Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Φαινομενικά, το δύσκολο κομμάτι για τις Κεντρικές Τράπεζες των Δυτικών οικονομιών υποτίθεται πως έχει τελειώσει, καθώς τα επίπεδα πληθωρισμού και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού έχουν διολισθήσει σημαντικά από πολυετή και ιστορικά υψηλά που καταγράφηκαν σε όλες σχεδόν τις αγορές. Παραδόξως, όμως, αυτή αποτελεί την πιο κρίσιμη περίοδο για τις Κεντρικές Τράπεζες, καθώς πρέπει να δημιουργήσουν ένα χρονοδιάγραμμα περικοπών των επιτοκίων πολιτικής τους, υπό συνθήκες έντονης αβεβαιότητας.
Το σωστό “timing” στο ξεκίνημα των μειώσεων είναι καίριο για την πολιτική στροφή των Κεντρικών Τραπεζών, καθώς αν καθυστερήσουν την άμβλυνση της «σύσφιξης», ίσως «βλάψουν» περισσότερο από το αναμενόμενο την οικονομία και ιδίως την αγορά χρέους ή ενδεχομένως να καθυστερήσουν την ανάκαμψη της ανάπτυξης. Να υπενθυμίσουμε ότι, ιδίως σε επίπεδο κρατών, το χρέος παγκοσμίως βρίσκεται σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα.
Στον αντίποδα, μια πρόωρη μείωση των επιτοκίων ίσως υπονομεύσει τη «μάχη» κατά του πληθωρισμού, καθυστερώντας την επαναφορά του στον στόχο του 2% και, συνεπώς, επεκτείνοντας χρονικά την περιοριστική πολιτική. Αυτό, μάλιστα, πιθανότατα να έχει αρνητική επίπτωση και στην αξιοπιστία της εκάστοτε Κεντρικής Τράπεζας προς τις σχετιζόμενες αγορές. Για αυτό, οι αξιωματούχοι των περισσότερων Κεντρικών Τραπεζών τονίζουν συνεχώς πως οι μειώσεις θα επέλθουν εφόσον το επιτρέπουν οι μακροοικονομικές συνθήκες εν γένει και ειδικότερα, οι παράγοντες που επιδρούν στο γενικό επίπεδο των τιμών.
Παρά, όμως, την αβεβαιότητα στις αγορές, με τις πολεμικές και τις γεωπολιτικές συγκρούσεις να μαίνονται και να τραντάζουν την ισορροπία του διεθνούς εμπορίου και, κατ’ επέκταση, να θέτουν σε κίνδυνο την προσφορά σε βασικά εμπορεύματα, επικρατεί αισιοδοξία, καθώς οι οικονομίες έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικές από το αναμενόμενο και βιώνουν πιο ανώδυνα τα πολλαπλά «πλήγματα».
Τον Μάρτιο, η SNB (Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας), η πρώτη Κ.Τ. που προχώρησε σε αυξήσεις όταν ο πληθωρισμός κλιμακωνόταν επικίνδυνα πριν δύο χρόνια, έκανε την αρχή για τη στροφή της επιτοκιακής πολιτικής των μεγάλων Κ.Τ., μειώνοντας το βασικό της επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης (στο 1,5%). Η απόφαση αυτή δεν είχε προβλεφθεί από τους περισσότερους αναλυτές, καθώς αναμενόταν πως θα τα διατηρήσει αμετάβλητα, με αποτέλεσμα να σοκάρει θετικά την αγορά το γεγονός αυτό. Ωστόσο, υπήρξαν και αναλυτές, όπως των Barclays και Citigroup, που έδιναν αρκετές πιθανότητες σε μια μείωση, λόγω της μεγάλης διάρκειας της περιοριστικής πολιτικής και των χαμηλών επιπέδων πληθωρισμού, ο οποίος έχει σταθεροποιηθεί ήδη από τον Μάιο του 2023 κάτω από το 2%. Μάλιστα, τον Φεβρουάριο, έναν μήνα πριν την απόφαση της SNB για την πρώτη περικοπή, ο πληθωρισμός είχε διαμορφωθεί στο 1,2%, ενώ τον Μάρτιο έφτασε στο 1%. Τον Απρίλιο επανήλθε στο 1,4%, παραμένοντας αρκετά χαμηλότερα από τον στόχο του 2%.
Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί πως μετά την SNB, σε περικοπή των βασικών τους επιτοκίων προχώρησαν οι Κεντρικές Τράπεζες της Τσεχίας και της Ουγγαρίας. Ο πληθωρισμός στην Τσεχία αποκλιμακώθηκε απότομα στις αρχές του 2024 (τον Δεκέμβριο ο δείκτης του πληθωρισμού –σε ετήσια βάση– ανήλθε σε 6,9% και τον Ιανουάριο διαμορφώθηκε στο 2,3% και μετέπειτα υποχώρησε στο 2%), ενώ, παράλληλα, ο (τριμηνιαίος) ρυθμός ανάπτυξης κυμαίνεται πέριξ του 0%. Ο πληθωρισμός στην Ουγγαρία, επίσης, κατακρημνίστηκε σε μεγάλο βαθμό, από το 25,7% τον Ιανουάριο του 2023, στο 3,6% τον Μάρτιο του 2024. Επίσης, τα επίπεδα του ρυθμού ανάπτυξης, αντίστοιχα, κυμαίνεται στο +1% με -1%.
Στο επίκεντρο βρέθηκε την Τετάρτη η Sveriges Riksbank (Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας), η οποία μείωσε το βασικό της επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης (στο 3,75%). Αποτελεί την πρώτη περικοπή στα επιτόκια πολιτικής της τα τελευταία χρόνια, καθώς και την πρώτη άμβλυνση της πολιτικής που προηγήθηκε από «χαλάρωση» από το 2000 και μετά. Μάλιστα, σύμφωνα με την ανακοίνωση που έβγαλε η Κεντρική Τράπεζα, αν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις για συνέχεια της πτωτικής πορείας του πληθωρισμού, θα ακολουθήσουν ακόμα δύο περικοπές κατά τη διάρκεια του β’ εξαμήνου του 2024. Προς την ίδια κατεύθυνση, σε γενικές γραμμές, αναμένεται να κινηθεί και η Ε.Κ.Τ., καθώς ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη συγκλίνει προ τον στόχο του 2%, με την πρώτη περικοπή να αναμένεται τον Ιούνιο-Ιούλιο.
Όσον αφορά τη Μ. Βρετανία, οι αγορές έχουν διαμορφώσει προσδοκίες πως η Τράπεζα της Αγγλίας θα ξεκινήσει τις περικοπές στα επιτόκια πολιτικής μέχρι το καλοκαίρι, με τους επενδυτές να «στοιχηματίζουν» στην υποχώρηση της στερλίνας έναντι του δολαρίου. Μέχρι τον Μάρτιο, κυριαρχούσε η πεποίθηση πως η Fed θα προλάβει την BoE, καθώς ο πληθωρισμός στη Βρετανία ήταν υψηλότερος από τις Η.Π.Α. Αυτή η κατάσταση, σήμερα, έχει δημιουργηθεί έπειτα από την υποχώρηση που έχει σημειώσει ο πληθωρισμός στη βρετανική οικονομία από τα υψηλά τον Οκτωβρίου 2023 (11,1%) στα 3,2% τον Μάρτιο του 2024 και ο ρυθμός ανάπτυξης τα τελευταία τρίμηνα κυμαίνεται πέριξ του 0%, δηλώνοντας στασιμότητα στην οικονομική δραστηριότητα, ενώ τα οικονομικά στοιχεία για την αμερικανική αγορά ήταν ισχυρότερα του αναμενόμενου.
Η μείωση των επιτοκίων στις προαναφερθείσες χώρες δείχνει την προθυμία της Ευρώπης, ευρύτερα, να πρωτοστατήσει στις μειώσεις των επιτοκίων, ανατρέποντας εξ ολοκλήρου τις εκτιμήσεις πως η Fed παίρνει τις πρωτοβουλίες στη νομισματική πολιτική και η Ευρώπη ακολουθεί. Αυτή η συνηθισμένη αλληλουχία οφείλεται στο μέγεθος της αμερικανικής οικονομίας και της μεγάλης επιρροής των χρηματοπιστωτικών αγορών και του δολαρίου στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Με τον πληθωρισμό των Η.Π.Α. να παραμένει υψηλότερος από το αναμενόμενο και την οικονομία τους να συνεχίζει να παρουσιάζει σταθερή ανάπτυξη, η Fed την περασμένη εβδομάδα σηματοδότησε ότι ήταν πιθανό να διατηρήσει τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές πως οι περισσότερες, αν όχι όλες οι μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες, θα διαφοροποιηθούν από τη Fed και θα την «προλάβουν» στις μειώσεις των επιτοκίων. Ωστόσο, είναι όντως έτσι; Θα καθυστερήσει τη «χαλάρωση» της πολιτικής της η Fed; Στην πρόσφατη συνεδρίασή της, η Fed άφησε αμετάβλητα τα επιτόκιά της, χωρίς να δίνει κάποιο σήμα στις αγορές και μειώσεις προσεχώς, παρά μόνο ξεκαθαρίζοντας πως δεν θα υπάρξουν εκ νέου αυξήσεις, εξαλείφοντας αυτά τα σενάρια από τις προσδοκίες των απαισιόδοξων επενδυτών. Εκτός αυτού, όμως, ανακοίνωσε πως θα περιορίσει σημαντικά το πρόγραμμα ποσοτικής «σύσφιξης» (Q.T.) από τον Ιούνιο. Δηλαδή, θα επιβραδύνει τον ρυθμό πώλησης των περιουσιακών στοιχείων που κατέχει στον ισολογισμό της. Αυτή τη στιγμή, η Fed αφήνει να λήξουν ομόλογα έως και $ 60 δις κάθε μήνα, χωρίς αναχρηματοδότηση, περιορίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο άμεσα τη ρευστότητα στην αγορά, με αποτέλεσμα να τεθούν εμπόδια και να αυξηθεί το κόστος στις πιστώσεις. Αυτό θα μειωθεί, ουσιαστικά, κατά $ 25 δις. Προχώρησε σε αυτήν την απόφαση, καθώς ενέχεται ο κίνδυνος εκτροχιασμού του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι ουσιαστικές επιδράσεις μιας τέτοιου είδους περιοριστικής πολιτικής αποτελούν αχαρτογράφητα νερά για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εν γένει. Αξίζει να αναφερθεί πως την τελευταία φορά που εφάρμοσε Q.T., το 2019, προκλήθηκε “repo crisis”, καθώς τα overnight rates (επιτόκια για δανεισμό μιας ημέρας) ενισχύθηκαν σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα.
Η επιτοκιακή πολιτική που ακολουθούν οι Κεντρικές Τράπεζες αποτελεί ίσως το βασικότερο μέσo/ εργαλείο για τη ρύθμιση της προσφοράς χρήματος και τη στοχοθεσία σε μεσοπρόθεσμο (και λιγότερο βραχυπρόθεσμο) χρονικό ορίζοντα. Δεν είναι, όμως, το μοναδικό που θα πρέπει να εστιάζουμε, έπειτα από μια συνεδρίαση Κεντρικής Τράπεζας. Τα προγράμματα πράξεων ανοικτής αγοράς, ειδικά αυτά που αφορούν την πολιτική του Q.T., όπως και η μεταβολή των ελάχιστων αποθεματικών που συζητείται για πολλούς μήνες από τις Κεντρικές Τράπεζες αποτελούν, επίσης, κρίσιμους παράγοντες για την επίδραση της νομισματικής πολιτικής στις αγορές. Το πρώτο διαμορφώνει σε βραχυπρόθεσμο και άμεσο επίπεδο τις συνθήκες, ενώ έπειτα από την συνήθεια των αγορών να λειτουργούν με τόση ρευστότητα, δημιουργεί εύλογες ανησυχίες ο περιορισμός της. Το δεύτερο διαμορφώνει περισσότερο τη μακροπρόθεσμη τάση πολιτικής της Κ.Τ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What if the Fed doesn’t cut?, investing.com, διαθέσιμο εδώ
- What will the Fed do after Friday’s jobs report?, investing.com, διαθέσιμο εδώ
- Άνοιξε ο χορός της μείωσης των επιτοκίων: Η Ελβετία έκανε πρώτη το βήμα, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Traders bet against sterling in belief BoE will cut rates by summer, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Sweden cuts interest rates as Europe diverges from Fed, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- The Fed announced a big change today. And no, we’re not talking about interest rates, cnn.com, διαθέσιμο εδώ
