Της Ανθής Ντόλα,
Σοβαρά προβλήματα στατικότητας παρουσιάζει η Αγία Σοφία, με τους επιστήμονες να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Ο αριθμός των επισκέψεων και των προσκυνητών που εισέρχονται καθημερινά στο ιστορικό μνημείο είναι πολύ μεγάλος και προκαλεί σοβαρά προβλήματα, που μπορεί να προκαλέσουν μέχρι και την κατάρρευσή του.
Πριν δύο μήνες, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Ιστορίας της Τέχνης, Şerif Yaşar, τόνισε πως, αν δεν αποκατασταθεί σύντομα το μνημείο, με τον πρώτο σεισμό υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να καταρρεύσει, καθώς «κομμάτια πέφτουν από τα σημεία σύνδεσης». Ο Yaşar ζήτησε να περιοριστούν οι επισκέψεις και να μη γίνονται δεκτές ομάδες άνω των 25 ατόμων. Ο κίνδυνος κατάρρευσης επισημάνθηκε και από τον γνωστό Τούρκο ιστορικό, İlber Ortaylı, ο οποίος, σε άρθρο που δημοσίευσε στη Hürriyet, αρχικά υπενθυμίζει πως «η Αγία Σοφία είναι ο αρχαιότερος ναός της ανθρωπότητας, που στέκεται ακόμη και χρησιμοποιείται με την αρχική του δομή», ενώ αναφέρει και την αρχιτεκτονική και ιστορική της σημασία όλα αυτά τα χρόνια.
Στο ίδιο άρθρο, αναφέρει τα προβλήματα που έχει προκαλέσει η μετατροπή του μνημείου σε τέμενος. Επισημαίνει πως τα υπόγεια κτίσματα του μνημείου, οι κατασκευές για τη διασφάλιση της ροής των υδάτων και των αποβλήτων, η υγρασία, αλλά και το σύστημα εξαερισμού του ναού δεν είναι ανθεκτικά και τόσο ισχυρά, ώστε να αντέξουν τόσο μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Απαιτούνται επισκευές που, όπως αναφέρει και ο ίδιος, «είναι μία διαρκής διαδικασία», ενώ τονίζει πως «η Αγία Σοφία δεν μπορεί να είναι μόνο πηγή εσόδων για τη Γενική Διεύθυνση Μουσείων. Η αποκατάστασή της απαιτεί υψηλό ποσό, που ξεπερνά τον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων. Απαιτείται επείγουσα απάντηση στον αριθμό των επισκεπτών».
Ο Τούρκος ιστορικός ήταν, επίσης, επικριτικός σε ό,τι αφορά τη μετατροπή του μνημείου σε τέμενος, καθώς, όπως αναφέρει και ο ίδιος στο άρθρο του, «Δεν μπορούν να εγκατασταθούν τουαλέτες και κρήνες που άπτονται των καθημερινών αναγκών ενός τεμένους, στην Αγία Σοφία. Χώροι που διανέμουν νερό, όπως μεγάλα σιντριβάνια, δεν μπορούν να υφίστανται. Το νερό που καταναλώνεται και διαρρέει από την κλασική οθωμανική κρήνη και τις σημερινές τουαλέτες δεν είναι το ίδιο. Εάν κάθε επισκέπτης χρησιμοποιεί τα σιντριβάνια και τις τουαλέτες, πώς θα αντέξει το αποχετευτικό σύστημα κάτω από αυτό το κτίριο;».
Το προηγούμενο καλοκαίρι, ο Τούρκος Υπουργός Τουρισμού και Πολιτισμού, Mehmet Nuri Ersoy, ανακοίνωσε διάφορες εργασίες σε σημαντικά μνημεία της Κωνσταντινούπολης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, συμπεριέλαβε και τα έργα ενίσχυσης της στατικότατας του ναού, τα οποία θα περιλαμβάνουν τον καθαρισμό του τσιμεντοκονιάματος, την αφαίρεση των γερασμένων μολύβδινων επιφανειών στους θόλους και την πραγματοποίηση εργασιών για την αποκατάσταση των ρωγμών και των σχισμών κάτω από τον θόλο. Εν συνέχεια, θα συντηρηθεί και θα επανατοποθετηθεί στη θέση του και το μολύβδινο κάλυμμα. Επισκευές θα πραγματοποιηθούν και στους μιναρέδες, με πρώτο να είναι αυτός του Βαγιαζίτ. Πέρα από την επισκευή, το Υπουργείο αποφάσισε να επιβάλει εισιτήριο εισόδου στην Αγία Σοφία για τους ξένους τουρίστες, το οποίο θα ανέρχεται στα € 25. Οι Τούρκοι πολίτες, που θα επισκέπτονται για θρησκευτικούς λόγους το μνημείο, θα συνεχίσουν να προσέρχονται σε αυτό δωρεάν από τη σχετική είσοδο, που θα είναι ξεχωριστή από εκείνη για τους τουρίστες.
Πέρα από τα παραπάνω, τα οποία είναι μεν ιδιαίτερα ανησυχητικά για την πορεία του μνημείου, αλλά και ελπιδοφόρα για τη φροντίδα του, είναι σημαντικό το να επισημανθεί πως το τουρκικό κράτος φροντίζει ιδιαίτερα τα ιστορικά μνημεία του. Το σχετικό Υπουργείο πραγματοποίησε εργασίες καθαρισμού και προστασίας των μαρμάρινων καλυμμάτων και των ξύλινων κιγκλιδωμάτων στον όροφο της στοάς του μνημείου, οι οποίες τελέστηκαν υπό την επίβλεψη της αρμόδιας επιστημονικής επιτροπής. Επιπλέον, εγκαταστάθηκε σύστημα ανίχνευσης πυρκαγιάς και ανακοίνωσης έκτακτης ανάγκης, αλλά και κάμερες ασφαλείας.
Το πρόβλημα της στατικότητας του μνημείου, πάντως, φέρνει σε δύσκολη θέση την τουρκική Κυβέρνηση, καθώς η Αγία Σοφία είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία, με ιδιαίτερη ιστορική όσο και θρησκευτική σημασία για την ίδια την Τουρκία, αλλά και για την Ελλάδα και όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Για το τουρκικό κράτος, αποτελεί μία μεγάλη πηγή εσόδων, η οποία πρέπει να συντηρηθεί άμεσα. Αυτή η συντήρηση φαίνεται να είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα, όπως είναι λογικό. Η απόφαση της τουρκικής Kυβέρνησης να μετατρέψει τον ναό σε τζαμί μοιάζει να είναι λανθασμένη και να έχει επιβαρύνει το κτήριο, καθώς, με αυτόν τον τρόπο, επιταχύνθηκε η φθορά.
Πλέον, έχει γίνει επιτακτική η ανάγκη να αποκατασταθούν οι βλάβες που έχουν προκληθεί και που, μάλλον, τόσον καιρό δεν αξιολογήθηκαν με την ανάλογη βαρύτητα. Το τουρκικό κράτος καλείται να φροντίσει ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του κόσμου, αλλά και ένα μνημείο, το οποίο κατέχει ξεχωριστή θέση εντός τουρκικών συνόρων και, κυρίως, εντός των γειτονικών ελληνικών συνόρων. Ο ναός της Αγίας Σοφίας, μέσα στα χρόνια, έχει δεχθεί βανδαλισμούς, επιθέσεις και μεταβολές, από τις οποίες επιβίωσε. Θα είναι καταστροφικό αν δεν δοθεί η πρέπουσα προσοχή, τώρα που ειδικοί και ιστορικοί «κραυγάζουν» για την ευθραυστότητά του. Πρέπει να συντηρηθεί σωστά και ολοκληρωμένα, ώστε να εξασφαλιστεί η ύπαρξή του και για το μέλλον, διότι η παρουσία του αφορά την παγκόσμια σφαίρα και δεν περιορίζεται στα σύνορα του τουρκικού κράτους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αγία Σοφία: «Καμπανάκι» για τη στατικότητα από Τούρκο καθηγητή – «Αν δεν κλείσει, θα καταρρεύσει», Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- Αγιά Σοφιά: Εισιτήριο 25 ευρώ για τους τουρίστες από Δευτέρα, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ayasofya’yı koruyalım, Hürriyet, διαθέσιμο εδώ
