Του Γιώργου Κιόση,
Τρόπος και τόπος παραγωγής, απέκκρισης και αποβολής της χολερυθρίνης
Η χολερυθρίνη αποτελεί προϊόν καταβολισμού της αίμης των αιμοσφαιρίνων στο ήπαρ (κύτταρα Kupfet) και στον σπλήνα (κύτταρα δικτυοενδοθηλιακού συστήματος). Τα ερυθρά αιμοσφαίρια έχουν διάρκεια ζωής 100 έως 120 μέρες και έπειτα καταστρέφονται. Η αιμοσφαιρίνη που περιέχουν και η οποία είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα από και προς τους πνεύμονες διασπάται σε σφαιρίνη και σε αίμη. Η σφαιρίνη διασπάται σε αμινοξέα, μιας και είναι πρωτεΐνη, ενώ η αίμη διασπάται καταλυτικά από το ένζυμο οξυγενάση αίμης σε χολοπρασίνη, η οποία μετατρέπεται σε χολερυθρίνη.
Η χολερυθρίνη, βέβαια, μπορεί να παραχθεί και μέσω μορίων που περιέχουν αίμη (περίπου 20%), όπως τα κυτοχρώματα. Η χολερυθρίνη που παράγεται δεν είναι διαλυτή στο νερό, οπότε προκειμένου να μεταφερθεί στο ήπαρ, ενώνεται με την αλβουμίνη. Αυτή ονομάζεται έμμεση ή μη συζευγμένη χολερυθρίνη. Στο ήπαρ, η μη συζευγμένη χολερυθρίνη ενώνεται με γλυκουρινίδια, τα οποία την καθιστούν διαλυτή. Aυτή η μορφή της αιμοσφαιρίνης ονομάζεται συζευγμένη ή άμεση. Με αυτόν τον τρόπο απεκκρίνεται η χολερυθρίνη στη χολή.
Η χολή εκκρίνεται μέσω του κοινού χοληφόρου πόρου στο δωδεκαδάχτυλο, οποίος αποτελεί την πρώτη μοίρα του λεπτού εντέρου. Στο έντερο αρχίζει το τελικό στάδιο του μεταβολισμού της χολερυθρίνης. Ένα μέρος της χολερυθρίνης αποβάλλεται αυτούσια από τα κόπρανα και ένα άλλο μέρος της, μέσω των εντερικών μικροβίων, μετατρέπεται σε ουροχολινογόνο (άχρωμη ουσία) και στη συνέχεια σε ουροχολίνη. Το ουροχολινογόνο μπορεί να αποβληθεί μέσω των κοπράνων, οπότε ονομάζεται κοπροχολινογόνο, ή να επαναρροφηθεί από το έντερο. Η ποσότητα αυτή είτε αποθηκεύεται στη χολή είτε αποβάλλεται μέσω των νεφρών από τα ούρα.
Η αναλογία της ποσότητας της χολερυθρίνης που παράγεται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια και αυτής που παράγεται από άλλες ενώσεις είναι 4:1. Καθημερινά, παράγονται περίπου 4mg χολερυθρίνης ανά 1 Kg ανθρώπινου βάρους.
Δράση και χρήσεις της χολερυθρίνης
H χολερυθρίνη είναι ένα κίτρινο υγρό, το οποίο, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, παράγεται στο ήπαρ ή στον σπλήνα κατά κύριο μέρος. Η χολερυθρίνη αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά της χολής. Η χολή εκκρίνεται από τη χοληδόχο κύστη, διαμέσου του χοληδόχου πόρου στο δωδεκαδάχτυλο, όπου συμμετέχει στον καταβολισμό των λιπών από την τροφή. Έτσι, λοιπόν, η χολερυθρίνη, ως συστατικό της χολής, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την ποσότητα των λιπαρών οξέων στο σώμα, ενώ, παράλληλα, εμποδίζει την ανάπτυξη μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Επίσης, η χολερυθρίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τη μορφή νανοσωματιδίων σε θεραπείες ασθενειών που σχετίζονται με την υποχολυθρυναιμία. Τέτοιες ασθένειες είναι οι καρδιαγγειακές, η λιπώδης ηπατική νόσος, η παχυσαρκία και ο ζαχαρώδης διαβήτης τύπου 2, όπου το άτομο εμφανίζει αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης.
Τεστ χολερυθρίνης
Το τεστ χολερυθρίνης μετράει την ποσότητα της χολερυθρίνης στο αίμα του ασθενή, έπειτα από τη λήψη ποσότητας αίματος από κάποιο μικροβιολογικό εργαστήριο. Τα φυσιολογικά όρια χολερυθρίνης στο αίμα ενηλίκων ατόμων είναι 0,2–1,3mg/dl. Υψηλότερες ή χαμηλότερες τιμές από αυτές υποδηλώνουν ότι κάποιο στάδιο του μεταβολισμού της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων δεν λειτουργεί φυσιολογικά.
Τιμές της χολερυθρίνης μεγαλύτερες από το φυσιολογικό όριο μπορεί να προκύψουν από ταχεία καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως συμβαίνει στην αιμολυτική αναιμία, όπως, επίσης, και στην ηπατική δυσλειτουργία, όπου το ήπαρ δεν μπορεί να επεξεργαστεί την περίσσεια ποσότητα χολερυθρίνης. Τέλος, αυξημένη ποσότητα χολερυθρίνης μπορεί να προκύψει από αδυναμία του χοληφόρου συστήματος να καθαρίσει τη χολή, λόγω απόφραξης του χοληφόρου πόρου.
Αντίθετα, τιμές χολερυθρίνης χαμηλότερες από το φυσιολογικό προέρχονται, συνήθως, από κάποια φάρμακα, όπως αντιβιοτικά, χάπια ελέγχου πιθανότητας κύησης, υπνωτικά κτλ.
Ίκτερος
Ο ίκτερος, από τον οποίο, κυρίως, έχει γίνει γνωστή η χολερυθρίνη σχεδόν σε όλους μας, είναι μία παθολογική κατάσταση με βασικό χαρακτηριστικό τον χρωματισμό του δέρματος και των ματιών με μία κίτρινη απόχρωση. Αυτή εμφανίζεται λόγω της υπερβολικής συσσώρευσης της χολερυθρίνης, συνήθως μεγαλύτερη από 3mg/dl. Οι αιτίες του ίκτερου ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: προ-ηπατικές, ηπατικές και μετά-ηπατικές.
Οι προ-ηπατικές οφείλονται σε ταχεία καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως στην αιμολυτική αναιμία. Στις ηπατικές ανήκει η ανικανότητα του ήπατος να δεσμεύσει όλη την ποσότητα χολερυθρίνης με γλυκουρινίδια, λόγω υπερβολικής ποσότητας χολερυθρίνης. Τέλος, στις μετά-ηπατικές λόγω απόφραξης κάποιου ηπατικού πόρου, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την επιστροφή της συζευγμένης χολερυθρίνης πίσω στο αίμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bilirubin test, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Bilirubin Metabolism, Teach me Physiology. Διαθέσιμο εδώ
- Physiology, Bilirubin, National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
