Της Άννας Καρρά,
Τα νεαρά αγόρια μετά την ενηλικίωση τους είναι επιφορτισμένα με την υποχρέωση εκπλήρωσης της στρατιωτικής θητείας τους. Μια υποχρέωση που κατοχυρώνεται συνταγματικά, καθώς κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα, είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της χώρας, σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων ( 4 παρ. 6 Σ). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια άρνηση και δυσανασχέτηση των προσώπων αυτών να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους, αλλά αναζητούνται και εναλλακτικοί τρόποι, όπως η εξαγορά της θητείας. Έτσι, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουν τις συνέπειες και τις κυρώσεις που θα τους επιβληθούν σε περίπτωση άρνησής τους να υπηρετήσουν την πατρίδα.
Στην περίπτωση αυτή, στοιχειοθετείται το έγκλημα της ανυποταξίας. Πιο συγκεκριμένα, ανυπότακτοι κηρύσσονται όσοι μετά από γενική ή ειδική πρόσκληση για κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις, δεν εμφανίζονται στις ορισμένες ημερομηνίες ή προθεσμίες στις μονάδες κατάταξης. Γίνεται λόγος για γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, αφού το αξιόποινο θεμελιώνεται με την ιδιότητα του στρατιωτικού, είτε δηλαδή του προσώπου που κλητεύθηκε για την εκπλήρωση της θητείας του είτε για τη συμμετοχή του σε άσκηση εφεδρείας. Κρίσιμο χρονικό διάστημα για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος είναι η λήξη της προθεσμίας της κατάταξης (5 παρ. 3 ΣΠΚ). Το έννομο αγαθό που προσβάλλεται είναι η στρατιωτική υπηρεσία. Χαρακτηριστικό είναι πως η ανυποταξία διακρίνεται σε ανυποταξία ειρήνης ή πολέμου, καθώς και σε ανυποταξία εσωτερικού και εξωτερικού.
Συμπληρωματικά, οι ανυπότακτοι του εξωτερικού μπορούν να εισέρχονται και να παραμένουν στην Ελλάδα για 30 ημέρες ανά έτος, χωρίς να ελέγχεται αν έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Ακόμα, τους επιτρέπεται να έρθουν για να ασκήσουν το πολιτικό τους δικαίωμα του εκλέγειν, δηλαδή για να ψηφίσουν στις εκλογές.
Όσον αφορά την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, απαιτείται δόλος οποιουδήποτε βαθμού. Επεξηγηματικά, το υποκείμενο πρέπει να έχει γνώση και βούληση των στοιχείων της πράξης (corpus και animus). Δηλαδή να γνωρίζει ότι σε ορισμένη ημερομηνία καλείται σε κατάταξη και να μην επιθυμεί να παρευρεθεί. Ως τυπικό και γνήσιας παραλείψεως έγκλημα δε νοείται απόπειρα. Τελείται από την επομένη της ημέρας που οφείλει να καταταγεί ο στρατεύσιμος. Επιπλέον, μπορεί να τελεστεί με συμμετοχή και ειδικότερα με ηθική αυτουργία, άμεση ή απλή συνέργεια. Σημαντικό είναι πως δεν μπορεί να τελεσθεί με συναυτουργία, καθώς προσβάλλει προσωποπαγές έννομο αγαθό. Αξίζει να σημειωθεί πως όταν στοιχειοθετηθεί η ειδική υπόσταση του εγκλήματος, τα στρατιωτικά γραφεία έχουν το χρέος να αποστείλουν ειδοποιητήρια έγγραφα προς τις τοπικές αστυνομικές αρχές, προκειμένου να εξακριβωθούν οι λόγοι απουσίας τους. Πρέπει να αντληθούν εμπεριστατωμένες απαντήσεις προτού κάποιος κηρυχθεί ανυπότακτος. Όλη η διαδικασία δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 6 μήνες.
Προς επίρρωση των παραπάνω, η ανυποταξία διακόπτεται: α) με τη συμπλήρωση του τεσσαρακοστού πέμπτου έτους της ηλικίας του ανυπότακτου, β) με την κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις, γ) Με τη σύλληψη για την ανυποταξία, δ) με την παρουσίαση του ανυπότακτου στην αρμόδια στρατιωτική δικαστική αρχή, ε) με την κρίση του ανυπότακτου από την αρμόδια υγειονομική επιτροπή των Ενόπλων Δυνάμεων, ως ακατάλληλου για στράτευση ή με τη χορήγηση αναβολής κατάταξης για λόγους υγείας.
Οι κυρώσεις που του επιβάλλονται διακρίνονται σε διοικητικές και ποινικές. Αναλυτικότερα, του επιβάλλεται το πρόστιμο των 6.000€, το οποίο επιδέχεται προσαύξηση 1% για κάθε μήνα που δεν εξοφλείται. Μάλιστα, η εφορία, προκειμένου να ικανοποιηθεί, έχει την δυνατότητα να προχωρήσει σε αναγκαστική εκτέλεση περιουσιακών του στοιχείων ή τραπεζικών του λογαριασμών. Ωστόσο, ακόμη και αν εξοφλήσει το προαναφερθέν ποσό, συνεχίζει να βαρύνεται με την υποχρέωση εκπλήρωσης της στρατιωτικής του θητείας. Ως προς τις ποινικές κυρώσεις, εκείνος τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
Τέλος, κρίνεται αναγκαία η διάκριση της έννοιας από εκείνη της λιποταξίας, καθώς συχνά συγχέονται. Ειδικότερα, λιποτάκτες θεωρούνται όσοι, ενώ εκπληρώνουν την στρατιωτική τους θητεία, διαπράττουν κάποια εγκλήματα που ορίζονται στον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα. Σύμφωνα με το άρθρο 33 ΣΠΚ, λιποτάκτης στο εσωτερικό είναι ο στρατιωτικός που: α) Απουσιάζει χωρίς άδεια από το σώμα, στο οποίο ανήκει ή τη φυλακή, όπου κρατείται ή το νοσοκομείο, όπου νοσηλεύεται, μετά παρέλευση έξι ημερών από τη βεβαιωμένη απουσία του και αν δεν έχει συμπληρώσει υπηρεσία τριών μηνών, μετά παρέλευση δεκαπέντε ημερών. β) έλαβε άδεια απουσίας ή μετακινείται μεμονωμένα από ένα σώμα σε άλλο και δεν εμφανίζεται στο σώμα του σε δεκαπέντε ημέρες από την προσδιορισμένη, ημέρα εμφάνισης ή μετάθεσής του στον προορισμό του. Εκείνος σε ειρηνική περίοδο τιμωρείται με φυλάκιση δυο ετών, ενώ σε πολεμική περίοδο τιμωρείται με θάνατο ή ισόβια κάθειρξη (32 ΣΠΚ).
Αντίθετα, όπως ορίζει το άρθρο 36 ΣΠΚ, λιποτάκτης στο εξωτερικό είναι ο στρατιωτικός ο οποίος: α) διαβαίνει τα ελληνικά σύνορα χωρίς ειδική άδεια και παραμένει σε χώρα του εξωτερικού πάνω από τρεις ημέρες, β) ενώ υπηρετεί στο εξωτερικό, εγκαταλείπει το σώμα στο οποίο ανήκει για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των τριών ημερών, γ) απουσιάζει βεβαιωμένα χωρίς άδεια από το σώμα του επί τρεις τουλάχιστον ημέρες και κατά το διάστημα της απουσίας του διαβαίνει τα ελληνικά σύνορα, δ) βρίσκεται στο εξωτερικό με άδεια ή για υπηρεσία και δεν επιστρέφει στο σώμα του μετά παρέλευση δεκαπέντε ημερών και σε πολεμική περίοδο μετά παρέλευση πέντε ημερών από τη λήξη της άδειάς του ή από την προσδιοριζόμενη ημέρα της επιστροφής του ή από την ημέρα που του κοινοποιήθηκε νομότυπα η διαταγή της ανάκλησής του, ε) εξέρχεται από τη χώρα χωρίς άδεια σε πολεμική περίοδο. Κρίνεται χρήσιμο να αναφερθεί πως ο υπαίτιος λιποταξίας στο εξωτερικό τιμωρείται α) σε ειρηνική περίοδο, με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών ή με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών β) σε πολεμική περίοδο, με θάνατο ή ισόβια κάθειρξη.
Ας μη λησμονηθεί πως όποιος εν γνώσει αποκρύπτει ή φυγαδεύει ή λαμβάνει στην υπηρεσία του λιποτάκτη ή ανυπότακτο, τιμωρείται: α) αν είναι στρατιωτικός, με την ποινή που απειλείται ο λιποτάκτης ή ανυπότακτος μειωμένη κατά το άρθρο 83 ΠΚ, β) αν είναι ιδιώτης, με φυλάκιση μέχρι τριών ετών σε πολεμική περίοδο με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών ( 41 ΣΠΚ).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Στρατιωτικό Ποινικό – Εγκλήματα κατά της στρατιωτικής υποχρέωσης, karagiannislawfirm.gr, διαθέσιμο εδώ
- Όμιλος Νομικών Σωκράτη Προβατά, Ανυποταξία, provataslaw.gr διαθέσιμο εδώ
- Χαράλαμπος Χάχαλης, Η διοικητική και ποινική αντιμετώπιση της Ανυποταξίας, lawspot.gr 2, διαθέσιμο εδώ
