Της Χαράς Γρίβα,
Η περίοδος από το 1982 έως το 2000 υπήρξε ένα ταραχώδες κεφάλαιο στην ιστορία της Μέσης Ανατολής, που σημαδεύτηκε από την κατοχή του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ. Αυτό που ξεκίνησε ως στρατιωτική εισβολή με στόχο την καταπολέμηση των Παλαιστινίων μαχητών εξελίχθηκε σε μια παρατεταμένη κατοχή γεμάτη πολυπλοκότητα, αντιπαραθέσεις και ανθρώπινο πόνο. Γίνεται προσπάθεια για μια ολοκληρωμένη διερεύνηση των αιτιών και της αξιολόγησης της κατοχής του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ρίχνοντας φως στη γεωπολιτική δυναμική, τα υποκείμενα κίνητρα και τις διαχρονικές συνέπειες αυτού του αμφιλεγόμενου κεφαλαίου στην ιστορία της περιοχής.
Οι ρίζες της κατοχής του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ μπορούν να εντοπιστούν στον πολύπλοκο ιστό γεωπολιτικών εντάσεων, περιφερειακών ανταγωνισμών και ανησυχιών για την ασφάλεια που καθόρισαν τη Μέση Ανατολή στα τέλη του 20ού αιώνα. Μετά τον πόλεμο του Λιβάνου το 1982, κατά τον οποίο το Ισραήλ, μαζί με την βοήθεια χριστιανικών δυνάμεων, εισέβαλε στον Λίβανο αλλά και στην πρωτεύουσά της, την Βηρυτό, ως απάντηση σε παλαιστινιακές επιθέσεις που προέρχονταν από το λιβανέζικο έδαφος, το Ισραήλ βρέθηκε μπλεγμένο σε μια παρατεταμένη σύγκρουση με διάφορες λιβανέζικες φατρίες, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ, μιας σιιτικής μαχητικής ομάδας που υποστηρίζεται από το Ιράν και τη Συρία. Ενώ αρχικά, μέχρι το 1985 είχε αποχωρήσει από τα κατεχόμενα εδάφη αλλά διατηρώντας έναν κάποιον έλεγχο, επέστρεψε και στήριξε τον Στρατό του Νοτίου Λιβάνου, ο οποίος αντιπροσωπούσε το κατεστραμμένο Ελεύθερο Κράτος του Λιβάνου ενάντια στην Χεζμπολάχ.
Το 1978, έληξε η ισραηλινή επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Λιτάνι». Από εκείνη την στιγμή και μετά, περιοχές του Νότιου Λιβάνου εισέρχονται στην Ζώνη Προστασίας του Ισραήλ, ενώ υπήρχε και παρέμβαση από τα Ηνωμένα Έθνη. Ένα από τα κύρια κίνητρα πίσω από την κατοχή του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ ήταν η επιθυμία του να δημιουργήσει μια νεκρή ζώνη για την προστασία των βόρειων συνόρων του από διασυνοριακές επιθέσεις και πυρά ρουκετών. Οι επίμονες επιθέσεις της Χεζμπολάχ στο ισραηλινό έδαφος, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιρροή της στο νότιο Λίβανο, αποτελούσαν άμεση απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ και απαιτούσαν στρατιωτική απάντηση.
Κατά τη διάρκεια της απόσυρσης στον Πρώτο Πόλεμο του Λιβάνου, η διοίκηση του Στρατού του Νοτίου Λιβάνου πέρασε στον Antoine Lahad, ο οποίος ζήτησε και έλαβε άδεια από το Ισραήλ να κρατήσει την περιοχή της Τζενίν, βόρεια της Λωρίδας. Στα χρόνια που ακολούθησαν την αποχώρηση των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας από το βόρειο Λίβανο, η Λωρίδα ήταν σχετικά ήσυχη. Τα τελευταία χρόνια, λιβανέζικες ένοπλες ομάδες, κυρίως η σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, αυξήθηκαν από την ισραηλινή πλευρά της ασφαλούς ζώνης. Η οδήγηση στους δρόμους έγινε επικίνδυνη και οι Αμυντικές Δυνάμεις του Ισραήλ (IDF) άρχισαν να μένουν σε στρατόπεδα και όχι στους δρόμους. Η Χεζμπολάχ προσπάθησε να επιτεθεί σε στρατόπεδα των IDF σε αρκετές περιπτώσεις.
Στις 27 Ιουλίου 1989, ο Εμίρ Αμπντελκαρίμ Ομπέιντ, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ στο Νότιο Λίβανο, και δύο μέλη της συνοδείας του απήχθησαν από κομάντος της Βέρμαχτ από το σπίτι τους στο Τζιμπουτίτ. Η νυχτερινή επιδρομή σχεδιάστηκε από τον τότε Υπουργό Άμυνας Γιτζάκ Ράμπιν. Η Χεζμπολάχ απάντησε ανακοινώνοντας την εκτέλεση του συνταγματάρχη Χίγκινς, ενός ανώτερου Αμερικανού αξιωματικού που εργαζόταν για την UNIFIL, ο οποίος είχε απαχθεί τον Φεβρουάριο του 1988.
Στις 16 Φεβρουαρίου 1992, ο τότε ηγέτης της Χεζμπολάχ Αμπάς Μουσάουι δολοφονήθηκε σε επίθεση με πύραυλο ελικοπτέρου των IDF. Οι IDF υπέθεσαν ότι οι ηγέτες της Χεζμπολάχ θα περιόριζαν τις δραστηριότητές τους από φόβο για τη ζωή τους και τη ζωή των οικογενειών τους. Επικεφαλής της Χεζμπολάχ ήταν ο Χασάν Νασράλα. Τον Ιούλιο του 1993, οι ισραηλινές δυνάμεις εξαπέλυσαν την Επιχείρηση «Λογοδοσία», η οποία προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές σε ολόκληρο τον νότιο Λίβανο, αλλά δεν κατάφερε να τερματίσει τις επιχειρήσεις της Χεζμπολάχ. Στις 11 Απριλίου 1996, ο ισραηλινός στρατός, το ναυτικό και η αεροπορία ξεκίνησαν την Επιχείρηση Θεία Οργή, μια 17ήμερη εκστρατεία βομβαρδισμών στο νότιο Λίβανο, η οποία σκότωσε 154 Λιβανέζους πολίτες.
Εκείνη την εποχή, οι ισραηλινοί στρατιώτες που είχαν αναπτυχθεί στο Νότιο Λίβανο δεν είχαν κληθεί σε πολεμική υπηρεσία, καθώς το Ισραήλ θεωρούσε τη διατήρηση της ασφαλούς ζώνης ως σύγκρουση χαμηλής έντασης και όχι ως πόλεμο. Στις αρχές του 2000, ο Αρχηγός του Επιτελείου Shaul Mofaz δήλωσε ότι το 1999 ήταν «η πιο επιτυχημένη χρονιά των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας στο Λίβανο», με 11 στρατιώτες να σκοτώνονται από τον εχθρό στο Νότιο Λίβανο, το χαμηλότερο ποσοστό απωλειών σε ολόκληρη τη σύγκρουση. Ο συνολικός αριθμός των Ισραηλινών στρατιωτών που σκοτώθηκαν σε μάχες στο Νότιο Λίβανο μεταξύ 1985 και 2000 ήταν 256. Το 2020, το Ισραήλ αναγνώρισε τη σύγκρουση ως πόλεμο και την ονόμασε αναδρομικά Επιχείρηση Ασφαλής Ζώνη Λιβάνου.
Παρασκηνιακά, η κατοχή του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ καθοδηγήθηκε από ευρύτερους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της συριακής επιρροής στο Λίβανο και της διακοπής των ιρανικών προσπαθειών για την εδραίωση ερεισμάτων κοντά στα σύνορα του Ισραήλ. Διατηρώντας στρατιωτική παρουσία στο νότιο Λίβανο, το Ισραήλ επεδίωξε να επιβεβαιώσει την περιφερειακή του κυριαρχία και να διασφαλίσει τα συμφέροντά του εν όψει των μεταβαλλόμενων συμμαχιών και γεωπολιτικών δυναμικών.
Από στρατιωτική άποψη, η κατοχή του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ χαρακτηρίστηκε από ένα μείγμα τακτικών επιτυχιών και στρατηγικών αποτυχιών. Ενώ οι ισραηλινές δυνάμεις μπόρεσαν να διατηρήσουν τον έλεγχο μεγάλων εδαφικών εκτάσεων και να διαταράξουν σε κάποιο βαθμό τις στρατιωτικές δυνατότητες της Χεζμπολάχ, αντιμετώπισαν επίσης σημαντικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών ανταρτοπόλεμου που εφάρμοζαν οι μαχητές της Χεζμπολάχ και της αυξανόμενης διεθνούς πίεσης να αποσυρθούν από το λιβανέζικο έδαφος.
Επιπλέον, η κατοχή του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ επέφερε βαρύ φόρο αίματος στον άμαχο πληθυσμό, με αποτέλεσμα εκτεταμένες εκτοπίσεις, καταστροφές υποδομών και απώλειες ζωών. Ο αδιάκριτος χαρακτήρας των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών βομβαρδισμών και των βομβαρδισμών πυροβολικού, προκάλεσε ανησυχίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προκάλεσε την καταδίκη της διεθνούς κοινότητας.
Η αποχώρηση του Ισραήλ από το νότιο Λίβανο το 2000, μετά από χρόνια συνεχούς αντίστασης των μαχητών της Χεζμπολάχ, θεωρήθηκε από ορισμένους ως στρατηγική οπισθοδρόμηση για το Ισραήλ και νίκη της Χεζμπολάχ. Η αποχώρηση εξέθεσε τους περιορισμούς της στρατιωτικής αποτροπής του Ισραήλ και υπογράμμισε την ανθεκτικότητα των μη κρατικών φορέων στην αντιμετώπιση των συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Η περίοδος της κατοχής του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ από το 1982 έως το 2000 αντιπροσωπεύει ένα πολύπλοκο κεφάλαιο στην ιστορία της Μέσης Ανατολής, που χαρακτηρίζεται από ανταγωνιστικές αφηγήσεις, γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και ανθρώπινο πόνο. Ενώ οι ενέργειες του Ισραήλ καθοδηγούνταν από νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλεια και στρατηγικές επιταγές, η κατοχή επέφερε βαρύ φόρο αίματος στον άμαχο πληθυσμό και επιδείνωσε τις περιφερειακές εντάσεις.
Καθώς η περιοχή συνεχίζει να παλεύει με ανεπίλυτες συγκρούσεις και διαρκή παράπονα, η κληρονομιά της κατοχής του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ χρησιμεύει ως υπενθύμιση της πολυπλοκότητας που ενυπάρχει στην επιδίωξη της ασφάλειας και της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Με την κριτική εξέταση των αιτιών και της αξιολόγησης αυτής της κατοχής, μπορούμε να αποκτήσουμε πολύτιμες γνώσεις σχετικά με τις προκλήσεις της επίλυσης των συγκρούσεων, της διπλωματίας και της οικοδόμησης της ειρήνης σε μια από τις πιο ασταθείς περιοχές του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Επιχείρηση «Λιτάνι»: Το Ισραήλ εισβάλει στο Λίβανο, defencereview.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΙΣΡΑΗΛ-ΧΕΖΜΠΟΛΑΧ, anixneuseis.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
