Της Ξένης Μουστάκα,
Ο Galder Gaztelu-Urrutia είναι ο σκηνοθέτης της ταινίας τρόμου The Platform του 2019, η οποία κυκλοφόρησε στην Ισπανία. Η γραφική ταινία διαδραματίζεται σε μια κάθετη φυλακή που οι τρόφιμοι αναφέρουν ως «Ο λάκκος», αλλά που επίσημα ονομάζεται ως «Το Κάθετο Κέντρο Αυτοδιαχείρισης». Η ταινία επικεντρώνεται στον Goreng, έναν μεσήλικα που βρίσκεται σε ένα κελί μαζί με έναν άγνωστο ηλικιωμένο άνδρα. Από εκεί, ακολουθούμε τον Goreng καθώς διασχίζει το καθημερινό τοπίο της κόλασής του, πλοηγώντας τις αδικίες της πείνας και της δολοφονίας, ενώ, αποδέχεται το δικό του τρομερό πεπρωμένο να βοηθήσει τους αβοήθητους και να στείλει ένα μήνυμα σε όσους έχουν εξουσία.
Ο Goreng μπαίνει οικειοθελώς στην κάθετη φυλακή με το απλό σχέδιο να ανταλλάξει έξι μήνες από τον χρόνο του με αναγνωρισμένο πτυχίο. Ο Δον Κιχώτης είναι το μόνο βιβλίο που επέλεξε και σκόπευε να το διαβάσει. Ανακαλύπτει, κατά την είσοδό του στη φυλακή, το εξαντλητικό μαρτύριο που περνούν εκατοντάδες άνθρωποι καθημερινά, όταν μια εξέδρα γεμάτη με μαγευτικά προετοιμασμένα φαγητά, που προοριζόταν να τους ταΐσει όλους, αδειάζει πριν ακόμη το 25% των κρατουμένων έχουν την ευκαιρία να φάνε. Κάθε μήνα, οι κρατούμενοι ξυπνούν σε ένα νέο επίπεδο ταλαιπωρίας.
Όσο χαμηλότεροι είναι οι όροφοι, τόσο μεγαλύτερη είναι η σφαγή, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας, της πείνας, ακόμα και του κανιβαλισμού. Ο αριθμός των κρατουμένων μπορεί να υποδηλώνει γεμάτες κοιλιές ή το τέλος της περιπέτειάς τους. Η Πλατφόρμα είναι η ιδανική απεικόνιση μιας λαμπρής και ισχυρής κριτικής για το πώς ο καπιταλισμός διαμορφώνει τη σύγχρονη δυναμική εξουσίας, δίνοντας στους θεατές μια ανοιχτή θέση στην πρώτη σειρά σε μια έντονη αλληγορία για την αποτυχία του καπιταλισμού.
Η ταινία προσφέρει μια σαφή ανάλυση και απεικόνιση των διακρίσεων μεταξύ των ορόφων ή των τάξεων του καπιταλισμού και του τρόπου λειτουργίας του, μέσα σε μια διασπασμένη κοινωνία. Όσον αφορά την περιφρόνηση που τρέφει κάθε κρατούμενος για τους ανθρώπους στους ορόφους πάνω και κάτω από αυτούς, υπάρχει μια σκιερή ματιά στη συνάφεια του πραγματικού κόσμου. Για παράδειγμα, ο πρώτος σύντροφός του στο κελί του Goreng, ο Trimagasi φαίνεται να ουρεί στο έδαφος κάτω από αυτούς, όταν ο Goreng προσπάθησε να δείξει συμπάθεια και να μεταφέρει τη λέξη στο σιτηρέσιο την εξαιρετικά μικρή ποσότητα φαγητού.
Η Πλατφόρμα υπογραμμίζει μια κραυγαλέα διαφορά που, για τον ανενημέρωτο θεατή που δε γνωρίζει τους παραλληλισμούς με τις πραγματικές συνθήκες στην περιφρόνηση αυτών που βρίσκονται κοινωνικά και οικονομικά κάτω από αυτούς, μπορεί να τους κάνει να ανατριχιάσουν. Ο Trimagasi περιφρονεί ξεκάθαρα την ιδέα του δελτίου τροφίμων, χαρακτηρίζοντας τη φιλανθρωπική πράξη ως εκδήλωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας.
Όλη η ταινία απεικονίζει την κατάχρηση εξουσίας με τρόπους που μπορεί να μην παρατηρήσετε καν όταν το παρακολουθήσετε για πρώτη φορά. Η ανώνυμη εταιρεία που είναι γνωστή ως «Η Διοίκηση» σχεδιάζει την κάθετη φυλακή, δίνει άδεια σε άτομα να εισέλθουν και είναι υπεύθυνη για τον συνεχιζόμενο τρόμο. Η διοίκηση προωθεί συνεχώς στους υποψήφιους κρατούμενους την ιδέα ότι «υπάρχουν αρκετά για όλους αν παίρνετε ό,τι χρειάζεστε», παρά το γεγονός ότι έχει πλήρη επίγνωση της έλλειψης λογικών τροφίμων στην πλατφόρμα. Μετά την αναχώρηση της εξέδρας, εάν ένας κρατούμενος κρατήσει ένα δέμα με φαγητό, η θερμοκρασία στο δωμάτιο είτε ανεβαίνει είτε πέφτει μέχρι να πεθάνει ο κρατούμενος ή να πετάξει το φαγητό πίσω.
Μέσα στην Πλατφόρμα, υπάρχουν και άλλες αντιπροσωπείες εξουσίας εκτός από τη διοίκηση. Κανείς δεν ξέρει καν πόσοι όροφοι υπάρχουν συνολικά στον λάκκο. Στη συνέχεια, ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν 323 όροφοι, ενώ στον 60ο δεν υπάρχει ποτέ αρκετό φαγητό. Θα σκεφτόσαστε ότι, εφόσον οι αλλαγές δαπέδου γίνονται κάθε μήνα, οι άνθρωποι που προηγουμένως ήταν σε χαμηλότερο επίπεδο και τώρα βρίσκονται σε υψηλότερο θα μάθαιναν να μοιράζονται λογικά το φαγητό με τους από κάτω αφού πεινάσουν. Ένας βρόχος αρνητικής ανατροφοδότησης δημιουργείται όταν οι άνθρωποι τοποθετούνται σε ένα ανώτερο επίπεδο και καταλήγουν να απολαμβάνουν το φαγητό που δεν έλαβαν στο χαμηλότερο επίπεδο. Μερικοί άνθρωποι πρέπει ακόμα και να καταφύγουν στον κανιβαλισμό για να επιβιώσουν τον μήνα.
Ενώ η Πλατφόρμα είναι αναμφισβήτητα μια παραβολή σχετικά με τις εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ των σύγχρονων δομών εξουσίας που έχει δημιουργήσει ο καπιταλισμός, λίγοι άνθρωποι ασχολούνται με μια άλλη πτυχή του έργου. Ο Δον Κιχώτης είναι το βιβλίο που επέλεξε ο Goreng. Έχει σημειωθεί ότι ενδέχεται να υπάρχουν θρησκευτικοί παραλληλισμοί στην Πλατφόρμα. Υπάρχουν προφανείς ομοιότητες μεταξύ του βιβλίου και της ιστορίας του Δον Κιχώτη, ενός ανθρώπου που κραδαίνει το σπαθί του για να προστατεύσει τους άλλους από το κακό στον κόσμο. Η αντίληψη ότι ο Goreng είναι ο μεσσίας, που στάλθηκε για να αλλάξει την πορεία των γεγονότων στα οποία βρίσκονται όλοι αυτοί οι κρατούμενοι, γεννά το θρησκευτικό στοιχείο.
Συνοψίζοντας, δε θα απολαύσουν όλοι μια ταινία τρόμου όπως η Πλατφόρμα. Μερικές φορές είναι αποκρουστικό και γραφικό. Αλλά είναι, επίσης, βαρετό να βλέπεις τη φάρσα των σύγχρονων αγώνων εξουσίας που επιφέρει ο καπιταλισμός. Αν και η Πλατφόρμα μπορεί να είναι άβολη μερικές φορές, η ταλαιπωρία είναι μερικές φορές απαραίτητη εάν θέλουμε να κατανοήσουμε πλήρως τους καθημερινούς αγώνες των γύρω μας. Κατά τη διάρκεια της ταινίας, γινόμαστε μάρτυρες πώς ένα σύστημα που υποτίθεται ότι βασίζεται στο να βοηθάει άλλους θέτει τους ανθρώπους ο ένας εναντίον του άλλου σε έναν αγώνα επιβίωσης, χρησιμοποιώντας τρομακτικές μεθόδους σε μια προσπάθεια να επιβιώσει και να ζήσει μια άλλη μέρα. Η εξέταση των περιπτώσεων διάκρισης, εξουσίας και διαφοράς σε αυτή τη σπαρακτική αλληγορία δείχνει πώς «Ο λάκκος» μοιάζει με τις σύγχρονες αντιλήψεις μας για τις κοινωνικοοικονομικές δομές της τάξης στις Ηνωμένες Πολιτείες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The Platform’ Review: An Accidentally Timely Political Allegory, The New York Times, διαθέσιμο εδώ.
