ECOWAS: Γιατί αποχωρούν 3 κράτη-μέλη;

Της Κωνσταντίνας Μερλέμη, 

“ECOWAS” είναι το αρκτικόλεξο για την “Economic Community of West African States”, δηλαδή για τη Δυτικοαφρικανική Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Αυτή είναι μία περιφερειακή ομάδα χωρών της Δυτικής Αφρικής που ιδρύθηκε στις 28 Μαΐου 1975, με την υπογραφή της Συνθήκης του Λάγος. Αποτελείται από 15 μέλη-χώρες, εκ των οποίων οι τρεις και συγκεκριμένα η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας ανακοίνωσαν στις 28 Ιανουαρίου του 2024 ότι αποχωρούν. Παλαιότερα, μέλος ήταν και η Μαυριτανία, η οποία όμως τον Δεκέμβριο του 2002 αποχώρησε.

Ο σκοπός της ECOWAS είναι ενοποιητικός. Συγκεκριμένα, επιδιώκει τη συλλογική αυτάρκεια των δυτικοαφρικανικών χωρών μέσω της δημιουργίας ενός ενιαίου εμπορικο-οικονομικού συνασπισμού. Εξίσου σημαντικός της στόχος, αποτελεί η διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή. Θεμελιώδεις αρχές της είναι η συνεργασία, η αλληλεγγύη, η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η κοινωνικο-οικονομική δικαιοσύνη. Λειτουργεί ως ειρηνευτική δύναμη στην περιοχή, με τα κράτη-μέλη να στέλνουν περιστασιακά κοινές στρατιωτικές δυνάμεις για να επέμβουν στα κράτη-μέλη του μπλοκ σε περιόδους πολιτικής αστάθειας και αναταραχής.

Η ECOWAS έχει υιοθετήσει διάφορα πρωτόκολλα για την ενίσχυση της πολιτικής, νομικής και θεσμικής ολοκλήρωσης, όπως το πρωτόκολλο για την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων που κατοχυρώνει το δικαίωμα διαμονής και εγκατάστασης, το πρωτόκολλο για την κοινή εμπορική πολιτική, για την οικονομική και νομισματική σύγκλιση, για την κοινή άμυνα και ασφάλεια, για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Επίσης, υπήρχε πρόθεση να υιοθετηθεί κοινό νόμισμα για τα κράτη-μέλη της Ένωσης, το “Eco”, το οποίο ακόμα από ό,τι φαίνεται παραμένει σχέδιο σε επίπεδο θεωρητικό.

Τον προηγούμενο μήνα, τρεις χώρες ανακοίνωσαν την επιθυμία τους να αποχωρήσουν «άνευ καθυστέρησης» από την περιφερειακή αυτή οργάνωση. Ποιοι ήταν, όμως, οι λόγοι που τις οδήγησαν σε μία τόσο βεβιασμένη απόφαση;  Οι λόγοι αυτοί σχετίζονται με την ανικανότητα ή την απροθυμία της οργάνωσης να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ταλανίζουν τα μέλη της. Πράγματι, όλες οι χώρες της δυτικής Αφρικής και κυρίως του Σαχέλ (της περιοχής δηλαδή που εκτείνεται νότια της ερήμου Σαχάρα από τη Μαυριτανία στα δυτικά έως το Τσαντ στα ανατολικά) αντιμετωπίζουν μια πολυεπίπεδη κρίση. Αυτή έχει τις ρίζες της στην οικονομική κρίση του 2008, τον COVID-19, τον πόλεμο της Ουκρανίας, τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής και την αύξηση του πληθυσμού. Οι τρεις αυτές χώρες ισχυρίζονται, ότι η ECOWAS δεν παρείχε επαρκή βοήθεια για την αντιμετώπιση αυτών των συνθηκών.

Επίσης, αυτές οι χώρες κατηγορούν την ECOWAS ότι δεν τις βοηθάει στον αγώνα τους ενάντια στην τρομοκρατία των τζιχαντιστών. Ενώ περίμεναν ότι η ECOWAS θα έκανε περισσότερα για να τις βοηθήσει, αντίθετα, τους επέβαλε αυστηρές κυρώσεις. Το 2020, 2021 και το 2023 πραγματοποιήθηκαν στρατιωτικά πραξικοπήματα, στο Μάλι, στη Μπουρκίνα Φάσο και στον Νίγηρα αντίστοιχα, με στόχο την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών, κάτι το οποίο οδήγησε τη ECOWAS στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων, αναστολής, εμπορικού αποκλεισμού και απειλή βίας αν δεν αποκατασταθεί η Δημοκρατία.

Οι χώρες αυτές έχουν δημιουργήσει πλέον μία συμμαχία μεταξύ τους, καθώς θέλουν να απομακρυνθούν από τον περιφερειακό οργανισμό, τον οποίο και κατηγορούν ότι βρίσκεται υπό ξένη επιρροή, κυρίως Γαλλική. Η τελευταία ασκεί πράγματι επιρροή στον οργανισμό, αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά από τα κράτη-μέλη του αποτέλεσαν πρώην αποικίες της. Ακόμα, η Γαλλία συνεργάζεται με τη G5 Sahel, μια άλλη περιφερειακή οργάνωση που έχει ως στόχο την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας στην περιοχή. Αυτή όμως τελεί υπό διάλυση, με τα 2 εναπομείναντα ιδρυτικά κράτη-μέλη να δηλώνουν τον Δεκέμβριο του 2023 τη διάλυση της συμμαχίας. Έτσι, η Νιγηρία, το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο επιδιώκουν να στραφούν σε άλλες χώρες για αναζήτηση συμμάχων, κυρίως προς τη Ρωσία αλλά και την Κίνα.

Οι συνέπειες από την αποχώρηση των τριών αυτών χωρών προβλέπονται σοβαρές, καθώς θα μειωθεί η περιφερειακή επιρροή και ανάπτυξη, θα αυξηθεί η απομόνωση και η έκθεση σε εξωτερικές απειλές, ενώ θα αφεθεί εντελώς ελεύθερο το πεδίο στο Σαχέλ για τη δράση εξτρεμιστικών ισλαμικών οργανώσεων. Ακόμα, η ECOWAS πάντως αναλογιζόμενη τις συνέπειες δεν έχει ανακοινώσει την επίσημη αποχώρηση των χωρών ελπίζοντας ότι θα μπορέσει με διπλωματία να τις μεταπείσει, πράγμα δύσκολο, δεδομένων των συνεχόμενων τεταμένων σχέσεων των χωρών με τον οργανισμό.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• ECOWAS: Αποχωρούν Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι και Νίγηρας, powergame.gr, διαθέσιμο εδώ
• Ecowas: why withdrawal of Mali, Niger and Burkina Faso signals fresh trouble for the Sahel, the conversation, διαθέσιμο εδώ
• Economic hardship, insecurity spike in Mali as ECOWAS exit looms, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ