Της Ελεάννας Τσάμη,
Οι ιοί Coxsackie είναι εντεροϊοί (ομάδα ιών που μεταδίδονται μέσω της εντερικής οδού) που ανήκουν στην οικογένεια Picornaviridae, δηλαδή είναι γραμμικοί-μονόκλωνοι ιοί RNA, και στο γένος Enterovirus, όπως ο ιός της πολιομυελίτιδας. Ανακαλύφθηκαν το 1948 από τον Gilbert Dalldorf, ο οποίος σε συνεργασία με την Grace Sickles έψαχνε θεραπεία για την πολιομυελίτιδα. Κατά τη διεξαγωγή των πειραμάτων, ανακάλυψε ιούς που συχνά μιμούνταν την ήπια ή μη παραλυτική πολιομυελίτιδα. Τους έδωσε, τελικά, το όνομα Coxsackie από μια πόλη της Νέας Υόρκης όπου πήρε τα πρώτα δείγματα.
Χωρίζονται σε 2 ομάδες, Α και Β, με βάση την παθογένειά τους. Η ομάδα Α έχει τουλάχιστον 23 ορότυπους, ενώ η ομάδα Β έχει 6 ορότυπους. Στην Ελλάδα η πλειοψηφία των κρουσμάτων αφορούν την ομάδα Α, η οποία σε σχέση με τη Β παρουσιάζει ήπια συμπτωματολογία και λιγότερο χρόνο επώασης από 3 έως 6 ημέρες. Έξαρση των κρουσμάτων παρατηρείται κυρίως την άνοιξη και το φθινόπωρο, ενώ η γενική αύξηση των κρουσμάτων θεωρείται ότι σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. Ομάδες υψηλού κινδύνου είναι τα παιδιά έως 10 ετών, λόγω των κοινωνικών επαφών στα σχολεία και στις κατασκηνώσεις, ενώ δεν είναι απίθανο να νοσήσουν ενήλικες που νοσηλεύονται ή διαμένουν σε στρατώνες.
Οι τρόποι μετάδοσης διαχωρίζονται σε άμεση ή έμμεση επαφή. Στην άμεση συμβαίνει επαφή με μολυσμένο άτομο είτε με σωματικά υγρά π.χ. σάλιο, δάκρυα ή κόπρανα είτε –λιγότερο συχνά– με σταγονίδια π.χ. βήχας ή φτέρνισμα. Στην έμμεση επαφή περιλαμβάνεται κοινή χρήση αντικειμένων ή επαφή με μολυσμένες επιφάνειες.
Οι ιοί Coxsackie είναι γνωστό ότι προκαλούν τη Νόσο Χεριών, Ποδιών και Στόματος (Ν.Χ.Π.Σ.). Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της νόσου αποτελούν τα εξανθήματα σε μορφή επίπεδων αποχρωματισμένων κηλίδων και εξογκώματα. Στη συνέχεια, μπορεί να εξελιχθούν σε φυσαλιδώδεις πληγές στις παλάμες, στα πέλματα και τα χείλη-στόμα. Κοινά συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της νόσου είναι ο πυρετός, η ναυτία, ο έμετος, η κόπωση και η απώλεια όρεξης. Οι κλινικές εκδηλώσεις υποχωρούν μετά από 7-10 ημέρες.
Η διάγνωση γίνεται κυρίως με βάση την κλινική εικόνα και τα εργαστηριακά ευρήματα. Αρχικά, πραγματοποιείται καλλιέργεια του ιού: ο ιός μπορεί να καλλιεργηθεί από δείγματα σάλιου, κοπράνων ή σταγονιδίων. Επιπλέον, γίνονται ανοσοχημικές δοκιμές, πραγματοποιείται ανίχνευση αντισωμάτων IgM και IgG κατά του ιού στο αίμα. Τα αυξημένα επίπεδα μπορεί να επιδεικνύουν πρόσφατη ή παλαιότερη λοίμωξη από τον ιό. Τέλος, γρηγορότερη μέθοδος ανίχνευσης του ιού είναι η μοριακή διάγνωση ή αλλιώς η γνωστή PCR, με την οποία εντοπίζεται το γενετικό υλικό του ιού στα κύτταρα του ξενιστή.
Το Coxsackie αναφέρεται σε μια ιογενή ασθένεια και υποχωρεί αυτόματα με το πέρας των συμπτωμάτων, χωρίς να χρειάζεται να χορηγηθεί κάποια ειδική θεραπεία. Συχνά χορηγούνται αναλγητικά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και αντιπυρετικών για τον πυρετό. Η νόσος συνήθως είναι αβλαβής, ωστόσο σπάνια χρειάζεται νοσηλεία για την αντιμετώπιση των επιπλοκών. Μπορεί να εμφανιστούν, όμως, επιπλοκές όπως εγκεφαλίτιδα και παράλυση (πολιομυελίτιδα). Ορισμένοι τύποι του ιού Coxsackie μπορούν να προκαλέσουν άσηπτη μηνιγγίτιδα. Ο ιός Coxsackie είναι, επίσης, γνωστό ότι προκαλεί καρδιακές βλάβες. Σπάνια, ο ιός μπορεί να προσβάλει το μυοκάρδιο ή το περικάρδιο, προκαλώντας μυοκαρδίτιδα και περικαρδίτιδα αντίστοιχα, εμφανίζοντας πόνο στο στήθος, κόπωση και δύσπνοια. Οι παραπάνω επιπλοκές οφείλονται στον υποδοχέα CAR (υποδοχέας εντεροϊών) που βρίσκεται σε κύτταρα του ξενιστή στο εκάστοτε όργανο που προσβάλλει.
Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της νόσου, με εξαίρεση το εμβόλιο EV71 –αρχικά φτιαγμένο για τον εντεροϊό 71, το οποίο κυκλοφορεί μόνο στην Κίνα. Τα γενικά μέτρα πρόληψης κατά του ιού αποτελούν τη σωστή υγιεινή χεριών και την αποφυγή επαφής με μολυσμένα άτομα ή επιφάνειες. Σε πρόσφατη βιβλιογραφία, επισημαίνεται ο θηλασμός ως μέσο για τη μείωση επιπλοκών και την πιθανότητα σοβαρής νόσου.
Ο ιός Coxsackie αποτελεί σημαντικό παράγοντα νόσου τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Προκαλεί πληθώρα κλινικών συμπτωμάτων, από ήπια έως και πιο σοβαρά, αλλά και επιπλοκές όπως καρδιακές, εγκεφαλικές και αναπνευστικές βλάβες. Η μετάδοση γίνεται κυρίως μέσω της στοματικής οδού και η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την πρόληψη της εξάπλωσής του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Role of coxsackie-adenovirus receptor in cardiac development and pathogenesis of congenital heart disease, pubmed, διαθέσιμο εδώ
- Coxsackie B virus, pubmed, διαθέσιμο εδώ
