Της Κωνσταντίνας Βουδούρη,
Η τηλεόραση αποτελεί ένα μέσο μαζικής επικοινωνίας με τη δημοτικότητά της να είναι σημαντικά μεγάλη στα τέλη του 20ου αιώνα. Το γεγονός πως έδινε τη δυνατότητα στον τηλεθεατή να έχει την «εικόνα» συνέχεια διαθέσιμη στον προσωπικό του χώρο μέσω της συσκευής της τηλεόρασης ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο αυτό το μέσο μαζικής επικοινωνίας θεωρήθηκε περισσότερο ελκυστικό από τα άλλα μέσα που υπήρχαν μέχρι τότε. Θίγει διάφορα κοινωνικά ζητήματα με αποτέλεσμα αυτό το μέσο να νοείται ως ένα «παράθυρο στον κόσμο», δηλαδή ένα μέσο που επηρεάζει τον τρόπο που το κοινό αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Εξάλλου, είναι γνωστό πως η τηλεόραση αντικατοπτρίζει σε μέγιστο βαθμό τον αληθινό κόσμο. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στις δεκαετίες μεταξύ 1920 και 1950 παρατηρείται η εφεύρεση της τηλεόρασης και η συνεχής ανάπτυξη αυτού του μέσου επικοινωνίας. Ο τηλεοπτικός σταθμός NBC ήταν αυτός που λειτούργησε για πρώτη φορά το 1939 στις ΗΠΑ, ενώ τη δεκαετία του 1950, η αμερικανική τηλεόραση από ασπρόμαυρη γίνεται έγχρωμη. Περνώντας στην Ελλάδα, στα ελληνικά νοικοκυριά αργεί να εμφανιστεί αυτό το μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας για διάφορους λόγους. Μερικοί από αυτούς ίσως υποβόσκουν οικονομικές και τεχνολογικές αδυναμίες με την Ελλάδα να έρχεται σε επαφή με την τηλεόραση μόλις το 1966. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα από τα πλέον πιο γνωστά ιστορικά γεγονότα αναφορικά με την τηλεόραση στον ελλαδικό χώρο αποτελεί η απορρύθμιση αυτής, η οποία συνέβη το 1989, ενώ το 1979, η ελληνική τηλεόραση γίνεται έγχρωμη.
Κάθε τηλεθεατής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει οποιοδήποτε είδος τηλεοπτικού προγράμματος επιθυμεί να παρακολουθήσει την εκάστοτε στιγμή και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο αποτελεί ένα τόσο δημοφιλές μέσο. Η τηλεόραση συμβάλλει πρωτίστως στη διαδικασία της επικοινωνίας τόσο μέσω της ενημέρωσης/πληροφόρησης όσο και της ψυχαγωγίας. Εγείρει συναισθήματα στον τηλεθεατή, το άτομο έρχεται σε επαφή με νέα πράγματα και ερεθίσματα, ενώ παράλληλα, σημειώνεται και η μεγάλη επιρροή που μπορεί να ασκήσει αυτό το μέσο στην κοινή γνώμη.
Μας επηρεάζει, όμως, καθόλου η τηλεόραση; Σύμφωνα με τη θεωρία της καλλιέργειας, την οποία εισήγαγε ο Αμερικανός κοινωνιολόγος και καθηγητής επικοινωνίας, George Gerbner, η τηλεόραση κατέχει ένα πολύ δυνατό «όπλο» στα χέρια της, μπορεί, δηλαδή, να ασκήσει πολύ σημαντική επιρροή στο κοινό. Αυτό σημαίνει πως μέσω της παρακολούθησης τηλεοπτικών προγραμμάτων και δη των δελτίων ειδήσεων, παρατηρείται ως ένα βαθμό η διαμόρφωση συγκεκριμένων απόψεων, πεποιθήσεων, ακόμα και συμπεριφορών των τηλεθεατών. Ακόμη, με βάση τη θεωρίας της καλλιέργειας, συμπεραίνεται πως η ισχύς της τηλεόρασης αναφορικά με την επιρροή των τηλεθεατών είναι αρκετά μεγάλη δεδομένου ότι το μέσο της τηλεόρασης μπορεί να επιδρά τόσο με θετικό όσο και με αρνητικό τρόπο στον δέκτη των διαφόρων τηλεοπτικών μηνυμάτων.
Tο μέσο της τηλεόρασης επηρεάζει σημαντικά και με διττό τρόπο τον τηλεθεατή. Από τη μία, ο ρόλος της είναι σπουδαίος, καθώς δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να ενημερώνεται για το τι συμβαίνει στον κόσμο γρήγορα και άμεσα χωρίς να χρειάζεται να πραγματοποιήσει κάτι περαιτέρω. Από την άλλη, είναι γνωστό, αν και βαθιά λυπηρό το γεγονός, το οποίο εγείρει και αρκετούς προβληματισμούς, πως έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα παραπληροφόρησης και λογοκρισίας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως στην τηλεόραση, για διάφορα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, με σκοπό είτε την χειραγώγηση είτε τον αποπροσανατολισμό του κοινού.
Επομένως, τι πρέπει να προσέχει κάποιος που παρακολουθεί τηλεόραση;
Παρά τα διάφορα αρνητικά στοιχεία- μειονεκτήματα του μέσου της τηλεόρασης που αναφέρθηκαν παραπάνω και τα οποία κυρίως σχετίζονται με την επιρροή που αυτό ασκεί, δεν είναι ορθό να επέλθει ο αφορισμός του. Υπάρχουν μερικά αξιόλογα και ποιοτικά τηλεοπτικά προγράμματα, καθώς και δημοσιογράφοι σε ενημερωτικές εκπομπές/δελτία ειδήσεων που πρεσβεύουν την αντικειμενικότητα, την ορθή ενημέρωση και όχι τα “fake news”.
Έτσι, αυτό που χρειάζεται είναι ο τηλεθεατής να φιλτράρει συνεχώς τις πληροφορίες που δέχεται, με σκοπό να απολαμβάνει τη ψυχαγωγία και τα πλεονεκτήματα που αυτό το μέσο προφέρει δίχως να γίνεται έρμαιο αυτής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Berger Arthur Asa, Television in Society, Transaction Publishers, NewJersey, 1987
- Comstock G. & Scharrer E., Television: What’s On, Who’s Watching, and What It Means, Academic Press, San Diego, 1999
- Πασχαλίδης Γρηγόρης, Η ελληνική τηλεόραση, Πολιτιστικές Βιομηχανίες: Διαδικασίες, Υπηρεσίες και Αγαθά, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2005
- Schrum L. J., Cultivation Theory: Effects and Underlying Processes, The International Encyclopedia of Media Effects, John Wiley & Sons, New York, 2017
