Της Σοφίας Μάντη,
Εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα ανά τον κόσμο σήμερα χρησιμοποιούν καθημερινά φάρμακα. Είτε προληπτικά είτε θεραπευτικά, μεμονωμένα ή συνδυαστικά, σε μορφή ενέσιμη, εισπνεόμενη, ως χάπι ή ως σιρόπι, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, καθώς έχουν συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της υγείας του, την καταπολέμηση ασθενειών ή την πρόληψη των επιπλοκών τους και, συνολικά, στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, καμιά φορά η χρήση τους ελλοχεύει κινδύνους, καθώς στον οργανισμό εμπλέκονται σε παραπάνω από ένα μονοπάτια και διαφορετικούς μηχανισμούς, με συνέπεια να παρουσιάζονται, εκτός του επιθυμητού αποτελέσματος, ορισμένες ανεπιθύμητες παράπλευρες δράσεις.
Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένα ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα και τις πιθανές τους παρενέργειες.
Παυσίπονα
Η παρακεταμόλη αποτελεί πιθανώς την πιο ευρέως γνωστή αναλγητική και αντιπυρετική φαρμακευτική ουσία. Αν, όμως, χρησιμοποιείται σε μεγαλύτερες από τις ενδεικνυόμενες ποσότητες, μπορεί να προκαλέσει σοβαρό πρόβλημα στο σώμα. Η κυριότερη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η ηπατοτοξικότητα, που μπορεί να εκδηλωθεί με μη ειδικά συμπτώματα (κοιλιακό άλγος, εμέτους), τα οποία υποκρύπτουν μέχρι και οξεία ηπατική ανεπάρκεια.
Η ιβουπροφαίνη είναι εξίσου γνωστό και ευρέως χρησιμοποιούμενο φάρμακο, με δράση αντιφλεγμονώδη, αντιπυρετική και αναλγητική. Πέρα από δερματικές εκδηλώσεις (εξάνθημα, κνησμό κλπ), μπορεί να παρατηρηθεί κατακράτηση υγρών, οίδημα, πτώση του αιματοκρίτη, πονοκέφαλος και εμβοή. Συχνά, εμφανίζονται παρενέργειες από το γαστρεντερικό, οι οποίες ποικίλουν από κοιλιακό άλγος, φούσκωμα και δυσκοιλιότητα μέχρι πεπτικό έλκος και αιμορραγία. Η εμφάνιση των διαταραχών αυτών είναι τόσο δοσοεξαρτώμενη όσο και χρονοεξαρτώμενη, που σημαίνει ότι βασίζεται στη μακροχρόνια υπέρβαση της συνιστώμενης δοσολογίας, χωρίς βέβαια να είναι πάντα και οι δύο συνθήκες απαραίτητες.
Αντιυπερτασικά
Οι αποκλειστές διαύλων ασβεστίου είναι επιλογή πρώτης γραμμής για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης, αλλά χρησιμοποιούνται και ως αντιαρρυθμικά. Χωρίζονται σε δύο ομάδες, τις διυδροπυριδίνες (αμλοδιπίνη, μανιδιπίνη, νιφεδιπίνη κλπ) και στις μη διυδροπυριδίνες (βεραπαμίλη, διλτιαζέμη). Οι πρώτες μπορεί να οδηγήσουν σε ζάλη, ερυθρότητα στο πρόσωπο, πονοκέφαλο και περιφερικό οίδημα, κυρίως στα κάτω άκρα. Οι δεύτερες ίσως προκαλέσουν δυσκοιλιότητα, ενώ χρειάζεται προσοχή για εμφάνιση βραδυκαρδίας ή επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας.
Οι αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης και συγκεκριμένα με κατάληξη -πρίλη (καπτοπρίλη, εναλαπρίλη) είναι θεραπεία πρώτης γραμμής για την αρτηριακή υπέρταση, αλλά χορηγούνται και στα πλαίσια καρδιακής ανεπάρκειας. Συχνή παρενέργεια που οδηγεί σε μη συμμόρφωση στο θεραπευτικό σχήμα είναι ο βήχας. Κατά την έναρξη της χορήγησής τους μπορεί κάποιες φορές να παρατηρηθεί υποτασικό επεισόδιο. Πιθανές είναι επίσης η εμφάνιση νεφρικής δυσλειτουργίας και η υπερκαλιαιμία, που προκαλεί καρδιακές αρρυθμίες και μυϊκές διαταραχές. Σπανιότερα, μπορεί να παρατηρηθεί αγγειοοίδημα ή ηπατοτοξικότητα. Δεν χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια της κύησης γιατί προκαλούν τερατογενέσεις.
Οι ανταγωνιστές υποδοχέων αγγειοτενσίνης ΙΙ περιλαμβάνουν ουσίες με την κατάληξη -σαρτάνη (λοσαρτάνη, ιρβεσαρτάνη κλπ). Η χρήση τους είναι παρόμοια με τους αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης, καθώς αλληλεπιδρούν με το ίδιο σύστημα στον οργανισμό. Είναι συνήθως πιο εύκολα ανεκτά, καθώς δεν προκαλούν βήχα, αν και μπορεί να προκληθεί και πάλι ζάλη, πονοκέφαλος, υποτασικό επεισόδιο κατά την έναρξη της χορήγησής τους ή να διαταραχθεί η νεφρική λειτουργία. Και εδώ η κύηση αποτελεί αντένδειξη.
Οι ανταγωνιστές β-υποδοχέων με κατάληξη -λόλη (ατενολόλη, βισοπρολόλη, καρβεδιλόλη κλπ), χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υπέρτασης, στηθάγχης, κολπικής μαρμαρυγής, αλλά και για μη καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως ημικρανίες, γλαύκωμα ή υπερθυρεοειδισμό. Πέρα από ζάλη, πονοκέφαλο και αδυναμία, μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές του ύπνου και στυτική δυσλειτουργία. Πιο σοβαρές εκδηλώσεις είναι η εμφάνιση δύσπνοιας, αρρυθμιών και οιδημάτων.
Αντιυπερλιπιδαιμικά
Η δράση των στατίνων στοχεύει στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ του ατόμου. Οι συχνές παρενέργειες είναι μη ειδικές, όπως ζάλη, πονοκέφαλος, μυαλγίες, αδυναμία και διαταραχές κενώσεων. Πιο σπάνιες αλλά σημαντικές είναι η μυοπάθεια και οι ηπατικές διαταραχές.
Αντιαιμοπεταλιακά
Η ασπιρίνη πέρα από την αναλγητική-αντιφλεγμονώδη δράση της, χρησιμοποιείται και ως αντιαιμοπεταλιακό, εμποδίζοντας το σχηματισμό θρόμβων στα αιμοφόρα αγγεία. Οι σημαντικότερες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας, που μπορεί να προκαλέσουν εκδηλώσεις από το αναπνευστικό ή το δέρμα μέχρι αναφυλακτικό σοκ και η αιμορραγική διάθεση. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, αυτή μπορεί να εκδηλωθεί ως αυτόματη αιμορραγία, κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα.
Αντιπηκτικά
Η κύρια ένδειξη των ηπαρινών χαμηλού μοριακού βάρους (ενοξαπαρίνη, τινζαπαρίνη κλπ) είναι η προφύλαξη και η θεραπεία της φλεβικής θρομβοεμβολής, καθώς δρουν ως αντιπηκτικά. Σπουδαιότερη παρενέργεια είναι η αιμορραγική διάθεση, που εμφανίζεται με αναιμία, αιμορραγία πεπτικού, εκχυμώσεις, αιματουρία ή και, πολύ σπανιότερα, ενδοκράνια ή οπισθοπεριτοναϊκή αυτόματη αιμορραγία, που μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Calcium Channel Blockers, NIH, διαθέσιμο εδώ
- Adverse effects of the angiotensin-converting enzyme inhibitors, NIH, διαθέσιμο εδώ
- Angiotensin Receptor Blockers (ARBs), BHF, διαθέσιμο εδώ
- Beta blockers, NHS, διαθέσιμο εδώ
- Side effects of low-dose aspirin, NHS, διαθέσιμο εδώ
