Του Γιάννη Αρμύρα,
Ο Σερβοβουλγαρικός πόλεμος ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1885, όταν η Σερβία, που ήταν δυσαρεστημένη από την Ένωση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας με την Ανατολική Ρωμυλία, κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία. Τότε η Ρωσία που υποστήριζε τον βουλγαρικό στρατό με ανώτερους αξιωματικούς, έχοντας ως στόχο τη δημιουργία ανεξάρτητου στρατού, απέσυρε τους εκπαιδευτές της. Η βουλγαρική νίκη σε αυτόν τον σύντομο πόλεμο (διήρκησε μόλις δύο εβδομάδες), ήταν η κύρια προϋπόθεση για τη διεθνή αναγνώριση της Ένωσης του Πριγκιπάτου με την Ανατολική Ρωμυλία.
Mετά την ένωση των δύο «βουλγαρικών βασιλείων» προκλήθηκε μεγάλη αναταραχή και στα ανεξάρτητα πλέον βαλκανικά κράτη, και στις μεγάλες δυνάμεις. Η στάση της Ελλάδας ήταν αρνητική. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα κινητοποιήθηκε άμεσα και απείλησε με πόλεμο την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μιας και εκείνη την χρονική στιγμή η Βουλγαρία δεν ήταν ανεξάρτητο κράτος, αλλά μια περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με μεγάλη αυτονομία, για να προσαρτήσει τμήματα της Μακεδονίας ως αποζημίωση για την εδαφική επέκταση της Βουλγαρίας, καθώς δεν έχει κοινά σύνορα με τη Βουλγαρία και δεν μπορεί να απαιτήσει άμεση αποζημίωση από αυτή.
Η Ρουμανία, επίσης, απείλησε με πόλεμο θέλοντας να επεκταθεί νοτιότερα με την κατάληψη της νότιας Ντόμπρουτζα, αλλά τα σχέδιά της δεν έτυχαν της έγκρισης της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και της Ρωσίας. Η Σερβία, η οποία είχε σχέδια για ηγεμονία μεταξύ του σλαβικού πληθυσμού των Βαλκανίων, είναι επίσης σθεναρά αντίθετη στην Ένωση. Ο βασιλιάς Μίλαν Ομπρένοβιτς ειδοποίησε όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις ήδη από το 1881 ότι θα επιτεθεί στη Βουλγαρία σε περίπτωση πιθανής ένωσης του Πριγκιπάτου με την Ανατολική Ρωμυλία. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1885 η Σερβία κινητοποίησε τις εφεδρικές τάξεις. Η διεθνής κοινότητα είχε στραμμένη την προσοχή της σε όσα συνέβαιναν στα Βαλκάνια.
Η Βρετανία υποστήριξε την Ένωση γιατί έβλεπε μια ευκαιρία να κερδίσει έδαφος στο διευρυμένο Πριγκιπάτο και ταυτόχρονα να κλονίσει τις ρωσικές θέσεις στα Βαλκάνια. Η Ρωσία, η Αυστροουγγαρία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είχαν αρνητική στάση απέναντι στα όσα συνέβησαν στη Βουλγαρία θέλοντας να αποκαταστήσουν το status quo που υπήρχε πριν από τις 6 Σεπτεμβρίου 1885 (επισημοποίηση της Ένωσης). Ως πρώτο σημάδι εναντίωσης, η Ρωσία ανακάλεσε αμέσως όλους τους αξιωματικούς της από το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας και διέταξε τον Υπουργό Πολέμου στην κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Πέτκο Καραβέλοφ, Μιχαήλ Καντακουζίν, επίσης Ρώσο αξιωματικό, να παραιτηθεί άμεσα. Ένα απίστευτο διπλωματικό παιχνίδι ξεκίνησε.
Την ίδια στιγμή, ο βουλγαρικός στρατός είχε μείνει χωρίς επιτελείο διοίκησης. Η κυβέρνηση του Πέτκο Καραβέλοφ από την αρχή των γεγονότων γνώριζε ξεκάθαρα το διαφαινόμενο κίνδυνο και προσπάθησε να σταματήσει τον επικείμενο πόλεμο με διπλωματικά μέσα. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη στην Πετρούπολη, το Παρίσι και το Λονδίνο. Επιπλέον, ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β’ ενημέρωσε τις Μεγάλες Δυνάμεις για όσα συνέβαιναν στα Βαλκάνια. Από εκεί και πέρα τον συμβούλεσαν να αντιδράσει ψύχραιμα και να μην προβεί σε ακραίες ενέργειες. Όταν η Σερβία επιτέθηκε στη Βουλγαρία, ο Βούλγαρος πρίγκιπας Αλέξανδρος Β’ έγραψε μια επιστολή στο Σουλτάνο. Ως αρχηγός υποτελούς κράτους, ήταν υποχρεωμένος να τον ενημερώσει για την επίθεση από τη Σερβία, και σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βερολίνου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως επικυρίαρχη, είναι υποχρεωμένη να προστατεύει τη Βουλγαρία, στέλνοντας ακόμη και δικά της στρατεύματα. Έξι μέρες μετά την Ένωση, η Βουλγαρία ειδοποιήθηκε για την κινητοποίηση στη Σερβία, που πραγματοποιήθηκε για τη διατήρηση της ισορροπίας στη Βαλκανική Χερσόνησο.
Το Βασίλειο της Σερβίας θα αναγνώριζε την Ένωση, μόνο ένα η Βουλγαρία παραχωρούσε σε αυτήν τα εδάφη και τις πόλεις των Βίντιν, Τρουν και Ράντομιρ, τα οποία η Σερβία ισχυρίζονταν ότι κατοικούνται από Σέρβους. Ο κύριος στόχος της Σερβίας, σύμφωνα με μία μερίδα ιστορικών, ήταν να θέσει υπό τον έλεγχό της την πρωτεύουσα της Σόφιας, διακόπτοντας έτσι τη σύνδεση της Βουλγαρίας με τα μακεδονικά εδάφη. Πριν την αρχή του πολέμου, στις 27 Σεπτεμβρίου, σερβικές δυνάμεις πέρασαν τα Σερβο-βουλγαρικά σύνορα αλλά απωθήθηκαν από τον βουλγαρικό στρατό. Ένα μήνα αργότερα, ακολούθησε μια δεύτερη συνοριακή πρόκληση. Η Βουλγαρία διαμαρτυρήθηκε στις Μεγάλες Δυνάμεις, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στα τέλη Οκτωβρίου, τα σερβικά στρατεύματα τελείωσαν τη συγκέντρωσή τους στα σύνορα και στις 14 Νοεμβρίου η Σερβία κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία με το πρόσχημα ότι βουλγαρικές μονάδες είχαν επιτεθεί στις παραμεθόριες περιοχές.
Στις 9 Νοεμβρίου, όταν ο βουλγαρικός στρατός είχε προχωρήσει σε αντεπίθεση, o Σουλτάνος συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι έπρεπε να «κουνήσει το δάχτυλο» στη Σερβία και έστειλε σημείωμα στο βασιλιά Μίλαν ότι δεν θα επέτρεπε την παραβίαση των βουλγαρικών συνόρων. Η προειδοποίηση αυτή έγινε σε μια εποχή που οι Σέρβοι σχεδόν είχαν εγκαταλείψει το βουλγαρικό έδαφος. Στις 24 Νοεμβρίου, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος ο Πρώτος της Σερβίας αναγκάστηκε να τερματίσει τις εχθροπραξίες και να σταματήσει την ταχεία πορεία νίκης της Βουλγαρίας στο σερβικό έδαφος. Ο σερβικός στρατός αντιμετώπισε πλήρη καταστροφή, η οποία αποφεύχθηκε χάρη στην επέμβαση της Αυστροουγγαρίας.
Στις 28 του μήνα, ο πληρεξούσιος Υπουργός της Αυστροουγγαρίας στο Βελιγράδι, Κόμης Κέβενχουλερ-Μετς, έφτασε στο Αρχηγείο του βουλγαρικού στρατού στο Πίροτ και σε τελεσίγραφο, ζήτησε από τον Βούλγαρο πρίγκιπα Αλέξανδρο Α’ Μπάτενμπεργκ να σταματήσει η περαιτέρω προέλαση. Ο Κέβενχουλερ απειλεί με την επέμβαση των αυστροουγγρικών στρατευμάτων στη σύγκρουση και μια πιθανή ρωσική επέμβαση, και απειλεί ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα θα συναντήσουν αυστριακές ξιφολόγχες. Ο Βούλγαρος ηγεμόνας αναγκάστηκε να δεχτεί την εκεχειρία. Μεταξύ Βουλγαρίας και Σερβίας ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για εκεχειρία, οι οποίες έληξαν στις 19 Δεκεμβρίου. Ο Αμπντούλ Χαμίτ Β’, συμμετείχε επίσης στις μεταγενέστερες διαπραγματεύσεις για σύνταξη συνθήκης ειρήνης.
Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε στις 3 Μαρτίου 1886 στο Βουκουρέστι. Για τη Βουλγαρία, η νίκη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της διεθνούς της θέσης, και ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την αναγνώριση της Ένωσης. Για τη Σερβία, ο πόλεμος έφερε αργότερα μια σειρά από πολιτικά προβλήματα. Το 1889, ο Σέρβος βασιλιάς Μίλαν Ομπρένοβιτς παραιτήθηκε υπέρ του γιου του λόγω της τριετούς πολιτικής αναταραχής στη Σερβία μετά τον Σερβοβουλγαρικό πόλεμο και της δυσαρέσκειας εναντίον του που προκλήθηκε από την ήττα στο πεδίο των μαχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- 14.11.1885 г.: Сърбите нахлуват в България и обявяват война, blitz.bg, Διαθέσιμο εδώ
- Помним ли: Ноември 1885 г. – Сръбско-българската война, dnes.bg, Διαθέσιμο εδώ
- Сръбско-българската война – премълчани или пропуснати факти, bnr.bg, Διαθέσιμο εδώ
- НАЧАЛО НА СРЪБСКО-БЪЛГАРСКАТА ВОЙНА, ihist.bas.bg, Διαθέσιμο εδώ
