Του Γιάννη Περγαντή,
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όλες σχεδόν οι χώρες της περιφέρειας, βίωναν τις συνέπειες της πολιτικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Απο τα Βαλκάνια μέχρι και την Νότια Αμερική, από την Ινδοκίνα μέχρι και την Νότια Αφρική, όλα σχεδόν τα κράτη οδηγούνταν ή βρίσκονταν ήδη στα πρόθυρα ανατροπών και αλλαγών καθεστώτων. Μια περιοχή, στην οποία έλαβαν μέρος τα περισσότερα πραξικοπήματα και ανετράπησαν νομίμως εκλεγμένες κυβερνήσεις, ήταν η Νότια Αμερική. Εκεί, η χώρα της Χιλής, την δεκαετία του 1970, βίωσε τις μεγαλύτερες αναταραχές της ύπαρξης της, οι οποίες συνοδεύτηκαν από ένα πολύ αιματηρό πραξικόπημα, αυτό του Πινοσέτ.
Οι εκλογές του 1970 έβγαλαν ως νικητή τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος ακολουθούσε μια σοσιαλιστική και πιθανών μαρξιστική πολιτική. Η εκλογή ενός προέδρου με αριστερά φρονήματα θορύβησε αρκετά τις ΗΠΑ, οι οποίες σχεδόν από την πρώτη στιγμή προσπάθησαν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη και τις απόψεις των πολιτικών της χώρας. Ειδικότερα, η επίσκεψη του Φιντέλ Κάστρο στην Χιλή στα τέλη του 1971 επιτάχυναν κατά πολύ τις διαδικασίες, με την CIA να επεμβαίνει πιο έντονα στα ενδότερα του πολιτικού μηχανισμού.
Παρά τις κινήσεις σαμποτάζ των Αμερικανών, η δημοφιλία του Αλιέντε ολοένα και αυξάνονταν. Αυτή όμως η περίοδος πολιτικής ευημερίας έληξε μετά τις εκλογές του 1973, όταν ο Αλιέντε δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των εδρών λόγω της συσπειρωμένης δεξιάς, καθιστώντας το κυβερνητικό του έργο σχεδόν αδύνατο. Αυτή την πολιτική κρίση ήρθε να συνοδεύσει ένα αποτυχημένο πραξικόπημα τον Ιούνιο του ίδιου έτους, από τον Συνταγματάρχη Σουπέρ, ενώ τον Αύγουστο το Ανώτατο Δικαστήριο επέκρινε την αδυναμία της κυβέρνηση ως προς την διασφάλιση της τάξης στην χώρα. Την ίδια στιγμή, η αντιπολίτευση επεδίωκε την περαιτέρω αποδυνάμωση της κυβέρνησης κατηγορώντας για παραβίαση του συντάγματος, ζητώντας την άμεση επέμβαση του στρατού και της αστυνομίας.
Όσο συνέβαιναν όλα αυτά, οι Αμερικανοί και η CIA επεδίωκαν την όλο και περαιτέρω αποδυνάμωση της κυβέρνησης του Αλιέντε. Ήξεραν ήδη πως στο εσωτερικό του στρατού υπήρχαν αξιωματικοί οι οποίοι επεδίωκαν την αλλαγή του καθεστώτος και προέβησαν στην στήριξη αυτού του κινήματος, με το πρόσχημα την ανατροπής μιας «κομμουνιστικής κυβέρνησης» και την αποκατάσταση της τάξης. Οι επιδιώξεις των αξιωματικών, οι οποίοι αν και στην αρχή στήριζαν τον Αλίεντε, σχεδίαζαν ένα μέλλον με ένα διαφορετικό καθεστώς στην Χιλή.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, όλα τα σώματα του στρατού έθεσαν σε κίνηση το σχέδιο ανατροπής του Αλιέντε: το Ναυτικό απέκλεισε τις ακτές στα κεντρικά της χώρας, το Πεζικό κατέλαβε όλες τις βάσεις και έκλεισε τους ραδιοφωνικούς σταθμούς, ενώ η Αεροπορία βομβάρδισε σταθμούς και κεραίες τηλεπικοινωνιών. Ο μόνος ανώτατος αξιωματικός που υπήρξε πιστός στον κυβέρνηση ήταν ο Ναύαρχος Μορένο, ο οποίος συνελήφθη από τις πρώτες ώρες. Μέσα σε λίγες ώρες όλη η Χιλή, εκτός από το κέντρο του Σαντιάγκο, είχε πέσει στα χέρια των πραξικοπηματιών, χωρίς κάποια αξιόλογη αντίσταση.
Η δυναμική του πραξικοπήματος εξέπληξε τον Αλιέντε, ο οποίος κλείστηκε με τους πιο κοντινούς συνεργάτες του στο προεδρικό μέγαρο. Παρά την εκκίνηση των διαπραγματεύσεων από τους πραξικοπηματίες, ο Αλιέντε αρνήθηκε την παραίτηση, βγάζοντας εν τω μεταξύ και ένα λόγο, ο οποίος εκφωνήθηκε μέσω ραδιοφώνου στον λαό της Χιλής. Η άρνηση του Αλιέντε ώθησε τον στρατό σε έφοδο στο προεδρικό μέγαρο, το οποίο τελικά καταλήφθηκε μετά από μεγάλη αντίσταση των αμυνόμενων. Όταν τελικά το μέγαρο έπεσε, ο στρατός βρήκε τον Αλιέντε νεκρό, με τα στοιχεία να δείχνουν αυτοκτονία.
Η ανατροπή του Αλιέντε έφερε ένα νέο καθεστώς στην Χιλή. Ο στρατός ασκούσε έλεγχο στα πάντα, οι ατομικές ελευθερίες ήταν μηδαμινές, ενώ έλαβαν μέρος αρκετές διώξεις αριστερών και κομμουνιστών. Ενορχηστρωτής αυτού του νέου καθεστώτος ήταν ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ, ένας από τους ενορχηστρωτές του πραξικοπήματος. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του έλαβε μέρος μια από τις μεγαλύτερες καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην σύγχρονη ιστορία. Σύμφωνα με στοιχεία, περί τα 40.000 άτομα έπεσαν θύματα βασανισμών, ενώ 2.279 άτομα εξαφανίστηκαν, με τη κατάληξη τους να μην είναι ούτε μέχρι σήμερα γνωστή. Οι ατομικές ελευθερίες τέθηκαν υπό σκληρό έλεγχο, ενώ 1.300 απελάθηκαν από τη χώρα. Οι οικονομικές του πολιτικές δεν ήταν ούτε και αυτές αποτελεσματικές, καθώς πέτυχαν ακριβώς τα αντίθετα, όπως την διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των τάξεων αλλά και την υποχρηματοδότηση όλων των τομέων.
Οι πολιτικές του είχαν ως λογικό επακόλουθο την πολύ χαμηλή αποδοχή του από τον λαό. Γνωρίζοντας πως η Χιλή βρίσκονταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας, σε συνδυασμό με τον έντονο λαϊκό αναβρασμό, όρισε δημοψήφισμα στις 5 Οκτωβρίου 1988 περί της διαμονής του στην εξουσία. Το αποτέλεσμα του έληξε με 56% εναντίον του και υπέρ της επιστροφής σε μια δημοκρατία. Το επόμενο έτος διενεργήθηκαν εκλογές, οι οποίες ανέδειξαν τον Πατρίσιο Ελβίν Πρόεδρο της Χιλής, σηματοδοτώντας την επιστροφή στην δημοκρατία. Ο Πινοσέτ διετέλεσε τιμητικά Επιτελάρχης του στρατού μέχρι και τη σύλληψη του το 1988 στο Ηνωμένο Βασίλειο, με την κατηγορία της καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τελικά, γύρισε το 2000 στην Χιλή, όπου και απεβίωσε 6 χρόνια αργότερα από καρδιακή προσβολή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- 50 Years Ago, a Bloody Coup Ended Democracy in Chile, nytimes.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Allende Years and the Pinochet Coup, 1969–1973, history.state.gov, διαθέσιμο εδώ.
- Χιλή: 50 χρόνια από το αιματηρό πραξικόπημα του Πινοσέτ, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ.
