Του Γιάννη Τσορτανίδη,
Μετά την επικράτηση των Ολύμπιων θεών στην Τιτανομαχία, η κυριαρχία του κόσμου μοιράστηκε ανάμεσα σε τρεις από τους γιους του Κρόνου: τον Δία, που πήρε την εξουσία των ουρανών, τον Ποσειδώνα, που θα διαφέντευε στη θάλασσα και τον Άδη, που χρίστηκε βασιλιάς του Κάτω Κόσμου – εκεί μετέβαιναν οι ψυχές των θνητών όταν έφευγαν από τη ζωή. Ο χθόνιος θεός Άδης αναφέρεται στην ελληνική μυθολογία και ως Πλούτωνας, καθώς εκτός από τον θάνατο, συνδεόταν επίσης με τον πλούτο και την αφθονία των καρπών.
Ο Δίας έσμιξε με την αδερφή του, τη θεά της γονιμότητας Δήμητρα και από την ένωσή τους γεννήθηκε η Κόρη – ευρύτερα γνωστή ως Περσεφόνη. Ο Πλούτωνας πόθησε την ανιψιά του Περσεφόνη και θέλησε να την πάρει για σύζυγο. Επειδή, όμως, γνώριζε εκ των προτέρων ότι η Δήμητρα δεν θα ενέκρινε τον γάμο, ζήτησε τη συνδρομή του Δία για να την απαγάγει. Μια μέρα, λοιπόν, που η νεαρή Περσεφόνη έπαιζε με τις κόρες του Ωκεανού (ή με την Άρτεμη και την Αθηνά, κατά μια άλλη εκδοχή) στο Νύσιο πεδίο –σε πολλές περιοχές θρυλείται η γεωγραφική του θέση, μεταξύ των οποίων και η Ελευσίνα– μετά από τη συνεννοημένη με τους Πλούτωνα και Δία παρέμβαση της Γης, αναδύθηκε στον κάμπο ένα πανέμορφο και μοσχομύριστο λουλούδι, πιθανόν Νάρκισσος ή Υάκινθος. Η Περσεφόνη μέθυσε από την ευωδία και θαμπώθηκε από την απαράμιλλη ομορφιά του και έσπευσε να το κόψει, όταν ξαφνικά άνοιξε η γη και ξεπετάχτηκε ο Πλούτωνας πάνω στο άρμα του και την άρπαξε βίαια. Οι τρομαγμένες κραυγές της κοπέλας ήταν τόσο δυνατές που έφτασαν μέχρι τον Όλυμπο, όμως ο Δίας, ως συνεργός στην παγίδα που είχε στήσει ο Πλούτωνας, προσποιήθηκε ότι δεν τις άκουσε κι έτσι η Περσεφόνη κατέληξε στο σκοτεινό βασίλειο του Κάτω Κόσμου.
Η Δήμητρα περιφερόταν απελπισμένη για εννέα μερόνυχτα αναζητώντας την κόρη της, χωρίς όμως να καταφέρει να την εντοπίσει. Όταν συνάντησε τη θεά Εκάτη, εκείνη την πληροφόρησε για την αρπαγή, αλλά δεν είχε καταφέρει να δει το πρόσωπο του απαγωγέα. Τότε η Δήμητρα απευθύνθηκε στον παντεπόπτη θεό Ήλιο, από τον οποίο έμαθε όλη την αλήθεια. Οργισμένη από την εμπλοκή του Δία στο υποχθόνιο σχέδιο του Πλούτωνα εγκατέλειψε τον Όλυμπο και εγκαταστάθηκε στην Ελευσίνα, στο παλάτι του βασιλιά Κελεού, παίρνοντας τη γήινη μορφή μιας γερόντισσας.
Η παραμονή της Δήμητρας στην Ελευσίνα είχε για την ίδια παρηγορητικό χαρακτήρα, καθώς είχε αναλάβει και ρόλο παραμάνας για τον μικρό γιο του Κελεού. Ύστερα από μια σύγκρουση με τη βασίλισσα Μετάνειρα, η Δήμητρα αποκάλυψε τη θεϊκή της υπόσταση και απαίτησε το κτίσιμο ενός ναού προς τιμήν της. Ο Κελεός υποτάχθηκε στα κελεύσματα της θεάς και μετά την ανέγερση του ναού η Δήμητρα απομονώθηκε εκεί για να θρηνήσει, ενώ η ανυπέρβλητη θλίψη της είχε δυσμενείς συνέπειες για την καρποφορία της γης, καθώς οι σπόροι δεν βλάσταιναν πια και ξέσπασε γενικευμένος λιμός. Στην απεσταλμένη του Δία, την Ίριδα, η Δήμητρα έθεσε την επιστροφή της κόρης της ως απαράβατο όρο για την άρση της οργής της. Ο Δίας έστειλε τότε τον Ερμή στον Άδη και του ζήτησε να επιτρέψει την επάνοδο της Περσεφόνης, ώστε να αποφευχθεί η εξόντωση του ανθρώπινου πληθυσμού από την πείνα. Ο άρχοντας του Κάτω Κόσμου δέχτηκε να κάνει την παραχώρηση, προτού αφήσει όμως την Περσεφόνη να φύγει της έδωσε να φάει σπυριά από ρόδι, που στην αρχαία ελληνική μυθολογία συμβόλιζαν τον ισχυρό συζυγικό δεσμό και τη γονιμότητα. Έτσι εξασφάλισε ότι η γυναίκα του θα αναγκαζόταν κάποτε να επιστρέψει σε αυτόν.
Μητέρα και κόρη έσμιξαν συγκινημένες, ενώ η Δήμητρα δέχτηκε τη συμβιβαστική λύση που πρότεινε ο Δίας, να παραμένει δηλαδή η Περσεφόνη για οχτώ μήνες στη γη και τους υπόλοιπους τέσσερις να επιστρέφει ως βασίλισσα στον Άδη. Έτσι καταλάγιασε ο θυμός της θεάς και επανήλθε η βλάστηση στη Γη. Ο κύκλος της ζωής της Περσεφόνης, μεταξύ των δύο κόσμων, συνδέθηκε άρρηκτα με τον κύκλο των τεσσάρων εποχών, καθώς με την κάθοδό της στον Άδη τον χειμώνα η φύση συμμερίζεται το πένθος της Δήμητρας και μαραζώνει, ενώ με την επιστροφή της συμμετέχει στη χαρά της θεάς μέσα από την οργιαστική ανθοφορία της άνοιξης και την συνακόλουθη πλούσια καρποφορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Θ. Κακριδής (1986), Ελληνική Μυθολογία, τόμος 2: Οι Θεοί, Εκδοτική Αθηνών
