Του Στέργιου Παπαστεργίου,
Από το 1942 και εξής, οι συνεχείς ήττες που υπέστη ο Γερμανικός στρατός στα μέτωπα των μαχών έκαναν φανερό πως οι τύχες του πολέμου είχαν μεταστραφεί αμετάκλητα. Η καταστροφή στο Στάλινγκραντ, η αποβίβαση των συμμάχων στη Βόρειο Αφρική και τη Σικελία, η αποφασιστική νίκη των Σοβιετικών στην κολοσσιαία μάχη τεθωρακισμένων του Κουρσκ, αλλά και οι συμμαχικές νίκες στο μέτωπο του Ειρηνικού, έδειχναν πως ο τερματισμός του πολέμου ήταν κοντά. Πρώτα, όμως, οι δυνάμεις του Άξονα θα έπρεπε να συντριβούν ολοκληρωτικά. Έτσι, τον Νοέμβριο του 1943, στη συνδιάσκεψη της Τεχεράνης, οι ηγέτες των Συμμάχων συμφώνησαν πως η Βρετανία και οι Η.Π.Α. θα εισέβαλλαν στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς δυτική Ευρώπη το επόμενο έτος.
Η γιγαντιαία επιχείρηση της απόβασης στη Νορμανδία, που πραγματοποιήθηκε επιτυχώς την 6η Ιουνίου 1944 (D-day), απαιτούσε μακρόχρονη και σκληρή προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα. Η προετοιμασία αυτή δεν περιελάμβανε μόνο στρατιωτικές ασκήσεις, αλλά είχε και χαρακτήρα πραγματικής γνωριμίας με τον τόπο τον οποίο οι στρατιώτες επρόκειτο να συναντήσουν. Στο πλαίσιο αυτό, το War and Navy Department του στρατού των Η.Π.Α. εξέδωσε ένα βιβλιαράκι, στην ουσία έναν οδηγό τσέπης, που σκοπό είχε να κατατοπίσει τους Αμερικανούς στρατιώτες για το τι θα συναντήσουν στη Γαλλία και για το πώς να φερθούν. Ο οδηγός αυτός, αποτελούμενος από 78 σελίδες, ήταν εικονογραφημένος και περιείχε 6 κύρια κεφάλαια.
Από τις πρώτες σελίδες, γίνεται ξεκάθαρο στους Αμερικανούς στρατιώτες πως η έκβαση της αποστολής τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το μέλλον της Αμερικής. Διευκρινίζεται πως δεν πρόκειται απλώς για μια «χάρη» προς τους Γάλλους, αλλά πως όλοι βρίσκονται στην «κοινή βάρκα της Δημοκρατίας» την οποία οφείλουν να προστατέψουν. Η ελευθερία της Ευρώπης αφορά την ελευθερία των Η.Π.Α. και η γερμανική πολεμική μηχανή πρέπει να ηττηθεί εξ ολοκλήρου.
Στη συνέχεια, γίνεται περιγραφή των ντόπιων, οι οποίοι «αν και μιλούν μιαν άλλη, μουσική γλώσσα, είναι περήφανοι που είναι Γάλλοι, όπως και εσείς είστε περήφανοι που είστε Αμερικανοί». Είναι ρεαλιστές, δεν μπορείς να τους εξαπατήσεις, σέβονται τις αξίες του πολιτισμένου κόσμου, την εργασία, την ιδιοκτησία και θεωρούν την οικογένεια ως το κέντρο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Είναι συνετοί, δεν υπερβάλλουν για τον εαυτό τους και διασκεδάζουν μετρημένα. Είναι πολύ σημαντικό ο Αμερικάνος στρατιώτης να μάθει τις βασικές γαλλικές λέξεις και να θυμάται πως το μέλλον της Γαλλίας το αποφασίζουν οι ίδιοι οι Γάλλοι.
Ακολουθούν παραινέσεις στους Αμερικανούς να προσέχουν με ποιον μιλούν και να μένουν σιωπηλοί σε ό,τι αφορά στρατιωτικές πληροφορίες. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να επιδείξουν όταν συναναστρέφονται με τις εκδιδόμενες γυναίκες, καθώς πολλές από αυτές είναι χαφιέδες των Γερμανών, ενώ ακόμη μπορεί να φέρουν κάποιαν ασθένεια. Επίσης, σημαντικό είναι να αποφεύγουν τις πολιτικές συζητήσεις και τις διαφωνίες με τους ντόπιους, ώστε να μην εξυπηρετήσουν την τακτική του «διαίρει και βασίλευε» των Ναζί.
Σύμφωνα με τον οδηγό, οι στρατιώτες καλά θα κάνουν να βγάλουν από το μυαλό τους στερεότυπα που παρουσιάζουν τις Γαλλίδες ως αφελείς δεσποινίδες τις οποίες μπορούν να προσεγγίζουν όπως αυτοί νομίζουν. Τονίζεται ότι η Γαλλίδα γυναίκα είναι μεγαλωμένη αυστηρά, είναι αξιοπρεπής και ενδέχεται η οικογένειά της να θέλει πρώτα να «ελέγξει» έναν επίδοξο μνηστήρα. Εάν κάποιος θέλει να παντρευτεί στη Γαλλία, θα πρέπει να ξέρει πως η κυβέρνηση των Η.Π.Α. δεν πρόκειται να παρέχει βοήθεια στη σύζυγό του κατά τη διάρκεια του πολέμου ή μετά. Σε κάθε περίπτωση, κανείς δεν επιτρέπεται να παντρευτεί χωρίς άδεια από τον διοικητή του.
Αν και ολόκληρη η χώρα «χωράει στη Γιούτα και τη Νεβάδα», κουβαλάει ένα μεγάλο ιστορικό βάρος. Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά στην ιστορία και την κληρονομιά του γαλλικού πολιτισμού, και τονίζεται πως τόσο οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης όσο και τα γαλλικά όπλα βοήθησαν τους Αμερικανούς να γίνουν έθνος. Καθώς λοιπόν η Γαλλία ήταν η πρώτη σύμμαχος στον αγώνα για ανεξαρτησία, οι Αμερικάνοι έχουν χρέος απέναντί της. Γι’ αυτό θα πρέπει να στηρίξουν τον αντιστασιακό αγώνα των Γάλλων, οι οποίοι συνεχίζουν να μάχονται παρά την γρήγορη και ταπεινωτική τους ήττα το 1940.
Στη συνέχεια, γίνεται αναλυτική περιγραφή της διοικητικής οργάνωσης της χώρας και του πολιτικού της συστήματος, το οποίο αντανακλά την πολυπλοκότητα της γαλλικής κοινωνίας. Όσον αφορά την επαρχία, αναφέρεται πως «οι επαρχιακές πόλεις είναι ό, τι ήταν οι δικές μας μικρές πόλεις όταν ο πατέρας σας ήταν νέος, πριν το ραδιόφωνο και την τηλεόραση». Σύμφωνα με τον οδηγό, η επαρχία είναι αυτή που αποτελεί την πραγματική Γαλλία, και εκεί είναι που οι Αμερικανοί θα πρέπει «να δείξουν τι πραγματικά είναι η Αμερική».
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην περιγραφή των καφέ, που αποτελούσαν το κέντρο της κοινωνικής, πολιτικής και επαγγελματικής ζωής. Ο απλός επαρχιώτης «με τον βελούδινο μπερέ και το παντελόνι του», παρουσιάζεται ως το σύμβολο της περηφάνιας και της αντίστασης, και οι στρατιώτες παρακινούνται να δίνουν πάντα φιλοδώρημα 10% της τιμής του προϊόντος που αγόρασαν. Δίνονται οδηγίες μέχρι και για το πώς θα πρέπει να πίνουν τον καφέ τους, και γίνονται αυστηρές συστάσεις να συμπεριφέρονται όπως οι Γάλλοι και να μην δημιουργήσουν την εικόνα πως οι Αμερικάνοι είναι μεθύστακες.
Στα επόμενα κεφάλαια περιγράφονται οι συνθήκες που επικρατούν στα αγροκτήματα και οι συνθήκες ζωής του Γάλλου χωρικού, ο οποίος για ακόμη μια φορά επαινείται για τη σύνεση και την τιμιότητά του. Στο σημείο αυτό, όπως άλλωστε και σε άλλα σημεία του οδηγού, γίνονται παραλληλισμοί των περιοχών της Γαλλίας με περιοχές των Η.Π.Α., όχι μόνο για πρακτικούς αλλά και για ψυχολογικούς λόγους. Έτσι, ο Αμερικάνος στρατιώτης διάβαζε πως «η Νορμανδία μάλλον μοιάζει με το Οχάιο», και ότι «η Γαλλική Ριβιέρα έχει κλίμα σαν αυτό της Καλιφόρνια», παραλληλίζοντας μιαν άγνωστη σε αυτόν χώρα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού με εικόνες που του ήταν οικείες.
Το τελευταίο κεφάλαιο του οδηγού θυμίζει πραγματικά τουριστικό φυλλάδιο, καθώς είναι αφιερωμένο στις δραστηριότητες που μπορεί να κάνει ένας στρατιώτης που έχει πάρει άδεια. Περιγράφονται τα μουσεία, η αρχιτεκτονική, οι εκκλησίες, προτείνονται για επίσκεψη αξιοθέατα όπως το Mont Saint Michel, και οι αδειούχοι παροτρύνονται να επισκεφθούν τις ομορφιές του Παρισιού. Δίνονται αναλυτικές οδηγίες για το πώς βγάζει κανείς εισιτήριο για τα μεταφορικά μέσα, πώς γίνεται κράτηση σε ξενοδοχείο και υπενθυμίζεται η υποχρέωση οι στρατιώτες να καταβάλλουν πάντοτε φιλοδώρημα όταν πληρώνουν για το καθετί. Δεδομένου πως την περίοδο εκείνη τα μέρη αυτά δεν είχαν ακόμη απελευθερωθεί, ίσως όλα αυτά να ήταν ένας τρόπος για να ανυψωθεί το ηθικό των στρατιωτών που θα συμμετείχαν στην, όπως αποδείχθηκε, πιο αιματηρή φάση του πολέμου.
Τέλος, υπάρχουν αναλυτικές διευκρινίσεις για τα μέτρα και τα σταθμά που χρησιμοποιούνται στη Γαλλία (πχ πόσα μίλια αντιστοιχούν σε ένα χιλιόμετρο ή πόσες λίβρες είναι ένα κιλό), ολόκληρες σελίδες με επεξηγήσεις των φωνητικών κανόνων της γαλλικής γλώσσας και λίστες με βασικές λέξεις και φράσεις. Έτσι, ο Αμερικάνος στρατιώτης μάθαινε πως, όταν θα συναντούσε κάποιον ντόπιο, θα έπρεπε να πει bonjour, το οποίο θα πρόφερε bawn–JOOR, ενώ για να ζητήσει τσιγάρα θα έλεγε juh voo DRAY day see–ga–RET (Je voudrais des cigarettes).
Γενικότερα, ο οδηγός τσέπης του στρατού των Η.Π.Α. προσπαθεί να εμφυσήσει στους στρατιώτες τον σεβασμό του τρόπου ζωής, της ιστορίας και των νόμων της Γαλλίας. Τους επισημαίνει πως είναι εκεί για να βοηθήσουν ως φίλοι έναντι του κοινού εχθρού που είναι οι Γερμανοί. Δεν πρέπει να υπερηφανεύονται, επιβάλλεται να τιμούν την εικόνα της Αμερικής, και πάντα πρέπει να θυμούνται πως οι Γάλλοι είναι περήφανος λαός με τον οποίο μοιράζονται κοινές αξίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ian Kershaw (2016), Στην κόλαση των δύο πολέμων: Ευρώπη, 1914-1949, Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια
- A pocket guide to France (1944), Washington, D.C., War and Navy Departments, archive.org, διαθέσιμο εδώ
