Της Ευθυμίας Καραδήμου,
Τι είναι οι γονεϊκές πρακτικές και γιατί μας απασχολούν τόσο; Με απλά λόγια, γιατί έχει τόση σημασία ο τρόπος, με τον οποίο οι γονείς διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους; Για ποιον λόγο μας απασχολούν οι πρακτικές που εφαρμόζουν οι γονείς στο πλαίσιο της οικογένειας και ο τρόπος που μεγαλώνουν τους απογόνους τους; Η απάντηση είναι απλή. Οι γονεϊκές πρακτικές είναι αυτές που μέσω της υγιούς και εύρυθμης λειτουργίας τους καθορίζουν τους αυριανούς πολίτες. Η συμπεριφορά του γονέα είναι αυτή που «σφραγίζει» και «επισφραγίζει» τον χαρακτήρα του παιδιού και αυριανού ενήλικα που θα δραστηριοποιηθεί στην κοινωνία των ενηλίκων.
Ας ξεκινήσουμε, όμως, από μια πιο γενική ανάλυση. Η οικογένεια αποτελούσε από πάντα έναν μικρόκοσμο της κοινωνίας, στον οποίο το παιδί διαμορφώνεται, εξελίσσεται και προετοιμάζεται για την ένταξή του στην πραγματική κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο θεσμός της οικογένειας δέχεται πολλαπλές πιέσεις από διάφορους παράγοντες που οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό της λειτουργίας της, αλλά και του ρόλου των μελών της. Οι γονείς είναι αυτοί που αδιαμφισβήτητα αναλαμβάνουν τον πιο κρίσιμο ρόλο, καθώς λειτουργούν ως μοντέλα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους και σαν «αρχιτέκτονες» που σχεδιάζουν την πρώιμη μορφή της ταυτότητας και του χαρακτήρα των παιδιών τους, η οποία σε συνδυασμό και με άλλα ερεθίσματα θα τους συντροφεύει και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή. Τα παιδιά από την άλλη μεριά αποτελούν tabula rasa, δηλαδή, άγραφο πίνακα απαλλαγμένο από κάθε είδους γνωστικό ή νοητικό αντικείμενο και αποζητώντας τη γνώση από τους παράγοντες του περιβάλλοντος, στο οποίο ζουν. Και ποιο είναι το πρώτο κοινωνικό ερέθισμα που δέχονται; Μα, φυσικά, η επαφή με τους γονείς! Μέσω αυτής της διάδρασης οι γονείς λειτουργούν ως «κοινωνικός καθρέπτης» για τα παιδιά τους.
Κατανοούμε, λοιπόν, τον πολυδιάστατο ρόλο του γονέα, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει από το μηδέν μια προσωπικότητα. Συνεπώς, θα πρέπει ο ίδιος πρώτα να έχει κατακτήσει τη δική του προσωπική συναισθηματική ισορροπία και να έχει θέσει τους στόχους που θέλει να επιτύχει κατά τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού του, ώστε να αποφύγει τυχόν «παραπτώματα». Έχει παρατηρηθεί πως οι γονείς που υιοθετούν μια στάση απέναντι στα παιδιά τους, η οποία βασίζεται στην υποστήριξη, την ενθάρρυνση και την αποδοχή, τείνουν να καλλιεργούν προσωπικότητες με έντονο αίσθημα αισιοδοξίας και αυξημένη αυτοεκτίμηση. Όταν το κλίμα που επικρατεί στην οικογένεια χαρακτηρίζεται από αγάπη, σεβασμό και ασφάλεια, το παιδί νιώθει ότι αξίζει και υπολογίζεται. Έτσι, μαθαίνει από μικρό να εκφράζεται ελεύθερα, να δημιουργεί, να προβληματίζεται, να θέτει στόχους και να τους υλοποιεί με συνέπεια και υπευθυνότητα. Ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ γονέα και παιδιού, η σωστή οριοθέτηση, η εφαρμογή κανόνων, ο παραγωγικός χρόνος μεταξύ αυτών, καθώς και η σταθερότητα δίνουν τα εφόδια για μια ουσιαστική σχέση που στηρίζεται στην κατανόηση, τον διάλογο και την επικοινωνία. Τα συστατικά αυτά είναι υπεύθυνα για την υγιή ανάπτυξη ταυτοτήτων με «εμφυτευμένο» το αίσθημα της συμπερίληψης, της ενσυναίσθησης και της αυτονομίας, νέων έτοιμων να λειτουργήσουν και να επιτύχουν τόσο στο ακαδημαϊκό περιβάλλον (σχολείο), έχοντας την πλήρη στήριξη των γονιών τους, όσο και να πορευθούν με ισορροπία στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους.
Από την άλλη μεριά του νομίσματος, παρατηρούμε γονείς που ενστερνίζονται ένα «στυλ» διαπαιδαγώγησης με φανερά επιζήμια αποτελέσματα στην ανάπτυξη των παιδιών. Όταν οι γονείς παρουσιάζονται ως κυρίαρχες προσωπικότητες, χωρίς ιδιαίτερους συναισθηματικούς δεσμούς με τα παιδιά τους και υιοθετώντας μια επικριτική και απόμακρη συμπεριφορά, τότε το παιδί έχει πιο πολλές πιθανότητες να εμφανίσει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Η παραμέληση και η μη αποδοχή του παιδιού δυσκολεύουν το ίδιο να αναπτύξει μια θετική εικόνα για τον εαυτό του, αλλά και να καλλιεργήσει βασικές κοινωνικές δεξιότητες, οδηγώντας πολλές φορές αυτά τα παιδιά στην απομόνωση και τον κοινωνικό αποκλεισμό (ειδικά, στο σχολικό πλαίσιο) ή στην εκδήλωση συμπεριφορικών προβλημάτων. Επιπλέον, η χρήση τιμωρητικών πρακτικών από τη μεριά των γονιών, με σκοπό την επιβολή, εντείνουν συχνά τσακωμούς και συγκρούσεις, ενώ, παράλληλα, διατηρούν ένα ασταθές περιβάλλον, πολλές φορές κακοποιητικό, υπεύθυνο για το υψηλό άγχος, το στρες, την έλλειψη εμπιστοσύνης και τα περιστατικά καταθλιπτικής συμπεριφοράς και θυμού που εμφανίζουν τα παιδιά αυτά. Με τον τρόπο αυτό κατασκευάζονται προσωπικότητες αδύναμες να λειτουργήσουν αυτόνομα και ανεξάρτητα με δυσκολία στη λήψη αποφάσεων και τη διατήρηση κοινωνικών σχέσεων. Προσωπικότητες που κουβαλάνε το λεγόμενο «τραύμα» της παιδικής ηλικίας εφ΄ όρου ζωής.
Διαπιστώνεται, λοιπόν, ότι χρειάζεται οι γονείς να στραφούν ξανά στην επικοινωνία με τα παιδιά τους, με σκοπό να καταστούν αποτελεσματικοί και θετικοί παιδαγωγοί, καθώς και πολύτιμοι «αρχιτέκτονες» της ταυτότητας του παιδιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- POSITIVE PARENTING: ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΟ ΕΦΑΡΜΟΣΕΙΣ ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΟΡΙΑ, ow.gr. Διαθέσιμο εδώ
