Του Δημήτρη Μαρκόπουλου,
Ο κόσμος που ζούμε είναι εξαιρετικά πολύπλοκος. Ο ισχυρισμός αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός εξαιτίας της καθολικής αποδοχής του. Ένας σύγχρονος άνθρωπος, για να μπορέσει να κατανοήσει τον κόσμο που τον περιβάλλει, οφείλει να γνωρίζει εις βάθος ιστορία, οικονομία, γεωπολιτική, κοινωνιολογία, νομική, καθώς και όλα τα παρακλάδια τους. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η κατανόηση του κόσμου μοιάζει πιο πολύ με εργασία πλήρης απασχόλησης, στην οποία ο εργαζόμενος ποτέ δεν καταφέρνει τα πετύχει τους στόχους που του θέτει ο εργοδότης του. Η απόγνωση που προκαλεί στους ανθρώπους αυτός ο τεράστιος όγκος πληροφοριών τους οδηγεί, αναπόφευκτα, στην απογοήτευση. Η απογοήτευση αυτή αποτελεί το γόνιμο έδαφος, πάνω στο οποίο «ξεφυτρώνουν» όλες οι θεωρίες συνωμοσίας.
Ως θεωρίες συνωμοσίας θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τις απέλπιδες προσπάθειες των ανθρώπων να ερμηνεύσουν όλα αυτά που δεν κατανοούν. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό τους είναι η «υπεραπλούστευση». Συνήθως, επιχειρούν να ερμηνεύσουν γεγονότα και καταστάσεις που είχαν ή έχουν τεράστιο αντίκτυπο στον κόσμο, μέσα από αβάσιμες υποθέσεις, στις οποίες στοχοποιείται μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων ως η επιτομή του κακού. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η μαζική εξόντωση των Εβραίων από τη ναζιστική Γερμανία, με πρόσχημα την κατωτερότητα του είδους τους που «μόλυνε» την άρια φυλή των Σκανδιναβο-Γερμανών. Αυτό που τις καθιστά ελκυστικές είναι η νοοτροπία θυματοποίησης που καλλιεργείται στους υποστηρικτές των θεωριών αυτών. Νιώθουν ότι είναι οι «κυνηγημένοι», αυτοί που πρέπει να αντισταθούν στα «δολοπλόκα» σχέδια αυτών που κυριαρχούν στον κόσμο. Έτσι, με έναν υποχθόνιο τρόπο καταφέρνουν να δίνουν σε ευάλωτους ανθρώπους την ψευδαίσθηση ότι είναι σημαντικοί και αποτελούν το επίκεντρο ενός διαβολικού σχεδίου.
Εξάλλου, εάν δεν «υιοθετήσουν» τον ρόλο του «κυνηγημένου», η εναλλακτική είναι μία ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία που προϋποθέτει την παραδοχή της άγνοιας. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ικανός να κάνει τα πάντα στην προσπάθεια του να αποφύγει την πλήρη άγνοια που τον διακατέχει για συγκεκριμένα θέματα. Δυστυχώς, κάποια γεγονότα και καταστάσεις δεν μπορούν να ερμηνευτούν μέσα από προσφυγές σε απλές θεωρίες. Προϋποθέτουν τη μελέτη και την ενασχόληση με δυσνόητα θέματα, αλλά και την αναζήτηση του δικού μας μεριδίου ευθύνης για όλα αυτά που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι συνωμοσίες ανθρώπων που αποσκοπούν σε προσωπικό όφελος υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Το δικό μας χρέος είναι να μπορέσουμε να διαχωρίσουμε τις αβάσιμες θεωρίες και υποθέσεις από τα υπαρκτά και αποδεδειγμένα εγκλήματα. Η εκπλήρωση του παραπάνω χρέους θα μπορέσει να επιτευχθεί μόνο εάν επιλέξουμε το δύσκολο δρόμο. Το δρόμο της αντικειμενικότητας και της συστηματικής μελέτης.
Η αναγνώριση της γοητείας που ασκούν πάνω μας οι θεωρίες αυτές αποτελεί το πρώτο βήμα για την εξάλειψή τους. Πριν υιοθετήσουμε οποιαδήποτε γνώμη ή πληροφορία, θα πρέπει πρώτα να κοιτάξουμε τον κόσμο από κάποια «απόσταση», έξω, δηλαδή, από την καθημερινή μας ρουτίνα και να συνδέουμε πάντα ό,τι συμβαίνει γύρω μας με ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Conspiracy Theories And Human Psychology, uchicago.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Conspiracy Theories, Populism, and Epistemic Autonomy, cambridge.org. Διαθέσιμο εδώ
