Του Αναστάση Γκίκα,
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα, μια λαμπρή εξαίρεση στον κανόνα της ελληνικής πολιτικής σκηνής ένας βαθύτατα καλλιεργημένος άνθρωπος ο οποίος παρότι δεν έγινε ποτέ Πρωθυπουργός επηρέαζε καθοριστικά τα πολιτικά πράγματα της χώρας επί σχεδόν πενήντα χρόνια. Στο πρόσωπο του Αβέρωφ συνδυάζονται οι συχνά ασυμβίβαστες ιδιότητες του πολιτικού, του οικονομολόγου, του διανοουμένου, του αμπελουργού, του τοπικού ευεργέτη.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ γεννήθηκε το 1910 στην πόλη των Τρικάλων και ήταν απόγονος του εθνικού ευεργέτη Γεώργιου Αβέρωφ ενώ η απώτερη καταγωγή της οικογένειας του ήταν από το Μέτσοβο Ιωαννίνων. Από πολύ μικρή ηλικία ο Αβέρωφ εκδήλωσε την επιθυμία να συμμετάσχει στα κοινά. Υπήρξε άλλωστε μέλος μιας οικογένειας με τεράστια πολιτική παράδοση. Στα δεκατέσσερα του έτη ο Αβέρωφ θα γραφόταν στην νεολαία της Δημοκρατικής Ένωσης του Αλεξάνδρου Παπαναστασίου ο Παπαναστασίου υπήρξε ο πολιτικός μέντορας του νεαρού Αβέρωφ. Στα δεκαέξι του θα αρρώσταινε βαριά από φυματίωση και θα περνούσε δύο ολόκληρα χρόνια σε σανατόριο στο Davos της Ελβετίας. Ο Αβέρωφ σπούδασε Νομική, κοινωνιολογία και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Λοζάνης στο οποίο κατέλαβε και τον τίτλο του διδάκτορος Οικονομικής και Νομικής Επιστήμης.
Με το πέρας των σπουδών του επιδιώκει να ξεκινήσει την πολιτική του σταδιοδρομία τον εμποδίζει όμως μια ακόμα κρίση φυματίωσης έτσι εγκαθίσταται στο Μέτσοβο μέχρι και το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940 οπότε και σπεύδει να πολεμήσει παρά την ασθένεια του για την πατρίδα την οποία λάτρευε. Έναν χρόνο μετά θα ανακαλούταν από το μέτωπο και θα ξεκινούσε και η πολιτική του πορεία ως νομάρχης Κέρκυρας. Κατά την Τριπλή κατοχή, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλία όπου ηγήθηκε και συμμετείχε σε πολλαπλές αντιστασιακές οργανώσεις καταπολεμώντας τους Δωσίλογους του Αλκιβιάδη Διαμαντή έως και το 1942 οπότε συνελήφθη για την αντιστασιακή του δραστηριότητά και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία από το οποίο κατόρθωσε να δραπετεύσει.
Μετά την απελευθέρωση ο Αβέρωφ ως μέλος συνασπισμού Φιλελεύθερων κομμάτων εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων το 1946, ο Αβέρωφ θα αναλάμβανε όπως υπουργικές θέσεις όπως οποίες θα καλούταν να υποστηρίξει την ανασυγκρότηση όπως χώρας αλλά και να λάβει αποφάσεις σε ιδιαίτερα κρίσιμες περιστάσεις. Την βουλευτική του θέση θα διατηρούσε έως στις εκλογές του 1952 στις οποίες δεν κατάφερε να εκλεγεί.
Ο ευεργέτης του Μετσόβου
Μετά τις εκλογές του 1952 ο Αβέρωφ αφιερώνεται στην αναγέννηση όπως ιδιαίτερης πατρίδας του, του Μετσόβου αναζητώντας ανθρώπους που κατάγονταν από την περιοχή σε Ελλάδα και εξωτερικό ώστε να εξασφαλίσει την οικονομική ενίσχυση όπως. Απόκριση έλαβε τότε από τον βαρόνο Μιχαήλ Τοσίτσα ο οποίος διέμενε στην Γαλλία. Ο Τοσίτσας ήταν απόμακρος καθώς πολλοί στο παρελθόν είχαν επιχειρήσει να τον εκμεταλλευτούν για την περιουσία του. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ κατόρθωσε με την επιμονή και τα επιχειρήματα του να πείσει τον Τοσίτσα με τον οποίο καλλιέργησε φιλικές σχέσεις και συμφώνησαν εν συνεχεία ο πρώτος να υιοθετήσει υπό όρους το επώνυμο του δευτέρου ώστε να συνεχιστεί το επώνυμο του. Έτσι προέκυψε το επίθετο Αβέρωφ-Τοσίτσας. Στο Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, που θα δημιουργούσε θα δώριζε την προσωπική του συλλογή από έργα Ελλήνων ζωγράφων, και θα ανέπτυσσε δραστηριότητες όπως η αμπελουργία και η λειτουργία οινοποιητικής μονάδας.
Ο ρόλος του στο Υπουργείο Εξωτερικών
Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Παπάγου, ο Ευάγγελος Αβέρωφ θα προσχωρούσε στην ΕΡΕ εκφράζοντας την ιδεολογία του «εθνικόφρονος κέντρου» και θα επανεκλεγόταν στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1956. Στον Αβέρωφ θα αποδιδόταν από τον Καραμανλή το Υπουργείο Εξωτερικών. Ο Αβέρωφ ως ΥΠΕΞ θα καλούταν να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ζήτημα. Ως Υπουργός Εξωτερικών θα πρωτοστατούσε στην υπογραφή των συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου το 1959 συμφωνίες οι οποίες εξασφάλιζαν την δημιουργία του ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους, η απευθείας ένωση Ελλάδος-Κύπρου ήταν ανέφικτη. Ως Υπουργός εξωτερικών του Καραμανλή ο Αβέρωφ θα υπέγραφε επίσης την Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ καθιστώντας την Ελλάδα το πρώτο παγκοσμίως συνδεόμενο με την Κοινότητα κράτος ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την μελλοντική ένταξη της χώρας σε αυτή. Κατά την διάρκεια την Δικτατορίας (1967-1973/4) ο Αβέρωφ υπήρξε υποστηρικτής της πολιτικής των «γεφυρών» πίστευε δηλαδή ότι οι στρατιωτικοί θα έπρεπε να παραδώσουν με ομαλό τρόπο την εξουσία στους πολιτικούς ωστόσο ο ίδιος ουδέποτε διανοήθηκε να συνεργαστεί με την δικτατορία.
Ο Αβέρωφ στην Μεταπολίτευση
Στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας που συγκροτήθηκε υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή μετά την πτώση της δικτατορίας ο Αβέρωφ θα αναλάμβανε το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Με αποφασιστικότητα θα διέλυε τους υπάρχοντες χουντικούς θύλακες στο στράτευμα αποκαλύπτοντας το λεγόμενο «πραξικόπημα της πιτζάμας» την τελευταία απόπειρα πραξικοπήματος που έλαβε ποτέ χώρα στην Ελλάδα. Την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας θα αναλάμβανε το 1981 μετά την ήττα της γαλάζιας παράταξης από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου ο Αβέρωφ προσπάθησε να αναδιοργανώσει διοικητικά το κόμμα και να αντιπολιτευτεί στο παντοδύναμο τότε ΠΑΣΟΚ στρέφοντας το κόμμα προς «σκληρότερες» θέσεις.
Ως αξιωματική αντιπολίτευση η Νέα Δημοκρατία του Αβέρωφ αντιτάχθηκε σθεναρά σε νομοσχέδιο του ΠΑΣΟΚ το οποίο προέβλεπε την αναγνώριση ορισμένων κομμουνιστών ως μετέχοντες της εθνικής αντίστασης αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι ο Αβέρωφ υπήρξε ο μόνος Πρόεδρος που πούλησε μέρος της περιουσίας του για να καλύψει τα χρέη του κόμματος. Ωστόσο, παρόλες τις προσπάθειες του αρχηγού της η Νέα Δημοκρατία ηττήθηκε από το ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές του 1984 έτσι ο Αβέρωφ ύστερα και από πιέσεις που δέχθηκε παραιτείται από Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας. Στις 2 Ιανουαρίου 1990 ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας θα έφευγε από την ζωή έχοντας υποστεί καρδιογενές σοκ αφήνοντας πίσω του μία πλούσια πολιτική και εθνική παρακαταθήκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωνσταντίνος Τασούλας (2019), Το μέγεθος και η μοίρα του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, διαθέσιμο εδώ.
- Άγγελος Μπρατάκος (2002), Η ιστορία της Νέας Δημοκρατίας, Αθήνα: Λιβάνης
- Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας, Τολμηρός στα Δύσκολα, youtube.com, διαθέσιμο εδώ.
