Του Κωνσταντίνου Λίκα,
Το απόγευμα της 4ης Φεβρουαρίου 2020, στελέχη της Linke, της SPD και των Grüne του κρατιδίου της Θουριγγίας, στην Ανατολική Γερμανία, συμφώνησαν και υπέγραψαν σύμβαση συνασπισμού, με αρχηγό τον Bodo Ramelow, στέλεχος των αριστερών της Θουριγγίας και Πρωθυπουργό από το 2014 μέχρι και το 2020. Η πολιτική κατάσταση στην Θουριγγία είναι εύθραυστη. Από τους 90 βουλευτές του κρατιδιακού κοινοβουλίου, η Αριστερά έχει 29 έδρες, η ακροδεξιά AfD 22, οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) 21, η SPD 8, οι Πράσινοι (Grüne) 5 και οι Φιλελεύθεροι (FDP) 5.
Για απόλυτη πλειοψηφία, ελέω μίας ισχυρής AfD, οι μόνες επιλογές είναι ή να συγκυβερνήσει η Αριστερά με τους Χριστιανοδημοκράτες, τους Πράσινους ή/και τους Σοσιαλδημοκράτες, ή η Αριστερά με την AfD και οποιοδήποτε άλλο κόμμα, ή η AfD με τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Φιλελεύθερους. Στις διαπραγματεύσεις, όλοι αυτοί οι συνδυασμοί αποδείχτηκαν αδύνατοι και μη επιθυμητοί, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο ακυβερνησίας. Επομένως, ακολουθείται η τακτική της κυβέρνησης μειοψηφίας με την ελπίδα τα αντιτιθέμενα κόμματα να μην παρακωλύσουν και πολύ την κυβερνητική διαδικασία. Ο συνασπισμός rot-rot-grün (Linke, SPD, Grüne), με μόλις 42 βουλευτές από τους 45 που απαιτείται, υπέβαλαν αίτηση για ψηφοφορία του Bodo Ramelow ως Πρωθυπουργού της Θουριγγίας. Η ζωή όμως, είναι πάντα γεμάτη εκπλήξεις. Κατέβηκαν άλλοι δύο υποψήφιοι στις εκλογές πρωθυπουργίας. Ο ένας είναι ο Christoph Kindervater, ανεξάρτητος υποψήφιος μεν, με την AfD συμπορευόμενος δε. Πρώην δήμαρχος. Έλαβε 0 ψήφους. Εφόσον τον στήριζαν οι ακροδεξιοί, τότε ποιόν ψήφισαν;
Έναν φιλελεύθερο. Ο Thomas Kemmerich, ο οποίος κατέβηκε για την Πρωθυπουργία ως εναλλακτική του κέντρου, έλαβε ακριβώς 45 ψήφους, ήτοι από τους Φιλελεύθερους, τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Ακροδεξιούς. Ο Bodo Ramelow έλαβε 44 ψήφους, με 1 βουλευτή να ψηφίζει παρών. Τουτέστιν, ο αρχηγός ενός φιλελεύθερου κόμματος, με μόλις το 5% των ψήφων και ακριβώς 5 έδρες, λαμβάνει το Πρωθυπουργικό Αξίωμα στο κρατίδιο – άνευ συνασπισμού. Τουτέστιν δεν έχει καμία κυριαρχία απολύτως και δυνητικά θα βασίζεται ad hoc στα επί μέρους κόμματα, για να περνάει νομοσχέδια. Ουσιαστικά, ένα αδύνατο σενάριο μετεξελίχθηκε σε απτή μεν, σουρεαλιστική και μη βιώσιμη δε πραγματικότητα.
Ακριβώς αυτή η πραγματικότητα βρήκε σύσσωμη τη Γερμανία εξίσου προ εκπλήξεως με τον αριστερό συνασπισμό. Ενόσω η AfD εόρτασε τη νίκη του νέου Φιλελεύθερου πρωθυπουργού της Θουριγγίας, η αντίδραση του κοινού, των λοιπών κομμάτων και ακόμα και ορισμένων φιλελεύθερων ήταν αρνητική. Οι Fridays for Future στη Θουριγγία σχεδιάζουν μαζικές διαδηλώσεις κατά της νέας κυβέρνησης και αναμένεται να απαιτήσουν την παραίτησή της.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τα κόμματα. Οι Χριστιανοδημοκράτες αντέδρασαν αρνητικά. Η πρόεδρος, Annegret Kramp-Karrenbauer, ισχυρίστηκε ότι οι Χριστιανοδημοκράτες της Θουριγγίας ενέργησαν «χωρίς την θέλησή μας». Ο Πρωθυπουργός της Σαξονίας, Michael Kretschmer, ανέφερε ότι «το CDU στην Θουριγγία δεν παραδέχτηκε ότι έχασε και ότι δεν μπορεί να υπάρξει συνεργασία με το AfD», αλλά και ότι «ήταν εξίσου λάθος, το ότι ο Bodo Ramelow με την στήριξη των SPD και των Πράσινων άνευ κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας ετέθη προς ψηφοφορία».
Από τα αριστερά κόμματα, η αντίδραση δεν ήταν καθόλου θετική. Τουναντίον. Οι Σοσιαλδημοκράτες εξέφρασαν βαθιά απογοήτευση. Ο ένας εκ των προέδρων τους, ο Walter-Borjans, το ανέφερε ως «Ναδίρ της γερμανικής μεταπολεμικής ιστορίας». Ο Olaf Scholz το κατονόμασε «σπάσιμο του ταμπού» και ανέφερε ότι «μας περιμένουν πολύ σοβαρές ερωτήσεις για την κορυφή του CDU, από το οποίο απαιτούμε πολύ γρήγορες απαντήσεις», αφήνοντας παράλληλα αιχμές και κατά του FDP και του Christian Lindner.
Οι Πράσινοι εξαπέλυσαν και με την σειρά τους την κριτική τους. Οι πρόεδροι του κόμματος, η Annalena Baerbock και ο Robert Haebeck, ανέφεραν ότι «το CDU και το FDP ψήφισαν συνειδητά έναν υποψήφιο με τις ψήφους του AfD» και ότι «κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν το γνώριζε». Απαιτούν από τον Thomas Kemmerich όπως παραιτηθεί εκ του αξιώματός του. Άλλα στελέχη τους κυμαίνονται ανάμεσα σε αυτές τις γραμμές, τόσο όσον αφορά τα συναισθήματά τους για το συμβάν, όσο και για τις απαιτήσεις τους. Οι Αριστεροί, ωστόσο, ήσαν και οι πιο δηκτικοί στις δηλώσεις τους. Άλλωστε είναι το κόμμα με το μεγαλύτερο ποσοστό στη βουλή της Θουριγγίας (31%) και ο υποψήφιός τους ήταν φαβορί για την Πρωθυπουργία.
Ωραία όλα αυτά. Τι λένε οι φιλελεύθεροι για αυτό το σκάνδαλο όμως; Ποια ήταν η δικαιολογία; Η λογική ήταν ότι, με το να βγει ένας κεντρώος υποψήφιος, θα εξισορροπούνται οι ακραίες τάσεις εκ της δεξιάς και θα αποφευχθεί μία ακραία αριστερή κυβέρνηση. Επίσης, το αποτέλεσμα είναι δημοκρατικό: υπάρχει μία απόλυτη πλειοψηφία. Συν τοις άλλοις, παρά την κριτική, το FDP δεν αποσκοπεί στη συνεργασία με το AfD: άλλωστε, δεν υπήρξε καμία συμφωνία συνασπισμού, μόνο ψήφοι – πράγμα που τονίζεται από όλα τα στελέχη του: είτε είναι από τον Christian Lindner, τον Kosnatin Kuhle, την Katja Suding, τον Wolfgang Kubicki. Αν μη τι άλλο, όλα αυτά τα στελέχη τονίζουν την αναγκαιότητα διεξαγωγής νέων εκλογών στο κρατίδιο – παρόλο που ο τελευταίος στηρίζει την φιλελεύθερη κυβέρνηση. Η φιλελεύθερη νεολαία επαναλαμβάνει αυτά τα επιχειρήματα, με την πρόεδρο των Νέων Φιλελεύθερων, Ria Schröder, να δηλώνει και έκπληξη για το αποτέλεσμα. Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που εξελέγη ο Thomas Kemmerich, η ομοσπονδιακή ηγεσία του κόμματος πιέζει να μην ενεργοποιηθεί η κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι η συνεργασία με το AfD δεν είναι επιθυμητή (ειδάλλως δε θα υπήρχαν τέτοιες πιέσεις).
Αλλά αυτό αποδεικνύεται ως παγίδα. Η AfD, με τοπικό στη Θουριγγία αρχηγό τον περιβόητο ακροδεξιό Björn Höcke, ήξερε τι έκανε. Με το να μην ψηφίσει καν τον δικό της υποψήφιο, αλλά τον φιλελεύθερο, οδήγησε τους φιλελεύθερους σε μία διττή παγίδα: Αφενός μεν, εάν είναι να συντηρηθεί η κυβέρνηση, καθίστανται απαραίτητοι για να περνάνε νομοσχέδια. Αφετέρου δε, δέχονται πλήγματα οι πολιτικοί τους αντίπαλοι και διογκώνονται οι εντάσεις κατά των κεντρώων κομμάτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επικράτησή τους. Έτσι, αυτό που οι φιλελεύθεροι έκαναν με το σκεπτικό της προάσπισης της κεντρώας πολιτικής μετεξελίχθηκε σε εφιάλτη δημοσίων σχέσεων. Εφόσον οι Χριστιανοδημοκράτες δεν έχουν μπει σε συνασπισμό με τους φιλελεύθερους, η ζημιά για αυτούς είναι λιγότερο εκτενής – το βαρύ πλήγμα το τρώνε οι Φιλελεύθεροι. H AfD βγαίνει σε κάθε περίπτωση κερδισμένη.
Έτσι οι Φιλελεύθεροι βρίσκονται πάραυτα σε δεινή θέση. Παρόλο που πολλοί Φιλελεύθεροι με το να καλούν για νέες εκλογές στην Θουριγγία προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από την «Εναλλακτική για την Γερμανία», με την οποία αρνούνται συνεργασίας, ή ο Kemmerich αρχικά αρνούνταν το ενδεχόμενο νέων εκλογών και δηλώνει ότι θα αναλάβει κανονικά τα καθήκοντά του. «Οι Δημοκράτες θέλουν να ξέρουν», είπε σε συνέντευξή του στην ARD, «ότι οι νέες εκλογές δεν είναι επιλογή» και ότι δεν θα προέκυπτε έτσι και αλλιώς διαφορετικό αποτέλεσμα. Σήμερα όμως, στις 6 Φεβρουαρίου, ανακοίνωσε την παραίτησή του και την διεξαγωγή νέων εκλογών, αφότου η Δρα. Μέρκελ καταδίκασε το αποτέλεσμα των εκλογών.
Για κάποιους ωστόσο, ήταν πολύ αργά. Έτσι, ο εφιάλτης δημοσίων σχέσεων για το κόμμα επιδεινώνεται. Το κόμμα εντωμεταξύ, συνεχίζει να δέχεται αιχμές από CDU, SPD, Linke και Πράσινους και πλέον προκύπτει ο φόβος μίας εξόδου από το Bundestag στις επερχόμενες ομοσπονδιακές εκλογές του 2021. Επίσης, οι ήδη δύσκολες σχέσεις των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών έχουν χειροτερέψει, επειδή οι Χριστιανοδημοκράτες της Θουριγγίας ψήφισαν τον Φιλελεύθερο υποψήφιο μαζί με τους Ακροδεξιούς.
Το συμβάν αυτό αποδείχτηκε ως σκάνδαλο, καθώς περιπλέκει μία ρεαλιστική λύση για μία μελλοντική κυβέρνηση στη Γερμανία: την αποκαλούμενη «Jamaika», ήτοι τους Χριστιανοδημοκράτες, τους Φιλελεύθερους και τους Πράσινους. Αυτό που μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρούταν εφικτό, πλέον περιπλέκει τις ήδη δυσμενείς σχέσεις μεταξύ των Πρασίνων και των Φιλελεύθερων, με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο ο συνασπισμός αυτός να είναι ήδη νεκρός πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις. Σαφώς και τίποτε δεν είναι τελεσίδικο – δημοκρατία έχει η Γερμανία άλλωστε. Αν όντως όμως, αποδειχτεί η Jamaika νεκρή εν τη γεννήσει, ποιες άλλες εναλλακτικές έχει η Γερμανία; Το πολιτικό παρασκήνιο δεν έχει αλλάξει από τις προηγούμενες εκλογές και η Groko έχει ήδη πεθάνει εδώ και καιρό. Πέραν του κλασσικού rot-rot-grün, ωστόσο, το οποίο δεν έχει προς το παρόν την απαιτούμενη πλειοψηφία σε ομοσπονδιακό επίπεδο, υπάρχουν εναλλακτικές; Πόσο διατεθειμένοι είναι οι Χριστιανοδημοκράτες να συνεργαστούν με την AfD και εάν επιβιώσουν οι Φιλελεύθεροι, να συμπράξουν και αυτοί με τους Ακροδεξιούς; Πόσο διατεθειμένοι είναι οι Χριστιανοδημοκράτες να συνεργαστούν με τους Πράσινους ΚΑΙ τους Σοσιαλδημοκράτες; Θέλουν να μπει και η Αριστερά στο παιχνίδι;
Ένα μόνο μπορεί να ειπωθεί τώρα: το πολιτικό γίγνεσθαι στη Γερμανία αλλάζει πιο γρήγορα από ποτέ και οι επιλογές των εκάστοτε παικτών δυσκολεύουν. Η 5η Φεβρουαρίου 2020 άλλαξε για πάντα τη σύγχρονη Γερμανία και είναι σίγουρο πως τίποτε δεν θα είναι το ίδιο στην χώρα. Η μόνη κερδισμένη είναι η AfD, αυστηρώς ακολουθούμενη από την Linke και τους Πράσινους. Το ενδεχόμενο, μετά από 70 έτη φιλελεύθερης δημοκρατίας, να κυβερνήσουν οι διάδοχοι των Εθνικοσοσιαλιστών και πάλι τη Γερμανία, αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Όπως επίσης και το ενδεχόμενο να το κυβερνήσουν αμιγώς αριστερά κόμματα, εκ των οποίων το ένα είναι κατά του ΝΑΤΟ και της παρούσης εξωτερικής πολιτικής της Γερμανίας έναντι των ΗΠΑ.
