Του Κώστα Πασχάλη,
Πρόσφατα, διεξήχθη μια ανησυχητική (ειδικά για τη χώρα μας) έρευνα, στην οποία συμμετείχαν περίπου 63.000 ανθρώποι από 53 χώρες, οι 15 εκ των οποίων ευρωπαϊκές. Πρόκειται για τον Δείκτη Αντίληψης Δημοκρατίας (DPI). Έδειξε πως η πλειονότητα των πολιτών της Ε.Ε. (57%) θεωρεί ότι οι χώρες τους είναι δημοκρατικές, όμως, σε τρία κράτη-μέλη (στη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ουγγαρία), η πλειονότητα πιστεύει ότι δεν ζει, πλέον, σε ελεύθερες δημοκρατίες.
Ας αρχίσουμε από το μικρότερο ποσοστό, αυτό της Ουγγαρίας. Μόλις το 31% των πολιτών θεωρούν τη χώρα τους ως δημοκρατία. Τα τελευταία χρόνια, η χώρα έχει βρεθεί στο στόχαστρο των Βρυξελλών, λόγω των οπισθοδρομικών της πολιτικών. Προβλήματα εντοπίζονται στον τομέα των παραβιάσεων του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της αντι-LGBT νομοθεσίας, της καταπίεσης των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και της εκτεταμένης παρέμβασης στη δικαιοσύνη.
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι λίγο πιο ενθαρρυντική, καθώς το 43% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η χώρα μας είναι δημοκρατική. Ωστόσο, η Ελλάδα, πατρίδα της δημοκρατίας, πρόσφατα βρέθηκε υπό έλεγχο, λόγω καταγγελιών περί παράνομων επαναπροωθήσεων μεταναστών στη Μεσόγειο, μείωσης της ελευθερίας του Τύπου και καταγγελίες κατά της Κυβερνήσεως για χρήση λογισμικού κατασκοπίας. Η κατάσταση στην Ελλάδα έκανε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να φέρει ψήφισμα για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, όπου και ζητήθηκε η επανεξέταση των κονδυλίων που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ελλάδα.
Στη Γαλλία, σχεδόν το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (46%) αισθάνεται ότι η χώρα τους είναι δημοκρατική. Πάντως, η οικονομική αναταραχή, η οργή για τις μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις που προωθεί ο Πρόεδρος Emmanuel Macron, καθώς και η αυξανόμενη αποστροφή προς την επικρατούσα τάξη, έχουν οδηγήσει σε πτώση της δημοκρατικής αντίληψης, στη χώρα.
Η εντύπωση ότι οι κυβερνήσεις συχνά εξυπηρετούν το συμφέρον μιας ελίτ, αντί για το κοινό καλό, έχει επίσης αυξηθεί στην Ευρώπη, από το 2020. Αισθητή αύξηση παρατηρήθηκε στη Γερμανία, όπου το σχετικό ποσοστό, από 34% (2020), πήγε στο 54% (2024). Η εντυπωσιακή αύξηση του 20% απεικονίζει την όλο και αυξανόμενη δυσαρέσκεια προς την κυβέρνηση συνασπισμού του Olaf Scholz, με τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους. Η συγκεκριμένη κυβέρνηση έχει έρθει αρκετές φορές σε εσωτερική αντιπαράθεση, για θέματα από τον προϋπολογισμό μέχρι τις επιδοτήσεις για την παιδική μέριμνα και την οικονομική πολιτική, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση της.
Παρά το γεγονός ότι ακόμη επικρατεί μια θετική εικόνα παγκοσμίως (εκτός της Ρωσίας) για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ανησυχητικό είναι ότι η εικόνα αυτή είτε παραμένει, ουσιαστικά, στάσιμη, είτε παρατηρούνται πολύ μικρές μετατοπίσεις. Συνολικά, πρέπει να μας ανησυχούν τα αποτελέσματα της έρευνας, και το λέω κυρίως για τη χώρα μας. Δεν γίνεται να συνεχίσει αυτή η κατάσταση. Είναι λογικό να πρέπει να μας καταδικάσει η Ευρωπαϊκή Ένωση πρώτα για ένα θέμα, ώστε να συμμορφωθούμε; Το θέμα δεν είναι τωρινό, αλλά δεκαετιών, και κάποια στιγμή πρέπει, επιτέλους, να λογικευτούμε. Βέβαια, ούτε η κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη Γαλλία, μια από τις ηγέτιδες δύναμης της Ένωσης, είναι ενθαρρυντική. Γίνεται μια τέτοια χώρα να έχει τόσο σημαντικά εσωτερικά προβλήματα;
Τέλος, αφού το ανωτέρω έλλειμμα δημοκρατίας φαίνεται πως υπάρχει, σε κάποιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκύπτει το εξής θέμα: μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να φανεί αυταρχική, να συμμορφώνει τις προαναφερθείσες χώρες, ως προς αυτόν τον τομέα; Ή θα έχουμε ξανά το ερώτημα του πόσο, τελικά, δημοκρατική είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση; Είναι ζητήματα που πρέπει να λυθούν και, όπως φαίνεται, με την κατάσταση που επικρατεί στις χώρες, αντίθετα φαίνεται ότι θα χειροτερέψουν. Ένα τελικό ερώτημα είναι «τι πραγματικά θέλουμε σε αυτή την Ένωση;». Την επιθυμούμε αυστηρά και μόνο οικονομική ή επιζητούμε και κάτι παραπάνω;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dissatisfaction with democracy brewing in parts of Europe, global study finds, Euronews, διαθέσιμο εδώ
