Του Άγγελου Μαρίνου,
Υπάρχουν πάντα επαρκείς αφορμές για το εθνικό μας χόμπι, το γνωστό παραδοσιακό ελληνικό past-time από αρχαιοτάτων χρόνων, τον θεσμό θα έλεγε κανείς πλέον της εμφύλιας διαμάχης. Ανάμεσα σε αυτές τις αφορμές, έχει προστεθεί από καιρό η αγαπητή για τους φιλελεύθερους επταήμερη εργασία.
Δεν χρειάζεται να είναι δα κανείς ξεφτέρι, για να αντιληφθεί γιατί οι φιλελεύθεροι αρέσκονται στην ιδέα της επταήμερης εργασίας. Αποτελεί βάση του δόγματος της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ελευθερίας της αγοράς και κατ’ επέκταση του ατόμου. Εάν δεν έχω την ελευθερία να εργαστώ τις Κυριακές ή να έχω ανοικτό το μαγαζί μου ως επιχειρηματίας, η ελευθερία που μου υπόσχεται η δημοκρατία αρχίζει να φαντάζει λίγο κενή. Αλλά ακόμα και στα παραρτήματα της φιλελεύθερης οικονομικής σκέψης που δεν θεωρείται αναγκαία η δημοκρατία, είναι απαραίτητη η οικονομική ελευθερία που εξασφαλίζει την ευημερία και την ανάπτυξη των πολιτών. Επομένως, όσον αφορά τη φιλελεύθερη αντίληψη, ακόμα και όταν αυτή δεν εγκολπώνεται αυστηρά από ένα δημοκρατικό πλαίσιο, η έλλειψη αυτού του δικαιώματος αποτελεί μεγάλο ατόπημα, ηθικολογικό και οικονομικό. Η σχέση βέβαια που αφορά στο ποια αξιακή ενότητα προηγείται μεταξύ ηθικολογίας και οικονομίας στη φιλελεύθερη σκέψη, καλύτερο είναι να αποφεύγεται, ακόμα και όταν οι συνδιαλεγόμενοι είναι αμφότεροι φιλελεύθεροι. Όπως και να έχει, ο φιλελευθερισμός στην πλέον γενική του μορφή, είτε αυτή θέτει πρώτο τον καταναλωτή είτε δεν τοποθετείται επί προτεραιοτήτων, τάσσεται υπέρ της επταήμερης εργασίας.
Ωστόσο, αποκλείεται η φιλελεύθερη θέση να αποτελεί το τέλος αυτής της συζήτησης στην Ελλάδα. Πέραν του προφανούς λόγου ότι ο φιλελευθερισμός δεν στέριωσε ποτέ στη χώρα, τουλάχιστον στην ορθόδοξη μορφή του, σημαντικό ζήτημα αποτελεί και η ανωριμότητα της ελληνικής οικονομίας στα θέματα της αγοράς εργασίας και συνολικά σε θέματα ελέγχου και τιμωρίας αθέμιτων συμπεριφορών από τους επιχειρηματίες. Η ταύτιση των αριστερών οικονομικών θεωριών με παιχνίδια για φαντασμένους ουτοπιστές αποτελεί σταθερή αξία των φιλελεύθερων οικονομικών αφηγημάτων. Όμως, στο συγκεκριμένο ζήτημα όσον αφορά τη συγκεκριμένη χώρα, δεν αποκλείεται η φιλελεύθερη ιδεολογία να ορίζεται ως ουτοπισμός και η ίδια. Η θεματική αυτή χρειάζεται μεγαλύτερη επένδυση στις λεπτομέρειες της ελληνικής οικονομίας, ή καλύτερα μάλλον στις αποτυχίες της.
Στις αποτυχίες της ελληνικής οικονομίας, οι οποίες εύκολα μπορούν να ταυτιστούν με την κριτική που ασκείται στον φιλελευθερισμό, βασίζεται ο αντίλογος, τα κατά της επταήμερης εργασίας.
Για αρχή, η αντίληψη ότι δεν θα υπάρχει άμεσο αντίκτυπο στους μισθούς των θέσεων μεταβατικής εργασίας (σερβιτόροι/ες, λαντζιέρηδες, ταμίες και τα συναφή) λόγω της αύξησης του ανταγωνισμού μεταξύ των εργαζομένων που αναπόφευκτα θα επέλθει, είναι μια ιδέα ιδιαιτέρως αμφίβολη. Η ιδέα δε, ότι θα υπάρχει μακροπρόθεσμα μετακύλιση των κερδών των επιχειρήσεων, στη μορφή ευκαιριών για την εργατική τάξη, είναι επίσης κακόγουστη, ειδικά δεδομένης της συνολικής αποτυχίας της παγκόσμιας οικονομίας στο συγκεκριμένο ζήτημα, πόσο μάλλον δε της Ελλάδας. Δεν υπάρχουν οι βάσεις κουλτούρας και θεσμών, ώστε να μπορούμε να βασιστούμε στην φιλελεύθερη ορθότητα για την πλήρη καθοδήγηση της οικονομικής πολιτικής. Μακροπρόθεσμα ίσως αυτό να αλλάξει, ωστόσο δεν βρισκόμαστε ακόμα εκεί, κατά τη δική μου άποψη ούτε καν κοντά.
Η αλήθεια είναι βέβαια, πως στον αντίποδα αυτής της συλλογιστικής, είναι μιας μορφής αδικία η αποτροπή ενός πολίτη από το να μπορεί να εργαστεί όσες ημέρες της εβδομάδας επιθυμεί, ή ενός επιχειρηματία να κρατά ανοικτό το μαγαζί του όσες μέρες το θεωρεί καλύτερο. Είναι, λοιπόν, μια περίπλοκη συζήτηση αυτή που έχουμε μπροστά μας.
Η ισορροπία ανάμεσα στα δικαιώματα εργαζομένων και επιχειρηματιών να πράττουν κατά το δοκούν, με το δικαίωμα των εργαζομένων να μην καταλήγουν θύματα αθέμιτων πιέσεων και πρακτικών από κακόβουλες επιχειρήσεις, είναι πραγματική σπαζοκεφαλιά. Ανάλογα με την ιδεολογική τάση του καθενός, δικαίωμα μπορεί να αναγνωρίζεται σε μία μόνο απ’ τις πλευρές του προαναφερθέντος δίπολου. Ωστόσο, μια συζήτηση που βασίζεται μόνο στη δικαιωματολογία είναι οικονομικά μη πρακτική και σε μεγάλο βαθμό πατερναλιστική. Είναι αδύνατον να μπορεί να κάποιος να συμπεριλάβει όλες αυτές τις συνιστώσες στη νόηση του, ωστόσο μέσω του διαλόγου ίσως ξετρυπώσουμε κάποιου είδους κέντρο στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Γεννηθείς το 1996 στη Κομοτηνή, είναι φοιτητής του Οικονομικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με κατεύθυνση στην οικονομική ανάλυση. Διαθέτοντας ακόρεστο ενδιαφέρον για τα πολιτικά, αρθρογραφεί στην κατηγορία των Οικονομικών του OffLine Post.
