Του Δημήτρη Τσελίκα,
Συνεχίζουμε το αφιέρωμα στον βίο του Παυσανία (που ξεκινήσαμε εδώ). Στο πρώτο μέρος είδαμε την καταγωγή του και τα γεγονότα στον ελληνικό χώρο μετά την αποχώρηση του Ξέρξη.
Ο Αριστείδης καλεί τους Σπαρτιάτες να στείλουν τάχιστα στρατό στην Αττική, αφού ο Μαρδόνιος είναι βέβαιο πως θα επιτεθεί, και οι πρέσβεις τους γυρίζουν στην Λακεδαίμονα. Ο Μαρδόνιος κατηφορίζει από τη Θεσσαλία στη Βοιωτία, εμπλουτίζοντας συνεχώς τον στρατό του με μηδίσαντες Έλληνες – Θηβαίοι και Θεσσαλοί οι κυριότεροι, με τον Θώρακα τον Λαρισαίο σε υψηλή θέση. Δέκα μήνες μετά την καταστροφή των Αθηνών από τον Ξέρξη, ο Μαρδόνιος εισέρχεται στο κλεινόν άστυ. Το βρίσκει έρημο, αφού οι Αθηναίοι έχουν καταφύγει ξανά στην Σαλαμίνα. Έτσι, καταλαμβάνει την έρημη πόλη. Οι Σπαρτιάτες δεν έστειλαν τον στρατό που ζήτησε ο Αριστείδης, διότι εκείνη την περίοδο εόρταζαν τα Υακίνθια και είχαν αφοσιωθεί στη λατρεία του θεού. Συν τοις άλλοις, το τείχος στον Ισθμό που έχτιζαν, είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, αφού έλειπαν μόνον οι επάλξεις. Έτσι περιορίστηκαν εκεί.
Ο Μαρδόνιος στέλνει ξανά απεσταλμένο στη Σαλαμίνα, τον Ελλησπόντιο Μουρυχίδη, και προσφέρει στους Αθηναίους συνθηκολόγηση υπό τους ίδιους όρους. Οι Έλληνες, όμως, βάζουν τις ηθικές αξίες πάνω από το υλικό συμφέρον και αυτό είναι κάτι που δεν δύνανται να αντιληφθούν οι βάρβαροι. Κάποιος βουλευτής, ονόματι Λυκίδης, είπε ότι το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να δεχτούν τις προτάσεις του Μαρδονίου και να τις φέρουν για έγκριση στην Εκκλησία του Δήμου. Αυτός είτε είχε χρηματιστεί από τον Μαρδόνιο είτε ήταν απλώς Γραικύλος. Η αντίδραση των Αθηναίων ήταν άμεση. Αγανακτισμένοι, περικύκλωσαν τον Λυκίδη και τον εφόνευσαν επί τόπου με λιθοβολισμό, όπως γινόταν με τους ηττοπαθείς και τους προδότες. Αντίθετα, τον Ελλησπόντιο δεν τον πείραξαν. Αμέσως, μόλις, μαθεύτηκε το γεγονός, οι γυναίκες των Αθηναίων ξεσήκωσαν η μία την άλλη και πήγαν στο σπίτι του Λυκίδη, σκοτώνοντας με λιθοβολισμό τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Σκληρές, αλλά δίκαιες πράξεις σε καιρό πολέμου.
Ο Μαρδόνιος προχώρησε και έκαψε – ξανά – την Αθήνα και, στη συνέχεια, κυριεύει και κατακαίει τα Μέγαρα και ολόκληρη την Αττική. Οι Αθηναίοι, μαζί με αντιπροσώπους των Πλαταιών και των Μεγάρων, κατέφυγαν στη Σπάρτη, όπου και ζήτησαν τον λόγο από τους Λακεδαιμονίους, επειδή δεν τους βοήθησαν και αδιαφόρησαν. Οι Πέντε Έφοροι δέχτηκαν τις κατηγορίες των Αθηναίων και είπαν «Θα απαντήσουμε αύριο». Την επομένη, πάλι, δεν απάντησαν και αυτό συνεχίστηκε για 10 μέρες περίπου. Κάποια μέρα, οι Αθηναίοι απείλησαν πως θα μιλήσουν για τελευταία φορά. Την παραμονή αυτής της μέρας, λοιπόν, ο Χίλεος από την Τεγέα, ξένος που ασκούσε μεγάλη επιρροή στη Σπάρτη, έμαθε τι συνέβαινε με τους Αθηναίους και είπε στους Εφόρους: «Έτσι έχουν τα πράγματα, άνδρες Έφοροι: αν οι Αθηναίοι δεν είναι με εμάς, αλλά σύμμαχοι των βαρβάρων, όσο δυνατό κι αν είναι το τείχος του Ισθμού, στον Πέρση ανοίγονται μεγάλοι δρόμοι για την Πελοπόννησο. Αλλά ακούστε τα λόγια μου, πριν οι Αθηναίοι πάρουν κάποια άλλη απόφαση που θα ζημιώσει την Ελλάδα».
Οι Έφοροι σκέφτηκαν καλά τα λόγια του και πριν καν ξημερώσει στέλνουν εκστρατευτικό σώμα 5000 Σπαρτιατών, ο καθένας από τους οποίους συνοδευόταν από 7 είλωτες, αναθέτοντας την αρχηγία στον Παυσανία. Αυτός παίρνει μαζί του τον Ευρυάνακτα, γιο του Δωριέα, για συστράτηγο, και ξεκινούν αμέσως. Όλο αυτό, χωρίς να πουν κουβέντα στους πρέσβεις. Το πρωί, οι πρέσβεις βρέθηκαν ενώπιον των Εφόρων και τους είπαν να συνεχίσουν να γιορτάζουν και να χορεύουν, αφού πρώτα καταπρόδωσαν τους συμμάχους τους και ότι οι Αθηναίοι θα συμμαχήσουν με τους Πέρσες. Τότε, οι Έφοροι σηκώθηκαν και ορκίστηκαν πως τη στιγμή που μιλούσαν ο στρατός της Σπάρτης βρίσκεται ήδη στο Ορέσθειο. Οι πρέσβεις παραξενεύτηκαν και ρώτησαν τι εννοούσαν. Μόλις έμαθαν την αλήθεια, εξεπλάγησαν και έτρεξαν γρήγορα να προλάβουν το σώμα. Μαζί τους πήραν και 5000 οπλίτες περίοικους, τους καλούμενους λογάδες.
Αργείοι προδότες στέλνουν στην Αθήνα τον πιο γρήγορο δρομέα τους. Αυτός παρουσιάζεται στον Μαρδόνιο. «Μαρδόνιε, με στέλνουν οι Αργείοι να σε προειδοποιήσω ότι η νεότητα της Σπάρτης έχει βγει από την χώρα της και οι Αργείοι δεν μπόρεσαν να την σταματήσουν. Κάνε ό,τι σε βοηθήσει η τύχη». Ο Μαρδόνιος, τότε, κατέστρεψε ό,τι είχε απομείνει όρθιο στην Αθήνα και αναχώρησε για τη Θήβα, όπου θα μπορούσε καλύτερα να αναπτύξει το πολυάριθμο ιππικό του. Πριν φύγει, το έστειλε στα Μέγαρα, όπου κατέστρεψε τον μεγαρικό κάμπο – κι ήταν αυτό το δυτικότερο σημείο της Ευρώπης, όπου έφτασαν οι βάρβαροι. Οι Πέρσες στρατοπεδεύουν στην Τανάγρα και μετά μπαίνουν στη Βοιωτία, όπου στρατοπεδεύουν στην κοιλάδα του ποταμού Ασωπού.
Ένα ενδιαφέρον περιστατικό που μας περιγράφει ο Ηρόδοτος έγινε το βράδυ, όταν ο Ατταγίνος, ένας Έλληνας της περιοχής, κάλεσε σε δείπνο 50 Έλληνες και 50 Πέρσες, ξαπλωμένοι ένας Έλληνας και ένας Πέρσης σε κάθε ανάκλιντρο. Ένας από αυτούς που βρίσκονταν εκεί, ο Θέρσανδρος από τον Ορχομενό, μετά το δείπνο έπιασε κουβέντα με τον Πέρση που ήταν ξαπλωμένος στο ίδιο ανάκλιντρο. Αυτός του είπε «Τώρα που φάγαμε και κάναμε σπονδές μαζί, άκου κάτι που θέλω να σου πω, για να ξέρεις να πράξεις ό,τι είναι στο συμφέρον σου. Βλέπεις που τρώνε και τον στρατό που έχουμε αφήσει στο στρατόπεδο στον ποταμό; Σε λίγο χρόνο μόνο λίγοι από αυτούς θα είναι ζωντανοί.», και λέγοντας αυτά έκλαιγε. Τον ρώτησε ο Θέρσανδρος «Και δεν πρέπει να τα πεις αυτά στον Μαρδόνιο και στους ανωτέρους των Περσών;», και απάντησε αυτός «Ξένε, ό,τι είναι να γίνει από τον Θεό, ο άνθρωπος δεν μπορεί να το αποτρέψει. Πολλοί από τους Πέρσες τα ξέρουμε καλά αυτά, αλλά ακολουθούμε αναγκαστικά την εκστρατεία. Η μεγαλύτερη οδύνη για τον άνθρωπο είναι αυτή, ενώ πολλά γνωρίζουμε, καμία δύναμη δεν έχουμε».
Οι Έλληνες βαδίζουν προς τη Βοιωτία μέσω του Ισθμού. Θυσιάζουν στην Ελευσίνα, ενώνονται με τους Αθηναίους από τη Σαλαμίνα, φθάνουν στην Βοιωτία και στρατοπεδεύουν στον Κιθαιρώνα. Επειδή δεν κατεβαίνουν στην πεδιάδα, ο Μαρδόνιος στέλνει το ιππικό του εναντίον τους, με αρχηγό τον Μασίστιο ή Μακίστιο που είχε άλογο στολισμένο με χρυσά χαλινάρια και στολίδια. Αυτοί προξενούσαν ζημιές στο ελληνικό στρατόπεδο και φώναζαν «γυναίκες» τους στρατιώτες. Οι Μεγαρείς, οι οποίοι ήταν οι πιο εκτεθειμένοι στις επιθέσεις του ιππικού, στέλνουν αντιπροσώπους στους στρατηγούς και λένε ότι μέχρι τώρα κράτησαν τις θέσεις τους, λόγω της παλληκαριάς τους. Χωρίς ενισχύσεις, όμως, αναγκαστικά θα υποχωρούσαν. Ο Παυσανίας βολιδοσκοπούσε τις προθέσεις των Ελλήνων, για να δει αν θα προσφερθούν κάποιοι εθελοντικά να βοηθήσουν, και αυτοί που ανταποκρίθηκαν ήταν οι Αθηναίοι, οι οποίοι έστειλαν 300 επίλεκτους πολεμιστές με αρχηγό τους τον Ολυμπιόδωρο του Λάμπωνος.
Αφού έλαβαν τις θέσεις τους, ξεκίνησε μάχη, η οποία κράτησε ώρα πολλή. Το περσικό ιππικό έκανε πολλές και συνεχείς εφόδους, τη μία μετά την άλλη. Ο Μασίστιος πολεμούσε στην πρώτη γραμμή. Κάποια στιγμή, ένα βέλος χτύπησε το άλογό του στο πλευρό. Αυτό, από τον πόνο, σηκώθηκε στα πίσω πόδια και γκρέμισε στη γη τον αναβάτη του. Αμέσως, οι Αθηναίοι ορμούν πάνω στον Μασίστιο, για να τον σκοτώσουν. Δεν μπορούσαν, όμως, να τον βλάψουν, γιατί φορούσε χιτώνα πορφυρό και από κάτω χρυσό θώρακα λεπιδωτό. Κάποιος κατάλαβε τι συμβαίνει και τον χτύπησε στο μάτι. Έτσι σκοτώθηκε ο Μασίστιος. Οι συμπολεμιστές του δεν είχαν αντιληφθεί από την αρχή τι συνέβη, γιατί υποχωρούσαν, αλλά όταν είδαν ότι δεν υπήρχε κανένας να τους δίνει διαταγές, διαπίστωσαν τι είχε συμβεί. Τότε, δίνοντας κουράγιο ο ένας στον άλλο, επιτέθηκαν όλοι μαζί και ατάκτως, για να πάρουν το πτώμα του. Σφοδρές μάχες διεξήχθησαν εκεί. Οι Αθηναίοι φώναξαν για βοήθεια τον υπόλοιπο στρατό και προξένησαν μεγάλες καταστροφές στους ιππείς του Μαρδονίου.
Έτσι, χωρίς αρχηγό, γύρισαν στον Μαρδόνιο. Μόλις μαθεύτηκε το νέο για τον χαμό του Μασιστίου, όλοι οι Πέρσες, με πρώτο τον Μαρδόνιο, πενθούσαν. Κούρευαν τα μαλλιά τους και τις χαίτες των αλόγων τους και η Βοιωτία άκουγε τους οδυρμούς τους. Οι Έλληνες, από την άλλη, πήραν πολύ θάρρος μετά από αυτό. Έβαλαν σε ένα άρμα τον νεκρό και τον περιέφεραν στο στρατόπεδο κι επειδή ήταν ψηλός και όμορφος άντρας αυτός, όλοι πήγαιναν να τον δουν. Μετά κατέβηκαν από τους πρόποδες του Κιθαιρώνα πιο χαμηλά, στις Πλαταιές, και έστησαν εκεί το στρατόπεδό τους, δίπλα στην Γαργαφία πηγή, για να έχουν άφθονο πόσιμο νερό.
Συνεχίζεται…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κων. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος 2, Αθήνα: Εκδόσεις Λυμπέρη – Εκδόσεις Οξύ.
- Πλεύρης, Κ. (2012), Οι βάρβαροι (Αναφορά στα Ελληνοπερσικά), Αθήνα: Εκδόσεις Ήλεκτρον.
- Ηρόδοτος Αλικαρνασσεύς, Ιστοριών Θ’ – Καλλιόπη (2012), μτφρ. Τζαφερόπουλος Α., Αθήνα: Βιβλιοθήκη Των Ελλήνων – Γεωργιάδης.
- Παυσανίας – Στρατηγός, lakonia.mobi, διαθέσιμο εδώ
- “Αυτές τις πράξεις τις κάνουν οι βάρβαροι, όχι οι Έλληνες”. Η απάντηση του Παυσανία, όταν του είπαν να παλουκώσει τον Πέρση στρατηγό, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias, oxfordreference.com, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias – Greek military officer, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Παυσανίας (στρατηγός), hellenicaworld.com, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias (General), worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
