Του Χρήστου Πεξομάτη,
Τα κράτη σήμερα, επιλέγουν να ενταχθούν σε διεθνείς οργανισμούς για διάφορους λόγους, όπως πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και λόγους ασφαλείας. Αυτοί οι οργανισμοί παρέχουν στα κράτη ένα χώρο για να συμμετέχουν, να διαπραγματεύονται και να χειρίζονται παγκόσμιες ανησυχίες. Είναι, επίσης, φορείς μέσα από τους οποίους μπορούν να ρυθμιστούν οι σχέσεις των κρατών. Οι λόγοι ένταξης σε αυτούς τους οργανισμούς διαφέρουν, αλλά συχνά επικεντρώνονται στην επίτευξη κοινών στόχων μέσω διπλωματικών πρακτικών, στην επέκταση της επιρροής του εκάστοτε κράτους, αλλά και στην προώθηση της διεθνούς σταθερότητας, σε έναν όλο και πιο διασυνδεδεμένο κόσμο. Αυτό είναι και ένα από τα άμεσα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης που βιώνουμε.
Ένας από τους βασικούς λόγους, για τους οποίους οι Κυβερνήσεις συμμετέχουν σε διεθνείς οργανισμούς είναι για να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη. Οι οργανισμοί αυτοί διευκολύνουν εμπορικές συμφωνίες, προωθούν επενδυτικές δυνατότητες και την οικονομική συνεργασία, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο πλούτο για τις Κυβερνήσεις των μελών. Οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) παρέχουν ένα πλαίσιο για την επίλυση εμπορικών διαφορών και την προώθηση δίκαιων εμπορικών πρακτικών, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση της οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης. Συγκεκριμένα για το σώμα επίλυσης διαφορών του Π.Ο.Ε., οι αποφάσεις του γίνονται ιδιαίτερα σεβαστές και εφαρμόζονται, γεγονός που αφενός συμβάλει, αλλά αφετέρου δείχνει την αποτελεσματικότητά του.
Επιπλέον, η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς παρέχει στις χώρες μια πλατφόρμα για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα, όπως η κλιματική αλλαγή, οι κρίσεις στη δημόσια υγεία και η τρομοκρατία. Άλλωστε, όλοι μας βιώσαμε τον αντίκτυπο που είχαν οι παρεμβάσεις του Π.Ο.Υ. και της Ε.Ε. στην πανδημία του COVID-19. Η συνεργασία με άλλες Κυβερνήσεις παρέχει στις χώρες τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν πολύτιμους πόρους, να μοιράζονται τεχνογνωσία και να αναπτύσσουν συντονισμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων πιο αποτελεσματικά από ό,τι θα μπορούσαν μόνες τους.
Επιπλέον, η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς μπορεί να ενισχύσει τη διπλωματική θέση και την επιρροή μιας χώρας στην παγκόσμια σκηνή. Η πολυμερής διπλωματία επιτρέπει στα κράτη να προβάλουν τη γνώμη τους και να αξιοποιήσουν τη συλλογική δράση για την επίτευξη των συμφερόντων και των προτιμήσεών τους. Αυτή η διπλωματική πλατφόρμα επιτρέπει σε όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως μεγέθους ή ισχύος, να επηρεάζουν τους παγκόσμιους κανόνες, τα πρότυπα και τις πολιτικές.
Επιπλέον, οι διεθνείς οργανισμοί προσφέρουν μεθόδους επίλυσης συγκρούσεων και διατήρησης της ειρήνης, η συμβολή των οποίων στη διατήρηση της περιφερειακής, αλλά και της διεθνούς σταθερότητας είναι καίρια. Οντότητες όπως τα Ηνωμένα Έθνη (Ο.Η.Ε.) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των συγκρούσεων, τη διαμεσολάβηση για τη διευθέτηση των διαφορών και την ειρηνική επίλυση με διπλωματικά μέσα. Οι χώρες μπορούν να μειώσουν τις εντάσεις και τον κίνδυνο ένοπλης σύγκρουσης με την τήρηση των διεθνών νόμων και προτύπων. Βέβαια, όπως όλοι μας έχουμε παρατηρήσει, ο Ο.Η.Ε. σε αρκετές περιπτώσεις δεν έχει τα μέσα ή την ικανότητα να επέμβει σε ικανοποιητικό βαθμό, για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της ειρήνης.
Παρά τα πλεονεκτήματα της διεθνούς συνεργασίας, οι οργανισμοί αυτοί λειτουργούν εντός των ορίων της κρατικής κυριαρχίας. Η κυριαρχία εξακολουθεί να αποτελεί βασική αρχή στις διεθνείς σχέσεις, δίνοντας έμφαση στον αποκλειστικό έλεγχο ενός κράτους επί της επικράτειας του, της κυβέρνησης και του πληθυσμού του. Ενώ, οι χώρες συμμετέχουν εθελοντικά και εκούσια σε διεθνείς οργανισμούς, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, διατηρούν την απόλυτη εξουσία λήψης αποφάσεων σε θέματα που επηρεάζουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα, και αυτή η αρχή, αν και θεμελιώδης, μπορεί σίγουρα να αξιοποιηθεί καταχρηστικά. Ουσιαστικά, η κρατική κυριαρχία είναι που μειώνει την ικανότητα παρέμβασης των διεθνών οργανισμών. Στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κράτους, με πολύ συγκεκριμένες εξαιρέσεις.
Oι διεθνείς οργανισμοί συχνά ακολουθούν τις παραμέτρους που έχουν καθορίσει τα κράτη-μέλη τους, όπως αυτές εκφράζονται στους καταστατικούς τους Χάρτες, τις Συνθήκες και τα Ψηφίσματά τους. Παραδείγματος χάριν, οι αρμοδιότητες των βασικών ευρωπαϊκών θεσμών και των κρατών είναι σαφώς προσδιορισμένες στη Σύμβαση της ΕΕ και στην Σύμβαση για την λειτουργία της Ε.Ε.. Αυτά τα δύο έγγραφα, μάλιστα, θεωρούνται ως το «Σύνταγμα της Ε.Ε.». Οι οργανισμοί αυτοί έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως δίαυλοι διαπραγμάτευσης και συντονισμού των κρατικών δράσεων, αλλά σε καμία περίπτωση να αντικαθιστούν ή να σφετερίζονται την εξουσία των εθνικών Κυβερνήσεων. Τα κράτη αναθέτουν ορισμένες υποχρεώσεις σε διεθνείς οργανισμούς, διατηρώντας παράλληλα την απόλυτη εξουσία να επιβάλλουν ή να εφαρμόζουν αποφάσεις εντός των συνόρων τους.
Ακριβώς, λοιπόν, επειδή οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να λειτουργούν μέσα σε σαφώς προσδιορισμένα πλαίσια, είναι πολύ δύσκολο να επέμβουν σε μία ανθρωπιστική κρίση, με ενέργειες που ουσιαστικά θα έπρεπε να παραβούν την αρχή της κρατικής κυριαρχίας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο έχουν δημιουργηθεί άκρως ουδέτεροι θεσμοί, που χρήζουν τόσο οικουμενικού σεβασμού όσο και νομικά επιβεβλημένης προστασίας. Παράδειγμα ενός τέτοιου οργανισμού είναι η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Προσωπικά πιστεύω ότι, αν και η πορεία των διεθνών οργανισμών και της υπερεθνικής ενοποίησης είναι σίγουρα μια πολύ σημαντική διαδικασία, έχει ακόμη αρκετά περιθώρια βελτίωσης να επιδιώξει. Οι διεθνείς σχέσεις είναι ένα πολύ περίπλοκο σύνολο και το κατανοώ απόλυτα, αλλά η προστασία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας θεωρητικά θα έπρεπε να μπορεί να υπερβεί αυτές τις συνθήκες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- International Organizations and State Sovereignty: Implications for Public Policy Making and Implementation in Nigeria, Papers.ssrn, διαθέσιμο εδώ
- The Problem of Sovereignty. American Political Science Review, Cambridge, διαθέσιμο εδώ
- Why Do Some Democratic Countries Join More Intergovernmental Organizations Than Others? Social Science Quarterly, JSTOR, διαθέσιμο εδώ
- Why do International Organizations Exist?, Business Diplomacy, διαθέσιμο εδώ
- Pieter Jan Kuijper, Amtenbrink, F., Curtin, D., Bruno De Witte, & McDonnell, A. (2018). The Law of the European Union and the European Communities. Kluwer Law International B.V.
