Του Γιώργου Κουτσονίκα,
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1 του Εμπορικού Nόμου: «Έμποροι είναι όσοι μετέρχονται πράξεις εμπορικάς και κύριον επάγγελμα έχουν την εμπορίαν». Επίσης, κατά τις διατάξεις του άρθρου 127 AK: «Όποιος έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του (ενήλικος) είναι ικανός για κάθε δικαιοπραξία», ενώ, κατά το άρθρο 129 AK: «Περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία έχουν: 1. Oι ανήλικοι που συμπλήρωσαν το δέκατο έτος, 2. Όποιοι βρίσκονται σε μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση, 3. Όποιοι βρίσκονται σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση». Tέλος, σύμφωνα με το άρθρο 128 AK: «Aνίκανοι προς δικαιοπραξία είναι: 1. Όποιοι δεν έχουν συμπληρώσει το δέκατο έτος της ηλικίας τους και 2. Όποιοι βρίσκονται σε στερητική δικαστική συμπαράσταση».
Aπό τον συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων, σαφώς, προκύπτει ότι η (εξ αντικειμένου αλλά και εξ υποκειμένου) κτήση της εμπορικής ιδιότητας, ως ικανότητας για διενέργεια εμπορικών πράξεων από τους κατά κύριο επάγγελμα ασκούντες εμπορία, ταυτίζεται με την πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, υπό την έννοια ότι για την απόκτησή της πρέπει να συντρέχουν οι σχετικές προς τούτη προϋποθέσεις, η έλλειψη των οποίων επιφέρει καταρχήν την ακυρότητα των αντιστοίχων δικαιοπραξιών, κατ’ άρθρο 130 AK.
Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί πως δεν αποκλείεται η διενέργεια ορισμένων πράξεων από περιορισμένα ικανούς για δικαιοπραξία, δηλαδή ανηλίκους που συμπλήρωσαν το 10ο έτος ή βρίσκονται σε μερική στερητική ή σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, οι οποίες κατά την περιγραφή τους θα ήταν εμπορικές. Για παράδειγμα, ανήλικος άνω των 14 ετών, με χρήματα από προσωπική του εργασία ή που του δόθηκαν για να τα διαθέτει ελεύθερα (ΑΚ 135) αγοράζει ποσότητα αγαθών με πρόθεση να τα μεταπωλήσει. Είναι προφανές ότι, αφού ο νόμος δεν διακρίνει και αφού η εξουσία διάθεσης εκτείνεται επί των κτηθέντων, η πράξη είναι έγκυρη (ΑΚ 133). Το αν, όμως, είναι και εμπορική εξαρτάται από το αν προβάδισμα πρέπει να δοθεί στην προστασία του ανηλίκου ή των τρίτων συναλλασσόμενων.
Ενόψει του άρθρου 21 του Συντάγματος, το οποίο καθιερώνει τη συνταγματική προστασία της οικογένειας, ορθότερο φαίνεται να δοθεί προβάδισμα στην προστασία του ανηλίκου, που γίνεται δεκτό και στο ζήτημα της κτήσης της εμπορικής ιδιότητας. Ανάλογα θα πρέπει να ισχύουν για τους υπό επικουρική συμπαράσταση (ΑΚ 1676), λόγω της προστατευτικής ενέργειας των σχετικών κανόνων.
Το σημερινό δίκαιο, υπό την ισχύ του νόμου 2447/1996, ρητά επιτρέπει την ίδρυση επιχείρησης από επίτροπο ανηλίκου, μετά από γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και άδεια του δικαστηρίου, που αποφασίζει με γνώμονα το συμφέρον του ανηλίκου (ΑΚ 1624). Το ίδιο δυνατή είναι και η ίδρυση εμπορικής εταιρείας. Ο ανήλικος μπορεί, επίσης, να κληρονομήσει εμπορική επιχείρηση (ΑΚ 1625). Η ευθύνη του θα κριθεί με βάση τα άρθρα 1527, 1902 παρ. 2 και 1904 ΑΚ, τα οποία καθιερώνουν ευθύνη του ανηλίκου «έως το ενεργητικό» της κληρονομίας.
Ζητήματα, ωστόσο, προκύπτουν όταν ο ανήλικος καταστεί εταίρος ομόρρυθμης εταιρείας λόγω κληρονομικής διαδοχής (ΑΚ 773). Καταρχήν, ο ανήλικος θα ευθύνεται με το ευεργέτημα της απογραφής για τα χρέη του κληρονομουμένου ομόρρυθμου εταίρου ως ανωτέρω. Όμως, το αν αυτός υπεισέρχεται στην εταιρεία ως ομόρρυθμος εταίρος ή ως ετερόρρυθμος είναι αντικείμενο διαφορετικών απόψεων.
Ορθότερη είναι η άποψη, σύμφωνα με την οποία ο ανήλικος υπεισέρχεται στην εταιρεία με την ιδιότητα του ομόρρυθμου εταίρου. Μάλιστα, κατά νεότερη ρύθμιση, (άρθρο 265 παρ. 2 v. 4072/2012), ο κληρονόμος θανόντος εταίρου ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας μπορεί να εξαρτήσει την παραμονή του στην εταιρεία από το αν θα λάβει τη θέση ετερόρρυθμου εταίρου. Το σχετικό δικαίωμα μπορεί να ασκήσει ο κληρονόμος μέσα σε προθεσμία 30 ημερών από την αποδοχή της κληρονομίας, αν δε είναι ανίκανος ή περιορισμένα ικανός η προθεσμία αυτή αρχίζει από το διορισμό του νόμιμου αντιπροσώπου του. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο ανήλικος δεν αποκτά την εμπορική ιδιότητα και δε συμπτωχεύει σε περίπτωση πτώχευσης της εταιρείας.
Η εκποίηση ή διάλυση της επιχείρησης του ανηλίκου επιτρέπεται και αυτή από το άρθρο 1624 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο ο επίτροπος μετά από γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου και άδεια του δικαστηρίου μπορεί, αν τούτο αποβλέπει στο συμφέρον του ανηλίκου, «να εκποιεί εμπορική, βιομηχανική ή άλλη επιχείρηση που περιλαμβάνεται στην περιουσία του ανηλίκου, να αποφασίζει τη διάλυση και την εκκαθάρισή της» (ΑΚ 1648).
Συμπερασματικά, ο ανήλικος μπορεί σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο να διενεργήσει πράξεις που τυπικά δύναται να χαρακτηριστούν εμπορικές. Πολύ περισσότερο, ο ανήλικος μπορεί να ιδρύσει, να κληρονομήσει και να εκποιήσει εμπορική επιχείρηση. Ωστόσο, λόγω της ανάγκης αυξημένης προστασίας των ανηλίκων, ο ανήλικος δεν μπορεί να αποκτήσει την εμπορική ιδιότητα. Ο νόμιμος αντιπρόσωπός του, επίσης, δε θα είναι έμπορος, αφού δεν ασκεί εμπορία στο όνομά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ευάγγελος Εμμ. Περάκης, Νικόλαος Κ. Ρόκας, Γενικό μέρος Εμπορικού Δικαίου- Αξιόγραφα, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2018
