριαρχούσαν στη νοτιοανατολική Αγγλία και η επίθεση προς δυσμάς ανακόπηκε, για λίγο, από έναν Βρετανορωμαίο ηγέτη, τον Αμβρόσιο Αυρηλιανό. Έδωσε μάχη με τους Σάξονες στο όρος Μπάντον, ίσως κοντά στο Μπαθ. Πέθανε σε μια άλλη αναμέτρηση το 516 μ.Χ. Ένα μεταγενέστερο ουαλικό ποίημα αναφέρεται σε έναν ηγέτη, με το όνομα «Αρθούρος». Ίσως ο Αμβρόσιος Αυρηλιανός να είναι η έμπνευση για τον γνωστό μας βασιλιά Αρθούρο, αλλά αυτό το όνομα αναφέρεται και σε έναν Ουαλό βασιλιά με το ίδιο όνομα. Μετά τον Αρθούρο, όμως, πού εξαπλώθηκαν οι Σάξονες εισβολείς;
Προήλασαν κατά μήκος των κοιλάδων του Τάμεση, των παραποτάμων του ποταμού Ουώς και στον Χάμπερ. Για εκείνη την εποχή, έχουμε και πάλι γραπτές πηγές, συγκεκριμένα την Εκκλησιαστική ιστορία του αγγλικού λαού, αλλιώς Historia ecclesastica gentis Anglorum στα λατινικά. Την έγραψε ο Βέδας ο Αιδέσιμος και διακρίνει τους εισβολείς σε Σάξονες, Άγγλους και Γιούτες. Οι Σάξονες είχαν δημιουργήσει τα βασίλεια Wessex, Sussex και Essex, δηλαδή στα δυτικά, τα νότια και τα ανατολικά. Οι Άγγλοι είχαν τα βασίλεια της Ανατολικής Αγγλίας (East Anglia), Μερκίας και Νορθουμβρίας. Η Μερκία ήταν νότια του ποταμού Χάμπερ και η Νορθουμβρία βόρεια του ποταμού Χάμπερ, όπως δηλώνει το όνομα του βασιλείου. Οι Γιούτες ήταν μόνο στο Κεντ, στους σημερινούς γκρεμούς του Ντόβερ, στη νοτιοανατολική Αγγλία. Από όλα αυτά τα βασίλεια, θα μείνει μόνο το Wessex, που θα δημιουργήσει την Αγγλία, όπως είδαμε και στα άρθρα με τους Βίκινγκς και στα άρθρα με την Αγγλία. Στα εδάφη της σημερινής Ουαλίας, στα οποία Σάξονες δεν πήγαν, σχηματίστηκαν τα βασίλεια Γκουύνεθ (Gwyned), Πόουις (Powys) και Δεμετία (Dyfedd). Και κάπου εδώ τελειώσαμε.
Διαβάζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να καταλάβουμε ότι, μετά τους Ρωμαίους, δεν ήρθε το απόλυτο χάος. Απλά βρέθηκε κάποιος να αντικαταστήσει τους παλιούς κυριάρχους. Μπορεί οι κατά τόπους αγρότες να μην είχαν καταλάβει μεγάλες διαφορές, όμως ο χάρτης της Ευρώπης θα άλλαζε για πάντα. Πολιτικά και γλωσσικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Nicholas David (2013), Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (312-1500), Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
- Turonensis Gregorii (2014), Historia Francorum, Αθήνα: εκδόσεις Πεδίο.
