Της Μαριαλένας Κουντούρη,
Το ημερολόγιο έδειχνε 13 Ιανουαρίου 2018, όταν έγινε γνωστή η είδηση θανάτου του σπουδαίου μουσικού, κωμικού, ραδιοφωνικού παραγωγού και ηθοποιού, Τζίμη Πανούση. Υπήρξε ιδιαίτερα γνωστός για τους καυστικούς του στίχους και την ανάγκη του να σατιρίζει οτιδήποτε συνέβαινε γύρω του. Δεν πιστεύω πως υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που να μην έχει γοητευτεί έστω και μία φορά από το καυστικό, κατά τ ’άλλα εύστοχο, χιούμορ του.
Ο ίδιος γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1954 στην Αθήνα, όπου και πέρασε τα πρώτα του χρόνια. Από μικρός είχε «καλλιτεχνική ροπή», καθώς, κατά τη διάρκεια της Χούντας και όσο λειτουργούσε ο Π.Ομ.Νε. (Πολιτιστικός Όμιλος Νέων), ο Τζίμης μαζί με άλλους καλλιτέχνες ιδρύουν μία θεατρική ομάδα νέων στον Χολαργό, προσκαλώντας τον σκηνοθέτη Γιάννη Χουβαρδά να τους κάνει μαθήματα. Η ομάδα αυτή κατορθώνει να ανεβάσει αρκετά έργα μέχρι που κλείνει η Π.Ομ.Νε. και η θεατρική ομάδα γίνεται «Καλλιτεχνική Εταιρία». Ανεβάζει και εκεί αρκετές παραστάσεις, όμως, επιθυμούσε να ασχοληθεί παραπάνω με τη σκηνή, γι’ αυτό και το 1973 βρίσκει δουλειά στον Μουσικό Θίασο της Κρήτης, κάνοντας περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. Αργότερα, και έχοντας περάσει ένα καλοκαίρι στον θίασο, συμμετέχει στη Θεατρική Συντεχνία, κυρίως, ως ηθοποιός και τραγουδιστής. Συγκεκριμένα, συμμετείχε σε παραστάσεις όπως ο «Ερωτόκριτος» και η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι». Στην πορεία, όμως, φεύγει από τη Συντεχνία και εργάζεται για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στην Τράπεζα της Ελλάδος, οπότε και συνειδητοποιεί ότι «ανήκει» στην τέχνη.
Ερχόμαστε, λοιπόν, στην πρώτη του επίσημη μουσική «απόπειρα»: τις Μουσικές Ταξιαρχίες που ιδρύθηκαν στο τέλος του ’70 και τον «εγκαθίδρυσαν», θα λέγαμε, στην μουσική σκηνή. Του δόθηκε ο ρόλος της φωνής, των στίχων της μουσικής, ενώ δίπλα του είχε τους: Γιάννη Δρόλαπα (ηλεκτρική κιθάρα), Βαγγέλη Βέκιο (τύμπανα), Δημήτρη Δασκαλοθανάση (μπάσο), Σπύρο Πάζιο (έγχορδα), και μεταγενέστερα τον Βαγγέλη Σβάρα (σαξόφωνο). Κατάφεραν να δημοσιοποιήσουν τον πρώτο τους (επίσημο) δίσκο, το 1982, με τίτλο «Μικρές Ταξιαρχίες» από τη δισκογραφική MINOS-EMI. Ακολούθησαν και άλλοι δίσκοι όπως: «Αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν», «Hard Core».
Το 1986, ο Τζίμης αποφασίζει να συνεχίσει μόνος του, κυκλοφορώντας αρκετούς δίσκους όπως: «Χημεία και Τέρατα» (1987), «Δουλειές του Κεφαλιού» (1990), «ο Ρομπέν των Χαζών» (1992), «Vivere Pericolosamente» (1993), «Με λένε Πόπη» (2000).
Όλοι αυτοί οι δίσκοι λογοκρίθηκαν έντονα από το κοινό, λόγω των «απρεπών» —για κάποιους— στίχων. Ο Τζίμης Πανούσης, συχνά, περιλάμβανε στις στιχουργίες του δικές του σκέψεις, με ευρεία θεματολογία, τις οποίες αποτύπωνε στο χαρτί με γλαφυρότητα και αυτό ίσως ήταν κάτι που απωθούσε κάποιους από την μουσική του. Φυσικά, η αποδοχή του κόσμου ίσως να μην ήταν κάτι που τον ενδιέφερε ιδιαίτερα, διότι, παρά τις αντιδράσεις του κοινού, εκείνος εξακολουθούσε να γράφει με το ίδιο σθένος και την ίδια αυτοπεποίθηση τα τραγούδια του. Άλλωστε, αγαπήθηκε για τις «αλήθειες» του και όχι για τραγούδια αγάπης ή χωρισμού, όπως άλλοι καλλιτέχνες της εποχής του.
Ας μην ξεχνάμε πως ήταν ένας καλλιτέχνης, ο οποίος στις εμφανίσεις του χρησιμοποιούσε αρκετά την κωμωδία. Πέρα από τραγουδιστής, τραγουδοποιός και μουσικός, υπήρξε ένας πρώιμος «stand up comedian», σατιρίζοντας την πολιτική εκείνης της εποχής, τα κοινωνικο-πολιτιστικά γεγονότα, αλλά και πολλά δημοφιλή πρόσωπα. Γι’ αυτούς τους λόγους του έχουν απαγγελθεί πολλές κατηγορίες, όπως για περιύβριση εθνικού συμβόλου στον δίσκο «Δουλειές του Κεφαλιού», όπου απεικονιζόταν ο ίδιος να σκίζει την ελληνική σημαία.
Η πιο γνωστή, βέβαια, νομική διαμάχη ήταν με τον Γιώργο Νταλάρα. Ειδικότερα, ο Γιώργος Νταλάρας την εποχή του ’97 ανακοίνωσε πολλές συναυλίες για φιλανθρωπικούς σκοπούς και υπέρ της Κύπρου, κάτι το οποίο ο καυστικός καλλιτέχνης δεν άφησε ασχολίαστο. Σε μία από τις παραστάσεις του, είχε δημιουργήσει ένα βίντεο με τον ίδιο τον Νταλάρα να τραγουδάει και να πέφτουν χρυσές λίρες από το στόμα του. Ο Νταλάρας προχώρησε σε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση και ασφαλιστικά μέτρα, ενώ απαγόρεψε στον Πανούση να αναφέρει το όνομά του, επισημαίνοντας πως κάθε φορά που θα γινόταν αυτό, θα έπρεπε ο Τζίμης να τον αποζημιώνει με 1.000.000 δραχμές. Αξίζει να αναφερθεί πως όταν ζητήθηκε από τον Τζίμη Πανούση να σχολιάσει κάτι πάνω στο θέμα, ο ίδιος με περισσή αυτοπεποίθηση δήλωσε: «Μου περισσεύουν τρία εκατομμύρια δραχμές! Νταλάρας, Νταλάρας, Νταλάρας». Ακολούθησαν πολλά δικαστήρια, κι έτσι φτάσαμε στον Απρίλιο του 2004, οπότε και καταδικάστηκε ο Πανούσης με την επιβολή ενός χρηματικού ποσού στον Νταλάρα, το οποίο ο ίδιος δεν διεκδίκησε ποτέ!
Λίγα χρόνια αργότερα και, συγκεκριμένα, την 1η Δεκέμβρη του 2017 κι ενώ βρισκόταν για μία συναυλία του στη Μουσική σκηνή του «Κυττάρου», μεταφέρεται εσπευσμένα στο νοσοκομείο Ελπίς με πρόβλημα στην καρδιά. Στις 11 Δεκέμβρη υπεβλήθη σε αγγειοπλαστική επέμβαση, και λίγες ημέρες μετά, στις 13 Ιανουαρίου 2018 «φεύγει» από ανακοπή.
Ο «Τζιμάκος» άφησε ιστορία με το χιούμορ του και τον ιδιαίτερο τρόπο του να ερμηνεύει τα γεγονότα. Μερικά από τα τραγούδια του εξακολουθούν να ακούγονται και μοιάζουν να είναι διαχρονικά, καθώς αναφέρονται σε χρόνιες κοινωνικο-πολιτικές καταστάσεις, τις οποίες η χώρα μας αντιμετωπίζει μέχρι και σήμερα. Ένα από αυτά τα τραγούδια είναι και ο «Νεοέλληνας», του οποίου οι στίχοι μοιάζουν κάθε χρόνο και πιο αντιπροσωπευτικοί.
Κλείνοντας, με αφορμή τον θάνατο του Τζίμη, μου δίνεται η ευκαιρία να εκφράσω και τις δικές μου σκέψεις σχετικά με την «προκλητικότητά» του. Η σάτιρα και το χιούμορ δεν έχουν όρια, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε εμείς, είναι να «δουλέψουμε» με τον εαυτό μας και να μην στεκόμαστε τόσο στο “political correctness” του λόγου μας. Το χιούμορ —ακόμη και το προκλητικό— κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη. Μας κάνει να αυτοσαρκαζόμαστε και, τελικά, μας βοηθά να «πολεμήσουμε» τις ανασφάλειές μας!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα πάντα για τον Τζίμη Πανούση και τις Μουσικές Ταξιαρχίες, tzimakospanousis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Podcast / Ποιος είχε δίκιο τελικά; Μέσα στην κόντρα Πανούση – Νταλάρα, mikropragmata.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
