Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Στις 28 Δεκεμβρίου αφίχθη στον Πειραιά και αμέσως άρχισε επαφές με τα μέλη του Στρατιωτικού Συνδέσμου, καθώς και με τους πολιτικούς αρχηγούς των κομμάτων. Βασικές προτάσεις του, που έγιναν αποδεκτές από το Σύνδεσμο αλλά και από αρκετούς πολιτικούς, ήταν η αντισυνταγματική σύγκληση αναθεωρητικής βουλής, και όχι συντακτικής, μη θέτοντας έτσι πολιτειακό ζήτημα, η διάλυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου μετά τη σύγκληση αναθεωρητικής βουλής, η απομάκρυνση των βασιλοπαίδων από το στρατό και ο διορισμός νέας κυβέρνησης υπό τον Στέφανο Δραγούμη.
Κατά τις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910, η παράταξη του Βενιζέλου πέτυχε σημαντική νίκη έναντι των συνασπισμένων παλαιών κομμάτων, αποκτώντας ευρεία πλειοψηφία στη Βουλή. Στις 22 Αυγούστου, ο Βενιζέλος ίδρυσε το Κόμμα των Φιλελευθέρων, ενώ στις 3 Σεπτεμβρίου συνήλθε σε πρώτη συνεδρίαση η αναθεωρητική Βουλή.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Δραγούμη παραιτήθηκε και λίγες ημέρες αργότερα, στις 6 Οκτωβρίου, ο Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση, στην οποία μεταξύ άλλων συμμετείχαν οι Εμμανουήλ Ρέπουλης, Νικόλαος Δημητρακόπουλος κ.α., αναλαμβάνοντας παράλληλα τα υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών. Αν και η αντιπολίτευση, η οποία είχε συγκεντρώσει το 65% των ψήφων, και οι ανεξάρτητοι βουλευτές έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, υπό τη μορφή ανοχής, ο Βασιλιάς, ύστερα από συνεννόηση με τον Βενιζέλο, δημοσίευσε στις 12 Οκτωβρίου διάταγμα διάλυσης της Βουλής και προκήρυξης εκλογών στις 28 Νοεμβρίου.
Η αντισυνταγματική ενέργεια του Βασιλιά προκάλεσε τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, η οποία δήλωσε ότι θα απείχε από την εκλογική διαδικασία σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Αντίθετα, οι «Κοινωνιολόγοι» και το νεοσύστατο Λαϊκό Κόμμα, υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, φάνηκε να είναι θετικοί ως προς τη διάλυση της Βουλής, υποστηρίζοντας τις κινήσεις Βενιζέλου. Στις εκλογές της 28ης Νοεμβρίου, τα παλιά κόμματα και οι νικητές των προηγούμενων εκλογών απέχουν και το κόμμα των Φιλελευθέρων αναδείχθηκε νικητής, καταλαμβάνοντας 307 από τις 362 έδρες. Η συζήτηση για το νέο σύνταγμα ολοκληρώθηκε σε 42 συνεδριάσεις της ολομέλειας της Βουλής, από τις οποίες ο Ελευθέριος Βενιζέλος συμμετείχε στις 41.
Το νέο σύνταγμα δημοσιεύθηκε την 1η Ιουνίου 1911. Εκτός από τη συνταγματική και διοικητική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Βενιζέλου, σημαντικές πρωτοβουλίες καταγράφονται και στο στρατιωτικό τομέα. Στην περίοδο διακυβέρνησης του Βενιζέλου, η Ελλάδα συμμετείχε και στους Βαλκανικούς πολέμους. Ο στρατός, με αρχιστράτηγο το διάδοχο Κωνσταντίνο, προήλασε προς τη Μακεδονία, επιτυγχάνοντας αλλεπάλληλες νίκες και στις 26 Οκτωβρίου 1912 κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε το καλοκαίρι του 1914.
Ο Βενιζέλος, που ήθελε να μπει η χώρα στον πόλεμο με την Αντάντ, πιστεύοντας στην τελική νίκη της, πρότεινε στο Βασιλιά να δώσουμε την περιοχή της Καβάλας και Δράμας στη Βουλγαρία για να εξασφαλίσουμε την ουδετερότητά της, όσο θα καταλαμβάνουμε τη Σμύρνη, που μας παραχωρούν οι Αγγλογάλλοι της Αντάντ. Ο Βασιλιάς διαφώνησε, ο Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή του. Η Βουλή διαλύθηκε κατόπιν βασιλικού διατάγματος κι έγιναν εκλογές στις 31 Μαΐου 1915. Ο βασιλιάς έδωσε εντολή στον Βενιζέλο να σχηματίσει κυβέρνηση. Τελικώς, όταν συγκλήθηκε η νέα βουλή, ο πρωθυπουργός Βενιζέλος τόνισε σε κοινοβουλευτική ομιλία του ότι η Ελλάδα θα έμενε ουδέτερη. Στις 16 Αυγούστου 1916 έγινε συλλαλητήριο των βενιζελικών στην Αθήνα, όπου με την υποστήριξη του συμμαχικού στρατού, που είχε αποβιβαστεί στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, ο Βενιζέλος ανακοίνωσε στο λαό την πλήρη διαφωνία του με τους χειρισμούς του Στέμματος.
Τέθηκε επικεφαλής επανάστασης (Κίνημα Εθνικής Άμυνας) με έδρα τη Θεσσαλονίκη, όπου πήγε και σχημάτισε επαναστατική «Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας». Οι σύμμαχοι, εκνευρισμένοι από την πολιτική του βασιλιά, ο οποίος σθεναρά κρατούσε ουδέτερη στάση, έως ότου πετύχει αξιόλογα ανταλλάγματα για την Ελλάδα, αποφάσισαν να τον απομακρύνουν από το θρόνο και την Ελλάδα διά της βίας. Στις 29 Μαΐου 1917, ο Κωνσταντίνος αναχώρησε από την Ελλάδα και λίγες μέρες μετά, ο Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση και συγκλήθηκε η Βουλή, η οποία είχε προκύψει από τις εκλογές της 31 Μαΐου 1915. Στις 17/27 Ιουνίου η νέα Κυβέρνηση Βενιζέλου κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις, όπως είχε προβεί στις 11/24 Νοεμβρίου 1916 η Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης. Όταν η Γερμανία υπέγραψε ανακωχή, συνήλθε στο Παρίσι η Συνδιάσκεψη της Ειρήνης, όπου ο Βενιζέλος παρέστη ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας και προέβαλε τις αξιώσεις της χώρας μας, οι οποίες έγιναν στο σύνολό τους δεκτές με τις συνθήκες του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) και των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920).
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, το Κόμμα των Φιλελευθέρων έλαβε το 50,31% του συνόλου των ψήφων, αλλά νικήθηκε από την ενωμένη αντιπολίτευση, που είχε λάβει το 49,36%, λόγω του εκλογικού νόμου, που οδήγησε τις περισσότερες έδρες στην αντιβενιζελική παράταξη. Στις 4 Νοεμβρίου, ο Βενιζέλος αναχώρησε για το Παρίσι, δηλώνοντας ότι αποσύρεται από την ενεργό πολιτική και σκοπεύει να ιδιωτεύσει. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επανάσταση του 1922, ο Βενιζέλος δέχθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη διάσκεψη της Λωζάνης, όπου στις 24 Ιουλίου 1923 υπέγραψε τη Συνθήκη της Λωζάνης με την Τουρκία. Στις 16 Δεκεμβρίου 1923 έγιναν εκλογές για συντακτική συνέλευση, από τις οποίες απείχε η αντιπολίτευση. Ο Βενιζέλος εκλέχθηκε βουλευτής στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές (το επέτρεπε το εκλογικό σύστημα) κι επέστρεψε στην Ελλάδα, έγινε δε πρόεδρος της Βουλής, με την ψήφο όλων των βουλευτών.
Στις 5 Ιουλίου 1928 παραιτήθηκε η κυβέρνηση Ζαΐμη. Ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός και προκήρυξε εκλογές για τις 19 Αυγούστου 1928. Τις κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που πήρε τις 228 από τις 250 έδρες της Βουλής. Ο Βενιζέλος κυβέρνησε μέχρι το 1932. Η νέα κυβέρνηση του Βενιζέλου κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929, με κατάληξη, όμως, τη χρεωκοπία της χώρας το 1932. Η πιο πολυσυζητημένη όμως, πράξη του Βενιζέλου ήταν η υπογραφή της ελληνοτουρκικής σύμβασης στην Άγκυρα, στις 10 Ιουνίου 1930. Στις 16 Ιανουαρίου 1933, η κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη ανατράπηκε και, για τελευταία φορά, πρωθυπουργός έγινε ο Βενιζέλος. Το 1935, ο Βενιζέλος ενθάρρυνε το στρατιωτικό κίνημα που εκδηλώθηκε την 1 Μαρτίου από αξιωματικούς.
Ο Βενιζέλος, μετά από μια δήλωση αποχώρησης από την πολιτική ζωή, κατέφυγε στο Παρίσι. Λίγους μήνες αργότερα, δικάζεται ερήμην στην Αθήνα από την κυβέρνηση Τσαλδάρη και τελικώς καταδικάζεται σε θάνατο ως «προδότης της πατρίδος».
Στις 13 Μαρτίου 1936, υπέστη εγκεφαλική συμφόρηση λίγο μετά τις 7 το πρωί, αφότου είχε ξυπνήσει. Έφυγε από τη ζωή στις 08:05 το πρωί της 18ης Μαρτίου του 1936. Ο θάνατος θεωρείται ότι προκλήθηκε από εξελιγμένη μορφή γρίπης, η οποία κατέληξε σε εγκεφαλική συμφόρηση.
Βιβλιογραφία
- Διβάνη, Λένα (2000). Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830 – 1947), Καστανιώτης.
- Dakin, Douglas (2005). Η ενοποίηση της Ελλάδας, 1770-1923, ΜΙΕΤ.
- Παπαδάκης Εμμ. Νικόλαος (2017). Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο άνθρωπος, ο ηγέτης – Βιογραφία, Βιβλιοπωλείο Εστίας.
