Της Όλγας Συμεωνίδου,
Ο τραπεζικός κλάδος αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, νευραλγικό σημείο για την οικονομία μιας χώρας. Αναφερόμαστε σε έναν κλάδο με ταχεία εξέλιξη, δυναμικό και ανταγωνιστικό… και έτσι, τόσο γρήγορα, χωρίς περαιτέρω εισηγήσεις και σχολιασμούς, ερχόμαστε στο ζητούμενο. Ανταγωνισμός, 12 γράμματα, χρειάζονται όμως πολλές παραπάνω λέξεις για να αναλύσει κανείς τι συμβαίνει σήμερα στο πεδίο του τραπεζικού ανταγωνισμού και αυτό θα κάνουμε στη συνέχεια.
Εάν σκεφτούμε λογικά, θα λέγαμε πως ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις τράπεζες είναι όχι απλά αναγκαίος, αλλά ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη και –προφανώς– καλύτερη λειτουργία των τραπεζών. Ωστόσο, σήμερα, εν έτει 2024, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται στο στόχαστρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Γιατί όμως; Τι συνέπειες έχει αυτό για τα οικονομικά ενός μέσου πολίτη και πώς θα έπρεπε κανονικά να λειτουργούν οι τράπεζες; Είναι μερικά από τα ερωτήματα που προκύπτουν και θα απαντηθούν.
Μόλις πριν λίγους μήνες έκλεισε η πολύκροτη υπόθεση που είχε την αφετηρία της το 2018, με την Επιτροπή Ανταγωνισμού να «κόβει» πρόστιμα σε 5 τράπεζες, αλλά και στην Ελληνική Ένωση Τραπεζών, πρόστιμα που ανέρχονταν σε € 41,7 εκατ.
Ο λόγος; Οι τραπεζικές χρεώσεις φυσικά. Αξίζει, μάλιστα, να αναφέρουμε τον ρόλο και της Ε.Ε.Τ., η οποία βρέθηκε να είναι αρωγός των τακτικών των τραπεζών, καθώς έγινε γνωστό ότι πολλές από τις συνεννοούμενες ενέργειες των τραπεζών είχαν την «ευλογία» της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.
Η έντονη ολιγοπωλιακή μορφή που έχει πάρει το σύστημα των τραπεζών στην Ελλάδα είναι ένα γεγονός και αποτελεί παθογένεια τόσο για την οικονομία και τους πολίτες, όσο και για το ίδιο το τραπεζικό σύστημα. Και αυτός ο ανταγωνισμός; Γιατί δεν λειτουργεί πια; Θα ρωτούσε κανείς. Τη στιγμή αυτήν, υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση εντός της διάρθρωσης των τραπεζών, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός να είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Εάν αναλογιστεί κανείς πως αυτήν τη στιγμή ο ακριβής πληθυσμός της χώρας μας είναι 10,43 εκατομμύρια, ο αριθμός των τραπεζών της χώρας είναι 10 και από αυτές τις 10, οι 5 κατέχουν ηγεμονικό ρόλο στο τραπεζικό τοπίο, ο ανταγωνισμός ούτε σαν υπόνοια δεν μπορεί να υπάρξει. Επίσης, είναι απαραίτητο στην προκειμένη φάση να ενδυναμωθούν και να στηριχτούν οι μικρές τοπικές τράπεζες. Ο τραπεζικός χάρτης χρειάζεται επαναδιαμόρφωση επειγόντως, προκειμένου να αποφευχθούν και να εξασθενίσουν ορισμένες πρακτικές που θα δούμε παρακάτω.
Γνωστές σε όλους μας είναι οι πλέον υψηλές προμήθειες που παρακρατούν οι τράπεζες για τις συναλλαγές και τις υπηρεσίες τους. Αναφερόμαστε, ειδικότερα, στο –δίχως λόγο– υψηλό ποσό προμήθειας που κρατεί η εκάστοτε τράπεζα, όταν γίνεται ανάληψη με κάρτα εκδομένη από άλλο τραπεζικό κατάστημα. Συγκεκριμένα, εάν θέλουμε να μιλήσουμε με αριθμούς, η Επιτροπή Ανταγωνισμού υποχρέωσε τις τράπεζες να μειώσουν τις προμήθειες αυτές και παρακάτω βλέπουμε αναλυτικά τις μειώσεις που επιβλήθηκαν:
1. για την Τράπεζα Πειραιώς από το ποσό των € 3 στο ποσό των € 2
2. για την Εθνική Τράπεζα από το ποσό των € 2,60 στο ποσό των € 1,90
3. για την Alpha Bank από το ισχύον ποσό των € 2,50 στο ποσό ύψους € 1,80
4. για τη Eurobank από το ποσό των € 2,50 στο ποσό € 1,80
5. για την Αttica Bank από το ισχύον ποσό των € 2 στο ποσό € 1,50.
Προβληματική παραμένει, βέβαια, και η κατάσταση των επιτοκίων. Η αύξηση των δανειστικών επιτοκίων είναι το λιγότερο ανησυχητική, αυτό που συμβαίνει ουσιαστικά είναι ότι οι τράπεζες «συνεννοούνται» τα επιτόκια των δανείων, μη αφήνοντας, έτσι, στον καταναλωτή εναλλακτικές λύσεις. Έχουν, δηλαδή, εναρμονίσει οι τράπεζες μεταξύ τους τα επιτόκια και κατ’ αυτόν τον τρόπο όλες βγαίνουν κερδισμένες, εφόσον ουσιαστικός ανταγωνισμός δεν υπάρχει και δεν μιλάμε πλέον για κέρδη, αλλά για «υπερκέρδη». Προέκταση του προβλήματος αυτού είναι και η ανταλλαγή πληροφοριών, γενικά, μεταξύ των τραπεζών, άλλη μια παραβίαση που εντόπισε η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Ανταλλαγή πληροφοριών για το τιμολόγηση προμηθειών, ανταλλαγή πληροφοριών για τους όρους της τιμολόγησης συναλλαγών. Παράδειγμα εδώ αποτελεί η τιμολόγηση της VIVA για την εκτέλεση μεταφορών πίστωσης μέσω του διατραπεζικού συστήματος DIAS.
Κατά πόσο είναι άραγε θεμιτή –βάση του δίκαιου ανταγωνισμού πάντα– η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ουσιαστικά ανταγωνιστών; Η ερώτηση είναι ρητορική προφανώς! Οι επιβολή δε ίδιων τιμών για ομοειδείς υπηρεσίες φαντάζει τουλάχιστον αφελής.
Τι καταλαβαίνουμε από όλα τα παραπάνω; Η ανάπτυξη μιας κουλτούρας ανταγωνισμού είναι αναγκαία, πολλώ δε μάλλον στη χώρα μας, όπου ο ανταγωνισμός συναντάται σε συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κλάδους. Οι εποπτικές αρχές πρέπει να ενδυναμωθούν και να επιδέχονται κρατικής στήριξης, γιατί πολύ απλά ο ανταγωνισμός είναι αυτός που στις σύγχρονες οικονομίες –με τις αυξημένες ανάγκες– είναι κινητήρας της καινοτομίας και της βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών, αλλά και των καλύτερων τιμών. Στόχος θα πρέπει να είναι η υλοποίηση μιας οικονομικής πολιτικής που θα στρέφεται τόσο γύρω από την ίδια την οικονομία αυτήν καθαυτήν, αλλά επίκεντρο συγχρόνως θα είναι και ο ίδιος ο άνθρωπος, όσο ουτοπικό και αν φαντάζει αυτό… ή μήπως τελικά δεν είναι;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Επιτροπή Ανταγωνισμού: Πρόστιμα 41,7 εκατ. σε 5 τράπεζες και στην ΕΕΤ, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι 13 τράπεζες που «έσβησε» από τον χάρτη η κρίση του 2010 – 2015, businessdaily.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επιτροπή Ανταγωνισμού: Πρόστιμα 41,7 εκατ. ευρώ σε 5 τράπεζες και ΕΕΤ, euro2day.gr, διαθέσιμο εδώ
