Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Ακούγοντας γύρω μας διάφορες πολιτικού περιεχομένου συζητήσεις, συχνά θα συναντήσουμε την αντίληψη ότι οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τη ζωή και τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών τους. Σε έναν κόσμο στον οποίο ο σκεπτικισμός σχετικά με την αποτελεσματικότητα της πολιτικής είναι υψηλός και οι άνθρωποι συχνά εκφράζουν απογοήτευση, βλέποντας τους πολιτικούς άλλοτε φαινομενικά και άλλοτε εν τοις πράγμασι αποκομμένους από τις ανησυχίες των καθημερινών πολιτών, το βιβλίο του Ben Ansell, που παρουσιάζουμε σήμερα, εμφανίζεται ως μια καίρια και απαραίτητα εξερεύνηση των αιτιών της αναποτελεσματικότητας αυτής και της δυνατότητας για μετασχηματιστικές αλλαγές στα πολιτικά συστήματα.
Το συγκεκριμένο έργο, που κυκλοφόρησε στην ξενόγλωσσή του έκδοση φέτος, έχει πλέον μεταφραστεί από τον Γιώργο Μαραγκό και κυκλοφορεί ως Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο Ben W. Ansell, Καθηγητής Συγκριτικών Δημοκρατικών Θεσμών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αξιοποιεί το εκτεταμένο ακαδημαϊκό του υπόβαθρο για να αναλύσει αυτά τα ζητήματα. Η λαμπρή καριέρα του, που χαρακτηρίζεται από επιτεύγματα όπως το βραβείο William H. Riker για το καλύτερο βιβλίο στην πολιτική οικονομία (αφορά το προηγούμενο βιβλίο του The Redistributive Politics of Education), τον καθιστά έναν ιδιαίτερα αξιόπιστο οδηγό μέσα στο περίπλοκο τοπίο των πολιτικών προκλήσεων του σήμερα.
Το κυρίαρχο συναίσθημα των πολιτών συχνά περιστρέφεται γύρω από την πεποίθηση ότι οι πολιτικοί, εγκλωβισμένοι στα πλαίσια της εξουσίας και των συμφερόντων, επικεντρώνονται περισσότερο στο προσωπικό τους όφελος παρά στην εκπλήρωση των συλλογικών στόχων που λαχταρούν οι πολίτες. Είτε είναι η άπιαστη αναζήτηση για αληθινή δημοκρατία, ο επίμονος αγώνας για ισότητα ή η περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ ατομικής ασφάλειας και προσωπικών ελευθεριών, η αποσύνδεση μεταξύ των πολιτικών υποσχέσεων και της εκπλήρωσής τους συμβάλλει σε μια ευρεία αίσθηση απογοήτευσης. Η θέση του Ben Ansell, όμως, θέτει μερίδιο της ευθύνης στους ίδιους τους πολίτες. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι δεν είναι οι πολιτικοί που είναι το κύριο πρόβλημα για πολλούς απογοητευμένους ψηφοφόρους, αλλά η συλλογική μας αποτυχία ως πολίτες να συμβιβαστούμε για να επιτύχουμε τους στόχους που έχουμε θέσει ως δημοκρατίες. Με λίγα λόγια, το επιχείρημά του είναι ότι δε φταίνε για όλα οι πολιτικοί.
Σύμφωνα με το βιβλίο αυτό, το προσωπικό συμφέρον υπονομεύει την ικανότητά μας να υλοποιούμε αυτό που συμφωνούμε ότι είναι αυτοί οι συλλογικοί στόχοι. Αν και συχνά πιστεύουμε ότι είμαστε μια διχασμένη κοινωνία, στην πραγματικότητα, έχουμε πολλούς κοινούς στόχους. Ο Ansell εστιάζει σε πέντε: δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη, ασφάλεια και ευημερία. Σε όσους αμφισβητούν την καθολική υποστήριξη για τη δημοκρατία, επισημαίνει ότι το 90 τοις εκατό των πολιτών στην απολυταρχική Κίνα λένε ότι θέλουν να ζήσουν κάτω από ένα δημοκρατικό σύστημα – ένα υψηλότερο ποσοστό, υποστηρίζει, από αυτό που είχε μετρηθεί στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ.
Η εξερεύνηση του πολιτικού τοπίου από τον Ansell είναι ιδιαίτερη και προκαλεί σκέψη. Η αφήγηση αναλύει επιδέξια την πολυπλοκότητα των προβλημάτων συλλογικής δράσης, δείχνοντας πώς φαινομενικά ατομικά ζητήματα συγκλίνουν για να εμποδίσουν την κοινωνική πρόοδο. Το σαφές και συναρπαστικό στυλ γραφής του συγγραφέα καθιστά προσιτές σε ένα ευρύ κοινό πολύπλοκες πολιτικές έννοιες. Ο αναγνώστης περιηγείται με μεγάλη ευχέρεια στα επιχειρήματα του συγγραφέα, καθώς εξηγεί πώς τα πέντε αυτά αιτήματα των κοινωνιών εμποδίζουν εν τέλει το ένα το άλλο, καθώς δεν μπορούν να αναπτυχθούν σε όλη τους την έκταση αντιθετικοί στόχοι, όπως η ασφάλεια και η ελευθερία. Με πλούσιες αναφορές σε παραδείγματα από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι τα σύγχρονα κράτη, ο συγγραφέας εξηγεί πώς συχνά αυτοί οι στόχοι μεταβάλλονται σε παγίδες, ιδιαίτερα όταν αφήνουν το βραχυπρόθεσμο όφελος να καταργήσει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Ενώ ο τίτλος μπορεί να υποδηλώνει μια απαισιόδοξη άποψη για την πολιτική, ο Ansell επιτυγχάνει μια λεπτή ισορροπία προσφέροντας όχι μόνο μια διάγνωση των προβλημάτων αλλά και ιδέες για πιθανές λύσεις. Σε καμία περίπτωση δεν αποδέχεται τη μείωση της πολιτικής ή τις εναλλακτικές αυτής, καθώς θεωρεί ότι, αν και δεν πετυχαίνει πάντα τον στόχο της, η πολιτική είναι απαραίτητη στις κοινωνίες και μπορεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες να παρέχει σταδιακή επίτευξη των στόχων των πολιτών. Το «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» είναι ένα βιβλίο που θα συστήναμε σε φοιτητές πολιτικών επιστημών που αναζητούν μια λεπτομερή κατανόηση των δημοκρατικών προκλήσεων. Επιπλέον, το βιβλίο είναι εξίσου γεμάτο προβληματισμούς και νέες γνώσεις για όποιον ενδιαφέρεται να μελετήσει τις περιπλοκές των πολιτικών συστημάτων και τα συλλογικά διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες.
