Της Μαριάνθης Κοκοράκη,
Η Αθήνα του Περικλή παρήγαγε έργα λογοτεχνίας, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, τα οποία μέχρι σήμερα θεωρούνται πρότυπα, αποτελούν πηγή έμπνευσης και προκαλούν δέος. Ο Περικλής ήταν ένας από εκείνους τους σπάνιους ανθρώπους που άλλαξαν την Ιστορία. Υπήρξε ηγέτης μιας σπουδαίας Δημοκρατίας, η οποία ήταν γνώστρια της αδιαμφισβήτητης υπεροχής του πολιτεύματος της και του τρόπου ζωής της. Ο Περικλής γεννήθηκε το 495 π.Χ. Μητέρα του ήταν η Αγαρίστη, κόρη του Ιπποκράτη και ο πατέρας του, ήταν ο Ξάνθιππος. Ήταν απόγονος της γενιάς των Αλκμεωνιδών και προερχόταν από αριστοκρατική γενιά.
Επίσης, ήταν αυτός που υποστήριξε οικονομικά μια τεράστια έκρηξη καλλιτεχνικής και πνευματικής δραστηριότητας. Δική του ιδέα ήταν να γεμίσει την Ακρόπολη με ναούς και αγάλματα που τη μετέτρεψαν σε ένα από τα θαύματα αυτού του κόσμου επί δύο χιλιετίες. Ήταν εκείνος που επέλεξε τους αρχιτέκτονες και τους γλύπτες και εξασφάλισε τα υπέρογκα χρηματικά ποσά, που απαιτούνταν για τις αμοιβές τους. Ήταν φίλος του Φειδία, του μεγαλύτερου γλύπτη της εποχής του, ο οποίος συνέλαβε το γενικό σχέδιο του Παρθενώνα και είχε φιλικές σχέσεις με τον Ηρόδοτο, ΄΄τον πατέρα της ιστορίας΄΄. Στον ελεύθερο χρόνο του, συζητούσε με τον Ζήνωνα, τον Αναξαγόρα και τον Πρωταγόρα, τους σημαντικότερους δασκάλους και φιλοσόφους της εποχής του. Ο Περικλής προσπάθησε να διαμορφώσει ένα νέο είδος κοινωνίας με τη δύναμη των ιδεών του και της προσωπικότητάς του, τη λογική του και το χάρισμα που είχε να πείθει ως ρήτορας.
Ο ίδιος, έκανε την πρώτη του μεγάλη πολιτική εμφάνιση το 472 π.Χ. και δεν χωράει αμφιβολία, ότι ο ίδιος υπολόγιζε προσεκτικά τα βήματά του στην πολιτική του σταδιοδρομία. Ο Περικλής, προκειμένου να κερδίσει την εύνοια του λαού, αποφάσισε να χρηματοδοτήσει τους Πέρσες του Αισχύλου. Η παρουσία ενός τέτοιου έργου, το οποίο μάλιστα κέρδισε και το πρώτο βραβείο, δεν ήταν καθόλου άσχημος τρόπος για να συστηθεί ένας φιλόδοξος νεαρός στον αθηναϊκό λαό. Μετά από αυτό το λαμπρό ξεκίνημα, ο Περικλής αφοσιώθηκε στο στρατό και συμμετείχε σε πολυάριθμες εκστρατείες. Η εκπαίδευσή του και η εμπειρία που είχε αποκτήσει, σε ξηρά και θάλασσα, θα του ήταν πολύ χρήσιμες κατά την πολυετή θητεία του, ως Αθηναίου στρατηγού. Το 451/450 π.Χ, ο ίδιος ο Περικλής εισήγαγε ένα νόμο, σύμφωνα με τον οποίο, κάποιος για να θεωρηθεί Αθηναίος πολίτης θα έπρεπε και οι δύο γονείς του να είναι καταγωγής Αθηναίοι. Ο νόμος επιβεβαίωνε την ανώτατη εξουσία της Εκκλησίας του Δήμου, η οποία μεταβαλλόταν τώρα σε πυρήνα της Δημοκρατίας.
Το 450 π.Χ. υπό την καθοδήγηση του Περικλή, η Εκκλησία του Δήμου ψήφισε μια σειρά από νόμους, οι οποίοι αποτελούσαν ένα μεγάλο βήμα προς την καθιέρωση του πιο δημοκρατικού πολιτεύματος που υπήρξε ποτέ. Οι νόμοι αυτοί παρείχαν άμεση και απόλυτη εξουσία στους πολίτες που συμμετείχαν στην Εκκλησία του Δήμου και στα λαϊκά δικαστήρια, όπου όλες οι αποφάσεις λαμβάνονταν με απλή πλειοψηφία. Ταυτόχρονα, η επιλογή για τα περισσότερα δημόσια αξιώματα θα γινόταν με κλήρωση και για ελάχιστα από αυτά, με άμεση ψηφοφορία. Η Ηλιαία αποτελούσε το τρίτο όργανο, με το οποίο ο λαός ασκούσε την κυριαρχία του. Κάθε χρόνο κλήρωναν έξι χιλιάδες ονόματα πολιτών, ηλικίας πάνω από τριάντα ετών. Έχοντας κληρονομήσει την ουσία των δικαστικών εξουσιών του Αρείου Πάγου, τα δικαστήρια που προέρχονταν από την Ηλιαία μπορούσαν να αποφασίσουν για όλες τις υποθέσεις. Τόσο αυτές που αναφέρονταν σε ιδιώτες, όσο και σε αυτές που αναφέρονταν στην πολιτεία και λειτουργούσαν σαν δευτεροβάθμια δικαστήρια για όλες τις αποφάσεις που παίρνονταν από την Εκκλησία του Δήμου ή από τη Βουλή. Ο αριθμός των δικαστών για κάθε δίκη σπάνια ξεπερνούσε τον αριθμό των 501, πράγμα που διευκόλυνε την καταμέτρηση των ψήφων. Μάλιστα, ο Περικλής, λίγο μετά το 454 π.Χ., προχώρησε σε αύξηση του μισθού των δικαστικών της Ηλιαίας.
Στο στρατιωτικό τομέα, ο Περικλής θεμελίωσε τη ναυτική υπεροχή των Αθηνών. Στα χρόνια του «Χρυσού» 5ου αιώνα, η πόλη των Αθηνών είχε το μεγαλύτερο πολεμικό και εμπορικό στόλο από όλες τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις. Επιπροσθέτως, ο Περικλής μαζί με τον Κίμωνα και τον Εφιάλτη κατόρθωσαν, όσον αφορά την οικονομική πολιτική, να συγκεντρώσουν, ολόκληρο τον πλούτο της Ελλάδας, στην Αθήνα. Πάντως, σε ό,τι αφορά το εσωτερικό της, εξασφάλισε την αμυντική οργάνωση της πόλης με την κατασκευή των μακρών τειχών. Η άμυνα της Αθήνας ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα, το οποίο απασχολούσε τον Περικλή. Όταν οι Αθηναίοι υπερασπίστηκαν τα Μέγαρα το 460 π.Χ. διαπίστωσαν ταχύτατα την αμυντική αδυναμία της πόλης.
Το χτίσιμο των τειχών, εκατέρωθεν του δρόμου που συνέδεε την πόλη με το λιμάνι, αποδείχθηκε τόσο επιτυχημένη κίνηση, ώστε μόλις ελαττώθηκαν οι εχθροπραξίες, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να οχυρώσουν την πόλη τους. Αρχικά κτίστηκαν δύο τείχη, το ένα από τον λόφο της Πνύκας, μέχρι τον Πειραιά και το άλλο από τους πρόποδες του λόφου των Μουσών φτάνοντας έως και το Φάληρο. Έπειτα, ο Περικλής, χρησιμοποίησε ένα μέρος από τα έσοδα που προσκόμιζαν οι όροι, στην ανοικοδόμηση των μνημείων και των αγαλμάτων της Ακρόπολης. Έχει υπολογιστεί ότι περισσότερο από το μισό των χρημάτων που έδινε ο φόρος διατέθηκε για τα μεγάλα αυτά έργα. Αυτή η διάθεση του χρήματος της συμμαχίας, για τα έξοδα της Αθήνας, τα οποία μαζευόταν με την προοπτική του πολέμου, χρησίμευαν για τον εξωραϊσμό της. Ο Παρθενώνας χτίστηκε ανάμεσα στο 447/446 και στο 433/432. Η κατασκευή των προπυλαίων άρχισε το 438/437 και το κεντρικό μέρος τελείωσε το 433/432. Το μεγάλο άγαλμα της Αθηνάς, έργο του Φειδία, αφιερώθηκε το 438/437. Πρόκειται λοιπόν σίγουρα για την εποχή κατά την οποία η ζωή της πόλης δεσποζόταν, αναντίρρητα, από την προσωπικότητα του Περικλή. Αντικειμενικός σκοπός των μεγάλων έργων της Ακρόπολης, ήταν να εξυψώσουν την πόλη μέσα από τη θεά που την προστάτευε και της εξύψωσης αυτής, η πιο ορατή εκδήλωση, ήταν η γιορτή των Παναθηναίων. Μια άλλη, όμως, γιορτή μέσα στην Αθήνα του Περικλή, που φανέρωνε με το ίδιο μέγεθος, την αθηναϊκή ηγεμονία, ήταν τα Μεγάλα Διονύσια.
Χρόνια αργότερα, με το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου, η Αθήνα βρέθηκε αντιμέτωπη με τον στρατό των Σπαρτιατών. Ο Περικλής, επιθυμώντας να αποφύγει την σύγκρουση, αποφάσισε να οχυρώσει την πόλη και να υπομείνει την πολιορκία, μέχρι οι Σπαρτιάτες να ζητήσουν ανακωχή. Όμως, το μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργήθηκε, όταν χιλιάδες κάτοικοι από τις γύρω περιοχές, αποφάσισαν εσπευσμένα, να βρουν καταφύγιο στην Αθήνα, λόγω της πολιορκίας των περιοχών αυτών από τον σπαρτιατικό στρατό. Οι συνθήκες συνωστισμού που δημιουργήθηκαν, επέτρεψαν την ολική μετάδοση του θανατηφόρου λοιμού, μέσα στα σύνορα της πόλης των Αθηνών. Ο Περικλής, όπως και χιλιάδες Αθηναίοι, πέθανε το 429, όντας και αυτός θύμα του ιού. Έτσι, μαζί με τον Περικλή, τερματίζεται και ο «Χρυσός Αιώνας» που ανέδειξε περήφανα, την υπεροχή της Αθηναϊκής δημοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιωάννης Κ. Βολωνάκης (1997), Της αρχαίας Ελλάδος οι μεγάλοι ηγέται: Πολιτικοί – στρατηγοί του πολέμου και της πολιτικής, Αθήνα: εκδόσεις Γεωργιάδης
- Ντόναλντ Κέιγκαν (2005), Ο Περικλής ο Αθηναίος και η γέννηση της Δημοκρατίας, Αθήνα: εκδόσεις Ωκεανίδα
- Πίτερ Κόννολλυ – Χάζελ Ντοτζ (2001), Η Αρχαία πόλη: Η ζωή στην Αθήνα και στη Ρώμη, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη
- Claude Mosse (2006), Περικλής – Ο εφευρέτης της δημοκρατίας, Αθήνα: εκδόσεις Παπαδήμα
- Francois Chamoux (1999), Ο Ελληνικός πολιτισμός, Αθήνα: εκδόσεις Δαίδαλος
