Του Δημήτρη Μαρκόπουλου,
Ο πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ιράκ (1980-1988) αποτελεί ένα από τα πιο πολύπλοκα και επιδραστικά κεφάλαια στη σύγχρονη ιστορία της Μέσης Ανατολής. Η αναζήτηση των αιτιών της σύγκρουσης είναι ένα δύσκολο εγχείρημα που διχάζει τους ιστορικούς μέχρι και σήμερα. Οι θρησκευτικές διαφορές, τα διαφιλονικούμενα εδάφη και η παρεμβατική πολιτική τρίτων χωρών είναι κάποιοι από τους παράγοντες που οδήγησαν σε μία από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις του 20ου αιώνα.
Η αρχή της σύγκρουσης εντοπίζεται τη δεκαετία του 1970. Mετά την οριστική αποχώρηση των Βρετανών από τη Μέση Ανατολή, oι εδαφικές διαφωνίες μεταξύ των δύο χωρών αναζωπυρώθηκαν, με αποτέλεσμα το ξέσπασμα συχνών αψιμαχιών στα σύνορα. Το 1975, το νέο καθεστώς του Ιράκ, υπό την ηγεσία του Saddam Hussein, αποδέχτηκε ένα μέρος των Ιρανικών απαιτήσεων, με αντάλλαγμα την παύση της Ιρανικής παρεμβατικότητας στα εσωτερικά θέματα του Ιρακινού κράτους. Το 1978-79, ακολούθησε η Ιρανική επανάσταση, μετατρέποντας την έως τότε μοναρχία σε ένα αυταρχικό, θρησκοκρατούμενο κράτος, με έντονες τάσεις θρησκευτικού επεκτατισμού. Ο ιδεολογικός «αρχιτέκτονας» της επανάστασης, Ruholla Komeini, επεδίωκε να διαδώσει τις ιδέες του στον υπόλοιπο μουσουλμανικό κόσμο, ξεκινώντας από το Ιράκ.
O Saddam Hussein το Σεπτέμβριο του 1980, εκμεταλλευόμενος την αστάθεια στο εσωτερικό του Ιράν μετά την κατάληψη της αμερικάνικης πρεσβείας από φανατικούς Ισλαμιστές, διέταξε την έναρξη της εισβολής στο Ιράν από τα ιρακινά στρατεύματα. Η σύγκρουση που ακολούθησε ήταν σκληρή, αφήνοντας πίσω χιλιάδες νεκρούς. Ο Ιρακινός στρατός, τρεις μήνες μετά την έναρξη της εισβολής, είχε καταφέρει να εισχωρήσει 100 χιλιόμετρα μέσα στα ιρανικά εδάφη, όπου και απωθήθηκε από την ισλαμική επαναστατική φρουρά, αφού οι επιθετικές ενέργειες των Ιρακινών είχαν φτάσει σε τέλμα.
Τον Σεπτέμβριο του 1981, μετά από αντεπίθεση των Ιρανών, η ισλαμική φρουρά εκτόπισε ολοκληρωτικά τα ιρακινά στρατεύματα από τη χώρα και προχωρούσε πλέον σε επιθέσεις μέσα στο Ιρακινό έδαφος. Το 1982, το Ιράκ απέσυρε όλα τα στρατεύματα του από το Ιράν και άρχισε να επιδιώκει την επίτευξη ανακωχής, χωρίς ωστόσο να υπάρχει ανταπόκριση από το Ιράν. Ο Ruholla Komeini επιθυμούσε πλέον την ολοκληρωτική ανατροπή του Saddam Hussein, καθώς τον θεωρούσε εμπόδιο για την εξάπλωση των ιδεών της επανάστασης. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος είχε εξαπλωθεί και στη θάλασσα, με συχνές επιθέσεις στα μεταξύ τους πετρελαιοφόρα, προκαλώντας αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία. Οι Η.Π.Α., σε συνεργασία με άλλες χώρες, έστειλαν πολεμικά πλοία στην περιοχή, στην προσπάθεια τους να διασφαλίσουν την ελεύθερη μεταφορά πετρελαίου. Από το 1984 και μετά, πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον 100 επιθέσεις σε πετρελαιοφόρα και των δύο πλευρών.
Το 1987 το Ιράκ είχε καταφέρει να αναβαθμίσει τον στρατό του και άρχισε να σημειώνει ξανά σημαντικές επιτυχίες στα πεδία των μαχών. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν ομόφωνα το Ψήφισμα 598, που καλούσε και τις δύο πλευρές σε ανακωχή. Ωστόσο, δεν έγινε δεκτό από το Ιράν και μετά από έναν ακόμη χρόνο αιματηρών μαχών οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε ανακωχή το 1988.
Υπολογίζεται ότι ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ άφησε πίσω τουλάχιστον 500.000 νεκρούς, με το Ιράν να δέχεται τις μεγαλύτερες απώλειες. Τα προβλήματα που άφησε πίσω η σύγκρουση ταλανίζουν ακόμα και σήμερα τις δύο χώρες και επηρεάζουν σημαντικά τις σχέσεις στη Μέση Ανατολή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
