Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Μέσα στην περίοδο της ιστορίας της, η Ελλάδα έχει χρειαστεί πολλές φορές να λάβει δάνεια. Ένα από αυτά τα δάνεια αποτέλεσε την αφορμή για την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ). Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, η Ελλάδα προσέφυγε τον Μάιο του 1927 στη Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών, ζητώντας της να εγγυηθεί για την ελληνική οικονομία για να μπορέσει να δανειστεί. Έτσι, η χώρα θα κάλυπτε τις αυξημένες ανάγκες που είχαν δημιουργηθεί από την αποκατάσταση των προσφύγων από τη Μ. Ασία.
Η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) λαμβάνοντας το αίτημα της Ελλάδας, απέστειλε μια επιτροπή τεσσάρων εμπειρογνωμόνων, με επικεφαλής τον Joseph Avenol, για να δουν σε ποια κατάσταση βρισκόταν η ελληνική οικονομία. Το κύριο πρόβλημα που διέκρινε η επιτροπή και μετέφερε στην ελληνική πλευρά, ήταν η θέση που είχε η Εθνική Τράπεζα στην οικονομία της χώρας. Η Εθνική -που ιδρύθηκε το 1841- είχε πέραν από τις εμπορικές δραστηριότητες (έντοκες καταθέσεις, δάνεια, εμπορικές συναλλαγές) και το εκδοτικό δικαίωμα, δηλαδή τη δυνατότητα έκδοσης χρημάτων για λογαριασμό του κράτους. Η επιτροπή θεώρησε πως αυτή η λειτουργία της Τράπεζας είχε αντιφατικό χαρακτήρα και έθετε ως προϋπόθεση τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού συστήματος, έτσι ώστε να εναρμονιστεί με τις διεθνείς προδιαγραφές. Τον Ιούνιο του 1927, ελληνική επιτροπή, αποτελούμενη μεταξύ άλλων από τους Γεώργιο Καφαντάρη (Υπουργό Οικονομικών) και Εμμανουήλ Τσουδερό (Υποδιοικητής Εθνικής Τράπεζας), μετέβη στη Γενεύη και εκεί της γνωστοποιήθηκε η θέση της ΚτΕ για την τραπεζική μεταρρύθμιση. Για να ακολουθήσει η Ελλάδα τα διεθνή πρότυπα, η ΚτΕ προτείνει η Εθνική Τράπεζα να περιοριστεί μόνο στις δραστηριότητες της κεντρικής τράπεζας και να αφήσει τις εμπορικές δραστηριότητες. Ο Διοικητής της Εθνικής, Αλέξανδρος Διομήδης, θεωρούσε πως εάν η Τράπεζα αποκόπτονταν από τις εμπορικές σχέσεις που είχε, αυτό θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην ελληνική οικονομία, καθώς τότε η Εθνική ήταν ένας βασικός κλάδος του τραπεζικού και οικονομικού συστήματος και ο περιορισμός της σε μια κεντρική τράπεζα θα δημιουργούσε ένα μεγάλο κενό.
Μετά από πολλές συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, η λύση ήρθε από τον Εμ. Τσουδερό, ο οποίος εξέφρασε μια προσωπική του άποψη. Το σκεπτικό του ήταν το εξής, η Εθνική θα παρέμενε μια εμπορική Τράπεζα και θα παραχωρούσε το εκδοτικό δικαίωμα σε μια νέα τράπεζα που θα δημιουργούνταν για αυτόν το σκοπό. Η πρόταση του Τσουδερού έγινε δεκτή από όλες τις πλευρές. Έτσι, στις 15 Σεπτεμβρίου 1927, υπογράφηκε το Πρωτόκολλο της Γενεύης που προέβλεπε την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος και με αυτόν τον τρόπο η ΚτΕ ενέκρινε το δάνειο, ύψους 9 εκατομμυρίων στερλινών. Η νέα τράπεζα (που ήταν και είναι ανώνυμη εταιρεία) ξεκίνησε τις δραστηριότητές της στις 14 Μαΐου 1928, αναλαμβάνοντας από την Εθνική το εκδοτικό δικαίωμα. Πρώτος Διοικητής της Τράπεζας ήταν ο Αλέξανδρος Διομήδης (πρώην Διοικητής της Εθνικής) και Υποδιοικητής ανέλαβε ο Εμμανουήλ Τσουδερός (επίσης πρώην Υποδιοικητής της Εθνικής, που έλαβε μέρος και στις διαπραγματεύσεις με την ΚτΕ). Το υπόλοιπο προσωπικό, μαζί με τα Διοικητικά μέλη, ήταν συνολικά τότε 429 άτομα.
Δέκα χρόνια μετά από την αρχή της λειτουργίας της, η Τράπεζα αποκτά το δικό της κτήριο. Μέχρι τότε φιλοξενούνταν σε χώρους της Εθνικής Τράπεζας. Στις 4 Απριλίου 1938, η ΤτΕ μεταφέρεται επί της οδού Πανεπιστημίου 21. Τα προσχέδια του κτηρίου επεξεργάστηκαν οι Ν. Ζουμπουλίδης και Κ. Παπαδάκης, με τις εργασίες οικοδόμησης να ξεκινούν το 1930. Στα θεμέλια του κτηρίου υπάρχουν, μέσα σε ένα δοχείο, νομίσματα από όλες τις περιόδους και τους τόπους της Ελλάδας (νομίσματα από την Κνωσό, την αρχαία Μακεδονία, την Αθήνα, ένα χρυσό βυζαντινό νόμισμα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και άλλα πολλά), τοποθετημένα για εθιμοτυπικούς λόγους από το Διοικητή πια της Τράπεζας Εμ. Τσουδερό. Το 1989, το κτήριο (έκτασης 6.025 μ2) κηρύχθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
93 χρόνια μετά, η Τράπεζα αποτελεί έναν πυλώνα σταθερότητας και αξιοπιστίας της χώρας μας στο εξωτερικό. Η πορεία της ζωής της συνδέεται με κάποια από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του τόπου και του κόσμου. Λίγα χρόνια μόνο μετά τη δημιουργία της, έρχεται η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, έπειτα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, μετά η δύσκολη περίοδος της αναστήλωσης της χώρας, η περίοδος της δικτατορίας, η μεταπολίτευση και τέλος η ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ. Σε όλα αυτά τα γεγονότα, η Τράπεζα της Ελλάδος βρισκόταν εκεί παίζοντας σημαντικό ρόλο για την οικονομία του τόπου.
Βιβλιογραφία
- Συλλογικό έργο, Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος, 1928-1978, Εκδόσεις Τράπεζα της Ελλάδος Αθήνα 1978
- Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος, 1928-2008: από τράπεζα του κράτους εγγυήτρια της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, Εκδόσεις Τράπεζα της Ελλάδος Αθήνα 2014
- Το site της Τράπεζας: https://www.bankofgreece.gr/trapeza/h-ihstoria-ths-tte/istorikh-anadromh
