Της Μαίρης Μορέλλα,
Αν η τέχνη μπορούσε να χαρακτηριστεί με λίγες λέξεις, αυτές θα ήταν: «ελευθερία στη δημιουργία και στον τρόπο έκφρασης». Οι περιορισμοί είναι όντως ελάχιστοι, λαμβάνοντας υπόψιν το ευρύ φάσμα των μορφών που μπορεί να λάβει, από ένα έκθεμα σε ένα μουσείο, μέχρι τις μικρές λεπτομέρειες που συναντάει κανείς στην καθημερινή ζωή. Η εξέλιξη της τέχνης, ωστόσο, δεν αφορά αποκλειστικά τα διάφορα κύματα επιρροών που δέχεται ανά καιρούς, αλλά και τα μέσα, τα εργαλεία, τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία της. Η ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος, που είναι πιο έντονη από ποτέ, έχει οδηγήσει τους καλλιτέχνες να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για να δώσουν ζωή στα έργα τους, ανοίγοντας έναν πρωτοποριακό δρόμο προς τη βιωσιμότητα της τέχνης.
Η γενικότερη έννοια της βιωσιμότητας έχει κάνει την εμφάνισή της τα τελευταία χρόνια σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας, με απώτερο σκοπό την προστασία του οικοσυστήματος, τη μείωση της σπατάλης των πόρων και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε γενικότερο επίπεδο. Ρούχα φτιαγμένα από βιοδιασπώμενα και ανακυκλώσιμα υλικά, υφασμάτινες σακούλες, έναντι πλαστικών, και μεταλλικά καλαμάκια είναι μερικά παραδείγματα βιωσιμότητας που έχουν ενσωματωθεί στη ζωή πολλών ανθρώπων. Βέβαια, είναι πιθανό, μερικές από αυτές τις τόσο γρήγορα διαδεδομένες αντικαταστάσεις, να μην προέκυψαν από προσωπική βούληση για την προστασία του πλανήτη, αλλά εξαιτίας της επιβολής αντίστοιχων νόμων.
Ας επικεντρωθούμε, όμως, στη βιώσιμη μορφή της τέχνης. Έως τώρα, δεν έχει παρατηρηθεί κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο ή κάποια συγκεκριμένη τεχνική, που να ακολουθείται, όσον αφορά τα έργα τέχνης. Αρχικά, συλλέγονται διαφόρων ειδών ανακυκλώσιμα ή φυσικά υλικά και, έπειτα, με τη χρήση της φαντασίας του ο καλλιτέχνης ξεκινάει τη δημιουργία. Μέσα από τα έργα, συχνά, αναδύεται το φαινόμενο της έμμεσης μετάδοσης μηνυμάτων, σχετικά με προβλήματα που αφορούν στο περιβάλλον και την προστασία του. H βιωσιμότητα στον καλλιτεχνικό χώρο, δε συναντάται αποκλειστικά στη δημιουργία χρησιμοποιώντας φυσικά ή ανακυκλώσιμα στοιχεία. Σημαντική είναι και η αυξημένη προσοχή ως προς υλικά χρωματισμού που επιλέγονται για την πραγματοποίηση ενός έργου. Για παράδειγμα, η χρήση οικολογικών χρωμάτων, χωρίς τοξικές ουσίες, αποτελεί άλλη μια επιλογή που προάγει τη βιωσιμότητα. Τα πινέλα, ως ένα από τα πιο διαδομένα εργαλεία στους καλλιτέχνες, θα ήταν προτιμότερο να κατασκευάζονται από συνθετικές τρίχες και όχι από τρίχες ζώων. Με αυτή τη μικρή συμβολή, ενισχύεται η προσπάθεια μείωσης της κακοποίησης ζωντανών οργανισμών.
Τα υλικά και τα εργαλεία είναι, σίγουρα, από τα πιο σημαντικά μέσα για τη δημιουργία ενός έργου τέχνης και από τις πρώτες δραστικές αλλαγές που παρατηρείται να εφαρμόζονται, προκειμένου η τελευταία να γίνει πιο φιλική προς το περιβάλλον. Βέβαια, η χρήση οικολογικών μέσων δε σημαίνει πολλά, εάν οι καλλιτέχνες δεν ακολουθούν σωστές μεθόδους για την απόρριψη των αποβλήτων που δημιουργούνται. Τέλος, τα υλικά που έχουν πάψει να είναι χρήσιμα στους δημιουργούς μπορούν να δωριστούν σε σχολεία ή δομές που παρουσιάζουν ελλείψεις στον συγκεκριμένο τομέα, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως.
Τα βιώσιμα έργα τέχνης μπορεί να έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη προσοχή τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτό το πρωτοποριακό κίνημα έχει τις ρίζες του περίπου στις αρχές τις δεκαετίας του 1970. Οι καλλιτέχνες, επηρεασμένοι από τη βιομηχανοποίηση που έκανε την εμφάνισή της λίγες δεκαετίες πριν, θέλησαν με τον τρόπο τους να θίξουν τον αντίκτυπο που θα έχει αυτή η τεράστια αλλαγή στο περιβάλλον. Δεν άργησαν, επομένως, να εμφανιστούν τα πρώτα βιώσιμα έργα και οι πρώτες διαμαρτυρίες καλλιτεχνών για το μέλλον του πλανήτη. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι, ήδη πολύ πριν από τη διάδοση του κινήματος, σε πολλές κουλτούρες ανά τον κόσμο, η δημιουργία τέχνης με υλικά που αντλούνται από τη φύση, αποτελούσε ιδιαίτερη παράδοση που μεταβιβαζόταν από γενιά σε γενιά.
Τα έργα τέχνης, αναμφισβήτητα, ανήκουν στην πολιτισμική κληρονομιά ενός τόπου, όπως και ο πλανήτης αποτελεί κληρονομιά των ανθρώπων που ζουν σε αυτόν. Η οικολογική συνείδηση είναι μια οικουμενική αξία που θα πρέπει να καλλιεργηθεί, ανεξαιρέτως, σε όλους τους ανθρώπους. Οι καλλιτέχνες, οι οποίοι επιλέγουν να αξιοποιούν αυτή την ενναλακτική μορφή τέχνης έχοντας οικολογική και ηθική συνείδηση, συνεχίζουν να προσφέρουν το αξιέπαινο έργο τους, καθώς, βάζουν το δικό τους λιθαράκι για ένα μέλλον που θα προάγει τον σεβασμό προς τη φύση και την προστασία της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Georgina Caro: What is sustainable art? , loopeco.com, διαθέσιμο εδώ.
- Daniel Grant: How to Be an Eco-Friendly artist, artistsnetwork.com, διαθέσιμο εδώ.
