Του Αναστάση Γκίκα,
Τον Απρίλιο του 1927 ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα επέστρεφε στην Ελλάδα και θα μετοικούσε στο σπίτι του στην Χαλέπα Χανίων. Έναν χρόνο μετά το Κόμμα Φιλελευθέρων θα θριάμβευε στις βουλευτικές εκλογές του Αυγούστου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναλαμβάνει Πρωθυπουργός και δεσμεύεται να πραγματώσει το μεγαλεπήβολο προεκλογικό του πρόγραμμα θέτοντας ως στόχο την οικονομική ανασυγκρότηση αλλά και την αποκατάσταση του φθαρμένου διεθνούς κύρους της Ελλάδος.
Η Διεθνής απομόνωση της Ελλάδας
Εξερχόμενη της δικτατορίας του Παγκάλου η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση πλήρους διεθνούς απομόνωσης. Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για την διευθέτηση του ζητήματος των προσφυγικών περιουσιών δεν είχαν κάποιο αποτέλεσμα και η Βουλγαρία επέμενε στην αναθεωρητική πολιτική που είχε χαράξει μετά την ήττα της στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ιδιαίτερα τεταμένες ήταν και οι Ελληνογιουγκοσλαβικές διμερείς σχέσεις, καθώς το Ελληνικό κράτος είχε προβεί στην ακύρωση των συμφωνιών του Παγκάλου οι οποίες προέβλεπαν μεταξύ άλλων τη συγκυριαρχία της Γιουγκοσλαβίας στον λιμένα της Θεσσαλονίκης και στην κοιλάδα του Αξιού. Η Μεγάλη Βρετανία δεν επιθυμούσε να εμπλακεί στις ενδοβαλκανικές υποθέσεις και θεωρούσε πως η Ελλάδα μετά την ρύθμιση του ζητήματος της Μουσούλης δεν αποτελούσε για αυτή σημαντικό παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή, ενώ η Γαλλία όντας σύμμαχος με την Γιουγκοσλαβία (Μικρή Αντάντ) πίεζε την Ελλάδα να αποδεχθεί τα αιτήματα της γειτονικής χώρας. Η μόνη χώρα που θα μπορούσε να ευνοήσει την διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας έναντι της Γιουγκοσλαβίας ήταν η Ιταλία διότι φιλοδοξούσε να απομονώσει την Γιουγκοσλαβία και να επεκτείνει την επιρροή της στα Βαλκάνια. Ήταν γεγονός πως είχαν δημιουργηθεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την διεξαγωγή ελληνοϊταλικού διαλόγου.
Ο Βενιζέλος στην Ρώμη
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αξιοποιώντας την συγκυρία επισκέπτεται με την σύζυγο του Έλενα το Βασίλειο της Ιταλίας. Στις 22 Σεπτεμβρίου το ζεύγος καταφθάνει στην Νάπολη όπου και χαίρει μεγαλειώδους υποδοχής. Την επόμενη μέρα τον Έλληνα Πρωθυπουργό και Υπουργό Εξωτερικών Ανδρέα Μιχαλακόπουλο ανέμεναν στην Ρώμη ο Μπενίτο Μουσολίνι και ο Υπουργός Εξωτερικών Ντίνο Γκράντι. Στόχος της Ιταλίας ήταν η δημιουργία μίας Ιταλο-Ελληνο-Τουρκικής συμμαχίας η οποία θα αποτελούσε το αντίπαλον δέος της Μικρής Αντάντ η οποία απαρτιζόταν από την Γαλλία κύριο ανταγωνιστή της Ιταλίας την Γιουγκοσλαβία, την Τσεχοσλοβακία και την Ρουμανία. Έτσι ο Ιταλός δικτάτορας πρότεινε στον Βενιζέλο την δημιουργία μιας Ελληνοϊταλικής συμμαχίας ο Βενιζέλος αρνήθηκε την πρόταση αυτή καθώς δεν επιθυμούσε η Ελλάδα να ακολουθήσει μία πολιτική η οποία θα στρεφόταν κατά επιθετικό τρόπο κατά της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μουσολίνι στην συνέχεια έθεσε μια νέα πρόταση ενώπιον του Βενιζέλου: Έσπευσε να εγγυηθεί γραπτώς για το καθεστώς της ελληνικότητας της Μακεδονίας και δεσμεύτηκε η Ιταλία να πολεμήσει υπέρ της Ελλάδος σε περίπτωση εκδήλωσης Γιουγκοσλαβικής επίθεσης. Ο Βενιζέλος αρνείται για δεύτερη φορά. Εν τέλει Ιταλία και Ελλάδα υπέγραψαν το διμερές Σύμφωνο Φιλίας, Συνδιαλλαγής και Δικαστικού Διακανονισμού. Οι δύο χώρες στα πλαίσια του συμφώνου διακήρυτταν την επιθυμία τους για συνεργασία σε πολιτικό και οικονομικό τομέα ενώ δεσμεύονταν να παράσχουν αμοιβαία πολιτική και διπλωματική στήριξη σε περίπτωση που ένα από τα δύο κράτη δεχόταν επίθεση. Τέλος, προβλεπόταν ότι σε περίπτωση διένεξης μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας οι δύο Χώρες θα κατέφευγαν στην Κοινωνία των Εθνών. Έτσι ο Μουσολίνι πέτυχε σε έναν βαθμό να κυκλώσει την Γιουγκοσλαβία και ο Βενιζέλος να αναζωογονήσει τις Ελληνοϊταλικές σχέσεις δίχως να συνάψει στρατιωτική συμμαχία αποκαθιστώντας αφενός μέρος του διεθνούς κύρους της χώρας χαράσσοντας παράλληλα πολιτική χειραφετήσεως της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από το Παρίσι.
Το Δωδεκανησιακό Ζήτημα
Ο Βενιζέλος θα κατηγορούταν ότι με την υπογραφή του Ελληνοϊταλικού Συμφώνου Φιλίας εγκατέλειψε τους Έλληνες της Δωδεκανήσου. Τα Δωδεκάνησα βρισκόταν ήδη από το 1909 υπό Ιταλική κυριαρχία η φασιστική κυβέρνηση είχε προβεί σε συστηματικές προσπάθειες με σκοπό να εκλατινιστούν οι Ελληνικοί πληθυσμοί. Παρόλα αυτά ο Κρητικός ηγέτης δεν έθεσε στον Μουσολίνι θέμα επικυριαρχίας των Δωδεκανήσων και θεωρούσε όπως δήλωσε και στον Δωδεκανήσιο Δημοσιογράφο Ιωάννη Γκίκα ότι θέμα μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας δεν υφίσταται, παρά μόνο υφίσταται μεταξύ Ιταλών και Δωδεκανησίων. Οι δηλώσεις του αυτές προκάλεσαν την δριμύτατη κριτική από τις αντιπολιτευτικές εφημερίδες και τον αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος Παναγή Τσαλδάρη.
Realpolitik
Στην πραγματικότητα η υπογραφή του συμφώνου με την Ιταλία αποτελούσε πράξη πολιτικού ρεαλισμού εκ μέρους του Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος έθεσε ως προτεραιότητα την προστασία των βόρειων συνόρων της χώρας από την Γιουγκοσλαβική και Βουλγαρική απειλή για αυτόν η διευθέτηση του ζητήματος των Δωδεκανήσων αλλά και της Κύπρου θα έφερνε την χώρα σε ευθεία αντιπαράθεση με δύο Μεγάλες Δυνάμεις και για αυτό θα έπρεπε να περιμένει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Το Ελληνο-Ιταλικό σύμφωνο φιλίας Βενιζέλου – Μουσολίνι και το Δωδεκανησιακό Ζήτημα (1928), istorikathemata.com, διαθέσιμο εδώ.
- Ελληνοτουρκική συνεννόηση, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
