Του Σαράντη Κοιλανίτη,
Τα γεγονότα του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941, όσον αφορά τις εξελίξεις στο πεδία των μαχών, είναι λίγο πολύ γνωστά. Η εποποιία του Ελληνικού Στρατού εναντίον ενός φαινομενικά ισχυρότερου εχθρού, έχει κοσμήσει τις σελίδες της ιστορίας του ελληνικού έθνους μετά των μεγαλύτερων τιμών. Τι οδήγησε, όμως, τον Μπενίτο Μουσολίνι να διαπράξει το μοιραίο σφάλμα με το οποίο εγκαινίασε ένα νέο μέτωπο στη νοτιοανατολική Ευρώπη;
Αρχικά, θα πρέπει να δούμε γιατί ο Ντούτσε επιτέθηκε εξαρχής σε μία χώρα που εκδήλωνε φανερά την επιθυμία της να παραμείνει ουδέτερη στο ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας από μόνη της, την καθιστούσε εξαρτημένη από τους Βρετανούς. Το ισχυρό Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό κυριαρχούσε στη Μεσόγειο, ήδη από την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων, κυριαρχία που ο αναθεωρητισμός του Βασιλείου της Ιταλίας ήθελε να ανατρέψει. Το γεωπολιτικό όραμα του Μπενίτο Μουσολίνι, άλλωστε, αποσκοπούσε στην κυριαρχία στη Μεσόγειο. Απώτερος στόχος του Ιταλού δικτάτορα ήταν η «ανασύσταση» της πάλαι πότε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η αναβίωση του “mare nostrum”.
Η εισβολή στην Ελλάδα, μάλιστα, ήταν και το τελευταίο βήμα που πρόλαβε να κάνει ο Μουσολίνι, προς αυτήν την κατεύθυνση. Είχε προηγηθεί η ιταλική εισβολή στην Αιθιοπία το 1936, με αποτέλεσμα την κατάληψη αυτής και την ενσωμάτωσή της στην ιταλική αποικία της Ανατολικής Αφρικής, η ενεργή ανάμειξη των Ιταλών στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο στο πλευρό των Εθνικιστών του Φράνκο, με την αποστολή συνολικά περίπου 75.000 αντρών του Ιταλικού Βασιλικού Στρατού, του Ιταλικού Βασιλικού Ναυτικού και της Ιταλικής Βασιλικής Αεροπορίας, καθώς και η εισβολή και κατάληψη της Αλβανίας το 1939. Η Ελλάδα σύντομα θα ένιωθε και αυτή τα απειλητικά χνώτα της Ιταλίας.
Από την πλευρά της Ελλάδας, κρατήθηκαν μέχρι και την ύστατη ώρα χαμηλοί τόνοι. Ο Ιωάννης Μεταξάς, απέφευγε να προκαλέσει τον Μουσολίνι, έχοντας γνώση της ιταλικής ισχύος και της ταυτόχρονης απειλής της Βουλγαρίας στα βορειοανατολικά της χώρας. Ενδεικτικά, μετά την επίθεση εναντίον της «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου, παρά τις σαφείς υλικές αποδείξεις πως οι τορπίλες ήταν ιταλικές, αυτές χαρακτηρίστηκαν «αγνώστου προελεύσεως». Μπορεί η κυβέρνηση Μεταξά να επεδίωκε την ουδετερότητα, ήταν, ωστόσο, έτοιμη να υπερασπιστεί με ζήλο την ελληνική εθνική κυριαρχία, ενώ σε περίπτωση γενικευμένου πολέμου ήταν ξεκάθαρη η φιλοβρετανική στάση που θα τηρούσε.
Στην απόφαση του Μουσολίνι για επίθεση εναντίον της Ελλάδας, έπαιξαν σημαντικό ρόλο και οι σχέσεις του με τη Γερμανία. Οι Γερμανοί, μέσα στον πρώτο χρόνο του πολέμου είχαν καταφέρει να καταλύσουν από κοινού με τους Σοβιετικούς την Πολωνία, να καταλάβουν τη Νορβηγία, τη Δανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γαλλία, τη στιγμή που οι Ιταλοί είχαν περιοριστεί σε κάποιες επιχειρήσεις στη νότιο Γαλλία και στην Αίγυπτο. Ο Μουσολίνι έβλεπε τη Βέρμαχτ να προελαύνει ασταμάτητα, ενώ ο ίδιος φαινόταν πως σε μία πιθανή τελική νίκη δε θα είχε να διεκδικήσει κάτι σπουδαίο. Οι Γερμανοί ήταν ούτως ή άλλως αρνητικοί στο ενδεχόμενο της έναρξης νέου μετώπου στα Βαλκάνια και επέμεναν πως το κύριο μέλημα του Άξονα θα έπρεπε να είναι η οριστική ήττα των Άγγλων, χωρίς χρονοτριβές. Ο Ιταλός δικτάτορας παρά την επιθυμία του για νέες πολεμικές ενέργειες, παρέμενε στη γραμμή των Γερμανών, έως τις 11 Οκτωβρίου του 1940. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η Γερμανική εισβολή στη Ρουμανία. Ο Χίτλερ θέλοντας να προστατέψει τις πετρελαιοπηγές της χώρας εισέβαλε σε αυτή χωρίς να προειδοποιήσει τον Μουσολίνι. Ο Ντούτσε, σύμφωνα με διάλογό του με τον Τσιάνο την επόμενη ημέρα, φανερά εκνευρισμένος από τις μονομερείς πρωτοβουλίες του Τρίτου Ράιχ, αποφάσισε να φέρει και αυτός τον Χίτλερ προ τετελεσμένων γεγονότων. «Θα μάθει από τις εφημερίδες ότι κατέλαβα την Ελλάδα. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η ισορροπία», είπε, αναφερόμενος στον Χίτλερ.
Τίποτα δε μπορούσε πλέον να αποτρέψει την επερχόμενη επίθεση της Ιταλίας. Ο ιταλικός Τύπος είχε χτίσει ήδη από τον Αύγουστο ένα κλίμα εχθρικό προς την Ελλάδα. Η αλβανική εφημερίδα «ΤΟΜΟΡΙ», που τελούσε υπό τις εντολές του Γενικού Τοποτηρητή της Αλβανίας είχε συντάξει ένα άρθρο για την υποτιθέμενη δολοφονία ενός Αλβανού πατριώτη, του Νταούτ Χότζα, από Έλληνες πράκτορες, οι οποίοι στη συνέχεια τάχα μετέφεραν το κεφάλι του σε χωριά της Τσαμουριάς. Οι, μαύρης προπαγάνδας, ισχυρισμοί του άρθρου, αναπαράχθηκαν από τις ιταλικές εφημερίδες και πυροδότησαν οργή και ενδιαφέρον σε Ιταλία και Αλβανία για το ζήτημα των Τσάμηδων στα σύνορα της Αλβανίας με την Ελλάδα. Ο Μουσολίνι είχε πλέον μία υποτυπώδη αφορμή, την οποία μπορούσε να εκμεταλλευτεί για να «δικαιολογήσει» τον πόλεμο με την Ελλάδα.
Το ατόπημα του Ντούτσε, περιλαμβάνει φυσικά και την υπερτίμηση των δυνατοτήτων του ιταλικού στρατεύματος με ταυτόχρονη υποτίμηση των δυνατοτήτων του ελληνικού. Οι εσφαλμένες εκτιμήσεις αυτές, δεν ήταν μόνο προϊόντα της σκέψης του Μουσολίνι. Όπως μαρτυρούν τα πρακτικά της συνεδρίασης της 15ης Οκτωβρίου στο Παλάτσο Βενέτσια, τα οποία καταγράφονται στα απομνημονεύματα του Γκράτσι, στην οποία συμμετείχαν ο Μουσολίνι, ο Τσιάνο, ο Γενικός Τοποτηρητής Αλβανίας Ιακομόνι και η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία (Μπαντόλιο, Σόντου, Ροάτα και Βισκόντι Πράσκα), όλοι οι ενορχηστρωτές του επιθετικού εγχειρήματος πλανούνταν πλάνην οικτράν. Ο στρατηγός Γκρατσιάνι, στην τελική διαταγή επιχειρήσεων της 20ης Οκτωβρίου, μάλιστα, ανέφερε πως οι επιχειρήσεις θα άρχιζαν χωρίς την εξασφάλιση των προβλεπόμενων ενισχύσεων. Οι λανθασμένες εκτιμήσεις για το αξιόμαχο του Ελληνικού Στρατού, είχαν ασπαστεί σαφώς και από το σύνολο του ιταλικού στρατεύματος. Ο Ιταλός Πτέραρχος Ράντσα, διοικητής της ιταλικής αεροπορικής δύναμης στην Αλβανία, κάνει λόγο για τον χαρακτήρα γιορτής που είχε προσλάβει η επιθετική ενέργεια των Ιταλών για τους απλούς στρατιώτες, οι οποίοι αποχαιρετούσαν τα οικεία τους πρόσωπα λέγοντας πως θα βρίσκονταν ξανά κοντά τους μετά από μόλις δύο εβδομάδες (!).
Σε κάθε περίπτωση, ο κύβος είχε ριφθεί και ο Μουσολίνι, σαν άλλος Καίσαρας, έμελλε να διαβεί τον δικό του Ρουβίκωνα. Εν αντιθέσει, όμως, με τον άνθρωπο στη δράση του οποίου οφείλεται η μετέπειτα εγκαθίδρυση της αρχαίας αυτοκρατορίας, που οι Ιταλοί ήθελαν να ανασυστήσουν με σύγχρονους όρους, ο Ντούτσε έπεσε κατά πολύ έξω στις εκτιμήσεις του και με τις πράξεις του σηματοδότησε την αρχή του τέλους της πολεμικής προσπάθειας της φασιστικής Ιταλίας.
Βιβλιογραφία:
-Γκράτσι Εμανουέλε, Η Αρχή του Τέλους, ΤΑ ΝΕΑ.
-Στρατιωτική Ιστορία, Τεύχος 74, ΓΝΩΜΩΝ ΕΚΔΟΤΙΚΗ.
Γεννημένος το 1997 και μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, απόφοιτος Γενικού Λυκείου και φοιτητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Διετέλεσε αρχισυντάκτης της κατηγορίας της Ιστορίας και υποδιευθυντής του OffLine Post. Φέρει ιδιαίτερη ακαδημαϊκή προτίμηση στη στρατιωτική ιστορία.
