Της Μαρίνας Γεωργουσάκη,
Τα τελευταία χρόνια, τα αμοιβαία κεφάλαια φαίνεται να συμβάλλουν ολοένα και περισσότερο στην πορεία που διαγράφει η χρηματοοικονομική αγορά, αναδεικνύοντάς την και καθιστώντάς την περισσότερο ελκυστική στους επενδυτές όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε παγκόσμιο. Τόσο η ανάγκη όσο και η προσπάθεια να περιοριστεί ο οικονομικός κίνδυνος σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία των αμοιβαίων κεφαλαίων.
Τα αμοιβαία κεφάλαια, μέσα από τη διαφοροποίηση του κινδύνου που προσφέρουν, δύναται να πετύχουν τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα με το ελάχιστο δυνατό κόστος, ενώ, παράλληλα, η επένδυση μπορεί να επιμεριστεί σε αμοιβαία κεφάλαια διαφορετικών κατηγοριών. Οι διάφορες αυτές κατηγορίες και επιλογές τοποθέτησης χρημάτων σε αμοιβαία κεφάλαια προσδιορίζονται ανάλογα με τις ανάγκες και το προφίλ που έχει κάθε επενδυτής. Τα αμοιβαία κεφάλαια αποτελούν ομάδες αξιογράφων, τα οποία περικλείουν τόσο προϊόντα χρηματαγοράς όσο και κεφαλαιαγοράς, με το ενεργητικό σκέλος τους να κατανέμεται σε επαγγελματίες και ιδιώτες, ενώ η συνολική διαχείρισή τους βρίσκεται υπό τον έλεγχο και την επίβλεψη της εκδότριας εταιρείας.
Απόρροια των παραπάνω αποτελεί η δημιουργία καινούριων μορφών αμοιβαίων κεφαλαίων, που ως στόχο έχουν να καλύψουν και να ακολουθήσουν τις νέες τάσεις και ανάγκες των επενδυτών. Τα αμοιβαία κεφάλαια χωρίζονται σε διάφορα είδη, ανάλογα με τον τρόπο επένδυσης και τους στόχους τους. Κάθε είδος αμοιβαίου κεφαλαίου έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και προσφέρει διαφορετικές επενδυτικές ευκαιρίες.
Ορισμένα από τα κύρια είδη αμοιβαίων κεφαλαίων είναι τα Αμοιβαία Κεφάλαια Χρηματαγοράς (Money Market Funds), όπου η κυρία βαρύτητα επένδυσης προσανατολίζεται σε προϊόντα χρηματαγοράς, αποτελώντας έτσι την κλασική επιλογή αυτή του καταθέτη-επενδυτή, δηλαδή του επενδυτή που υπό άλλες συνθήκες θα επένδυε τα χρήματά του στην τράπεζα. Αυτού του είδους τα αμοιβαία κεφάλαια απευθύνονται σε μικροεπενδυτές με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, που δεν είναι διατεθειμένοι να δεσμεύσουν τα χρήματά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ούτε και να αναλάβουν μεγάλο κίνδυνο.
Μια άλλη κατηγορία αποτελούν τα Ομολογιακά Αμοιβαία Κεφάλαια (Bond Funds) ή αλλιώς σταθερού εισοδήματος (fixed income), καθώς μέσα από την επένδυση σε ομόλογα και ομολογίες δύναται να επιτευχθεί μια σχετικά σταθερή ροή εισοδήματος. Η εν λόγω κατηγορία ενέχει κίνδυνο εν αντιθέσει με τα αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς, όμως ο κίνδυνος αυτός είναι περιορισμένος. Το προφίλ επενδυτών που προσελκύουν είναι αυτό του συντηρητικού επενδυτή, που ενδιαφέρονται για ένα σταθερό εισόδημα δίχως ιδιαίτερο κίνδυνο.
Από τη λίστα δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα Μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια (Equity Funds), τα οποία επενδύουν τουλάχιστον το 65% του ενεργητικού τους σε μετοχές. Οι μετοχές είναι διαφόρων εταιρειών, κυρίως εισηγμένων σε χρηματιστηριακές αγορές. Ορισμένα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια επικεντρώνουν, κυρίως, την επένδυση σε μετοχές υψηλής ποιότητας με μεγάλη χρηματιστηριακή αξία (blue chips), όπως για παράδειγμα εκείνες των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Οι αξίες αυτών των μετοχών δεν παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις σε σύντομα χρονικά διαστήματα, έχοντας ως αποτέλεσμα τη μείωση του ρίσκου σε σχέση με μετοχικά κεφάλαια που επενδύουν σε μετοχές με μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές τους. Χαρακτηριστικό τους είναι η προσέλκυση ριψοκίνδυνων επενδυτών, που στοχεύουν να επιτύχουν τη μέγιστη δυνατή αύξηση του κεφαλαίου τους.
Τα Μικτά Αμοιβαία Κεφάλαια (Balanced Funds) χαρακτηρίζονται από την ιδιαίτερη ευελιξία τους στις επενδύσεις και στο γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στο χαρτοφυλάκιο, αφού πρόκειται για μια ευρεία ποικιλία επενδυτικών στοιχείων. Οι αποδόσεις τους παρουσιάζουν πιο μικρές διακυμάνσεις από αυτές των μετοχικών, μεγαλύτερες, όμως, από αυτές των ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων.
Θα ήταν αδύνατον να μην γίνει αναφορά στα Αμοιβαία Κεφάλαια Δείκτη (Index Funds), τα οποία «αντιγράφουν» σε μεγάλο βαθμό τη δομή του χρηματιστηριακού δείκτη, περιλαμβάνοντας μετοχές εταιρειών εισηγμένες στο χρηματιστήριο, συνθέτοντας το συνολικό δείκτη της εκάστοτε χρηματιστηριακής αγοράς. Κύριο μέλημά τους είναι η επίτευξη περίπου ίδιων αποδόσεων με τον αντίστοιχο δείκτη στον οποίο είναι συνδεδεμένα.
Μια ιδιαίτερη κατηγορία αμοιβαίων κεφαλαίων αποτελούν τα Αμοιβαία Κεφάλαια Κεφαλαίων (Funds of Funds), όπου πρόκειται για αμοιβαία κεφάλαια επενδυμένα είτε σε μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων είτε σε μερίδια ή μετοχές Ο.Σ.Ε.Κ.Α. (Οργανισμός Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες) ή ακόμα και άλλων οργανισμών συλλογικών επενδύσεων.
Γιατί, όμως, να προτιμήσει κάποιος την επένδυση μέσω των αμοιβαίων κεφαλαίων, αντί να επενδύσει άμεσα τα κεφάλαιά του σε μια δημόσια αγορά ή να τα κρατήσει σε καταθετικό λογαριασμό τράπεζας; Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της επένδυσης σε αμοιβαία κεφάλαια αποτελεί η διαχείριση από έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αγορά και πραγματοποιεί θεμελιώδη ανάλυση των επιχειρήσεων, πριν τη λήψη των επενδυτικών αποφάσεων. Επίσης, το ελάχιστο ποσό που απαιτείται να επενδυθεί για τη συμμετοχή ενός επενδυτή σε αμοιβαίο κεφάλαιο είναι σημαντικά μικρότερο από αυτό που χρειάζεται για την επένδυση σε ένα χαρτοφυλάκιο μέσω επενδυτικού συμβούλου και συγκεκριμένα είναι κοντά στα € 1.000. Αυτό καθιστά τη δυνατότητα (έμμεσης) πρόσβασης μικρότερων επενδυτών σε ποικίλες αγορές, ακόμα και σε εκείνες που είναι δύσκολη η τοποθέτηση από ιδιώτες, επενδύοντας σε διαφοροποιημένα χαρτοφυλάκια που θα εκθέσουν τον επενδυτή σε χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο (δυνητικά εξαλείφεται ο μη-συστηματικός κίνδυνος) και του προσφέρουν μεσο-μακροπρόθεσμα αποδόσεις υψηλότερες από ό,τι το επιτόκιο ενός καταθετικού λογαριασμού σε μια τράπεζα.
Παράλληλα, δίνεται στους επενδυτές η δυνατότητα άμεσης ρευστοποίησης των κεφαλαίων τους, καθώς δεν απαιτείται κάποια χρονική δέσμευση των επενδύσεών τους, όπως σε εταιρείες αντισταθμιστικών κεφαλαίων (hedge funds) και ιδιωτικών ιδίων κεφαλαίων (private equity firms). Τα κεφάλαιά τους παραδίδονται (εξ ολοκλήρου) εντός πέντε ημερών και παρακρατείται απλά η προμήθεια εξαγοράς του μεριδίου τους. Επιπλέον, τα αμοιβαία κεφάλαια προσφέρουν διαφάνεια, καθώς δημοσιεύεται τακτικά η καθαρή αξία των κεφαλαίων. Πέρα, όμως, από τη διαφάνεια που προσφέρεται, τα αμοιβαία κεφάλαια διέπονται από ρυθμιστικό πλαίσιο και υπόκεινται σε κανονισμούς του κλάδου (σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο) που διασφαλίζουν τη λογοδοσία και τη δικαιοσύνη προς τους επενδυτές.
Συνοψίζοντας, τα αμοιβαία κεφάλαια αποτελούν μια παραδοσιακή μορφή επένδυσης, αρκετά ευέλικτης και προσβάσιμης, που απευθύνεται σε επενδυτές που επιθυμούν την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους σε ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο με αρκετά χαμηλό κόστος διαχείρισης. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς συγκεντρώνονται χρήματα από διάφορους επενδυτές για την αγορά φάσματος περιουσιακών στοιχείων, που τα διαχειρίζονται επαγγελματίες διαχειριστές.
