Του Λάμπρου Κουρή,
Σε όλες τις περιόδους της Ιστορίας, πρωταγωνιστούν άτομα αντρικού φύλου και σπανίζουν οι αναφορές σε γυναίκες. Αξίζουν, όμως, και εκείνες, έστω και μια αναφορά. Γι’ αυτό, λοιπόν, σε αυτό το άρθρο, θα αναφερθούν γυναίκες, κυρίως, της ανώτερης τάξης, που έπαιξαν έναν σημαντικό ρόλο σε ιστορικές στιγμές. Θα παρουσιαστούν σε μια λίστα, αλλά σε τυχαία σειρά, από την αρχή της περιόδου μέχρι και το τέλος της. Ας ξεκινήσουμε.
1. Έμμα της Νορμανδίας: Δούκισσα του Δουκάτου της Νορμανδίας. Γεννήθηκε το 990 μ.Χ. και ήταν κόρη του Ριχάρδου Α’ της Νορμανδίας. Παντρεύτηκε το 1002 μ.Χ. τον Βασιλιά της Αγγλίας Aethelred II, με τον οποίο έφεραν στον κόσμο τρία παιδιά, τον Εδουάρδο, τον Αλφρέδο και τη Γκόντα. Το 1009 μ.Χ. έπρεπε να φύγει για τη Νορμανδία, αφού γινόταν επίθεση από τον Βασιλιά Σβέην. Το 1014 πεθαίνει ο Σβέην και το 1016 ο Aethelred II. Ο Κνούτος καταλαμβάνει την Αγγλία. Παντρεύεται την Έμμα και γεννιούνται ο Χαρθακανούτος και η Γκουνχίλντα. Πολλές φορές, η Έμμα έπρεπε να μείνει μόνη στην Αγγλία και να κυβερνήσει η ίδια το βασίλειο, αφού ο Κνούτος έλειπε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στα έργα της Έμμα περιλαμβάνεται και η χρηματοδότηση νέων εκκλησιών. Ο Χαρθακανούτος θα πεθάνει το 1042 και η Έμμα θα είναι ανενόχλητη, μέχρι ο Βασιλιάς Εδουάρδος να την απομακρύνει από το ταμείο του κράτους. Η Έμμα πέθανε το 1052, σχεδόν 70 ετών. 14 χρόνια μετά τον θάνατό της, ο ανιψιός της, ο William ο Κατακτητής, επιτίθεται στην Αγγλία του Harold Godwinson και τον νικά. Η δυναστεία της Νορμανδίας θα αφήσει το δικό της αποτύπωμα στην Αγγλία, χωρίς καμία αμφιβολία.
2. Άννα Κομνηνή: Κόρη του Αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού. Γεννήθηκε το 1083. Η Άννα ήταν η συγγραφέας της Αλεξιάδας, ενός έργου που εξιστορεί τα γεγονότα της βασιλείας του πατέρα της και την Πρώτη Σταυροφορία από την πλευρά των Βυζαντινών. Παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Βρυέννιο, το 1097. Λίγο πριν τον θάνατο του Αλέξιου, εκείνη και η αυτοκράτειρα Ειρήνη προσπάθησαν, ανεπιτυχώς, να πείσουν τον αυτοκράτορα να μην δώσει το θρόνο στον Ιωάννη τον 2ο, για να τον πάρει ο Πρίγκιπας Νικηφόρος. Μετά από μια αποτυχημένη επίθεση κατά του Ιωάννη, εξορίστηκε. Στην εξορία έγραψε την Αλεξιάδα. Πέθανε το έτος 1153, κατά τη βασιλεία του Μανουήλ Α’. Χωρίς την Αλεξιάδα, η κάλυψη εκείνης της περιόδου να ήταν φτωχότερη.
3. Αγία Όλγα: Γεννήθηκε περίπου το 890 μ.Χ. Ήταν η χήρα του Πρίγκιπα Ιγκόρ του Κιέβου, ο οποίος δολοφονήθηκε το 945, όταν πήγε να συλλέξει φόρο υποτέλειας από μια φυλή Σλάβων, τους Δρεβλιάνους. Ο γιος της, Σβιατοσλάβος, ήταν ακόμη μικρός, οπότε ανέλαβε η ίδια στη θέση του και αντιμετώπισε τους δολοφόνους του άντρα της, χωρίς να δείξει κανένα έλεος. Επίσης, ήταν η πρώτη από τους πρίγκιπες του Κιέβου που έγινε χριστιανή. Βαφτίστηκε, περίπου το 957, στην Κωνσταντινούπολη και προσπάθησε να εκχριστιανίσει το Κίεβο, γεγονός στο οποίο αντιτάχθηκε ο γιός της, αλλά συνέχισε ο εγγονός της, Βλαδίμηρος. Η Όλγα πέθανε το 969. Είναι η προστάτιδα των χηρών και τιμάται στις 11 Ιουλίου.
4. Ιωάννα της Λωρραίνης: Είναι, ίσως, η πιο γνωστή γυναίκα της περιόδου του Μεσαίωνα και ηρωίδα για τους Γάλλους. Η Ιωάννα γεννήθηκε, το 1412, στο χωριό Ντομρεμί. Η περίοδος, στην οποία γεννήθηκε ήταν εκείνη του Εκατονταετούς Πολέμου μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. Τον Μάιο του 1429, η Ιωάννα εγκαταλείπει το χωριό της, για να πάει να συναντήσει τον Κάρολο της Γαλλίας, υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Εκείνος, όμως, την απέρριψε. Η Ιωάννα δεν τα παράτησε και ο Κάρολος την προσέλαβε, εντυπωσιασμένος από την επιμονή της νεαρής. Της έδωσε μια στρατιωτική δύναμη και μπόρεσε να πάρει τη μια πόλη μετά την άλλη. Στις 17/7/1429, ο Κάρολος στέφθηκε Βασιλιάς και η Ιωάννα ήταν δίπλα του. Έναν χρόνο μετά, συνελήφθη από τον στρατό του δουκάτου της Βουργουνδίας, συμμάχου της Αγγλίας. Οι Βουργουνδοί την πούλησαν στους Άγγλους, ενώ ο Κάρολος δεν έκανε καμία κίνηση να τη σώσει. Η Ιωάννα δικάστηκε στην πόλη Ρουέν, με τη δικαιολογία ότι φορούσε αντρικά ρούχα και είχε κοντή κόμη, συμπληρωματικά με τις υποθέσεις περί μαγείας και αιρέσεων. Η Ιωάννα κάηκε ζωντανή. Ο πόλεμος τελείωσε, το 1453, με νίκη της Γαλλίας. Το ειρωνικό είναι ότι η Ιωάννα ανακηρύχθηκε Αγία από την Εκκλησία που την έκαψε. Η ανακήρυξη της Ιωάννας σε Αγία πραγματοποιήθηκε στις 16/5/1920.
5. Ειρήνη η Αθηναία: Χήρα του πρώην αυτοκράτορα Λέοντα Δ’ (775-780). Στόχος της ήταν ο τερματισμός της Εικονομαχίας. Συγκάλεσε τη Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το 787, αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον θρόνο για χάρη του γιού της, Κωνσταντίνου Στ’, το έτος 788. Επανήλθε το 797, τυφλώνοντας τον γιό της, ο οποίος εκτελέστηκε στο δωμάτιο που γεννήθηκε, την Πορφύρα. Ήταν σύγχρονη του Καρλομάγνου και σημειώθηκαν εντάσεις, όταν εκείνος στέφθηκε Αυτοκράτορας από τον Πάπα, στις 25/12/800. Η Ειρήνη ανετράπη το 802, από τον Νικηφόρο Α’.
6. Θεοδώρα: Μητέρα και επίτροπος του Μιχαήλ Γ’ (842-867). Ήταν η αυτοκράτειρα που τελείωσε την Εικονομαχική έριδα. Η Εικονομαχία τελείωσε το 843 και η λήξη της γιορτάζεται την Κυριακή της Ορθοδοξίας.
7. Ελεωνόρα της Ακουιτανίας: Δεύτερη σύζυγος του Ερρίκου Β’ της Αγγλίας. Παντρεύτηκαν το 1152, μετά τη λύση του γάμου της Ελεωνόρας με τον Λουδοβίκο Ζ’ της Γαλλίας, με τον οποίο ήταν μαζί από το 1137. Η Ελεωνόρα γέννησε 8 παιδιά με τον Ερρίκο, αλλά ο δεύτερος την απατούσε συχνά. Παρά τον εγκλεισμό της, ήταν πολύτιμη σύμβουλος για τους γιους της, τον Ριχάρδο Α’, τον γνωστό Λεοντόκαρδο, και τον Ιωάννη. Χωρίς την Ελεωνόρα, οι κτήσεις της Αγγλίας δεν θα μεγάλωναν και δεν θα γεννιόταν ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, ο οποίος είναι πολύ γνωστός και στα μυθιστορήματα.
8. Θεοφανώ: Βυζαντινή Πριγκίπισσα της Δυναστείας των Μακεδόνων και σύζυγος του Γερμανού Αυτοκράτορα Όττο Β’ (973-983). Η ίδια βασίλεψε στη θέση του γιου της, του Όττο Γ’, μέχρι ο ίδιος να ενηλικιωθεί.
9. Αδερφές Ζωή και Θεοδώρα: Κόρες του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η’, ανιψιές του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου. Ανέλαβαν τη βασιλεία μετά τον πατέρα τους, μέσω των συζύγων τους, από τον Ρωμανό Γ’ (1028) στον Κωνσταντίνο Θ’ (1055). Άλλαζαν, συχνά, συζύγους είτε επειδή πέθαιναν οι ίδιοι είτε επειδή τους σκότωναν. Μπορείτε να δείτε περισσότερα για αυτές στο άρθρο για την περίοδο 1025-1081.
Φτάσαμε στο τέλος της λίστας, μετά από εννέα παραδείγματα γυναικών που βασίλεψαν στον Μεσαίωνα, η καθεμία με διαφορετικό τρόπο. Ορισμένες βασίλεψαν μόνες, ενώ άλλες για λογαριασμό των γιων και των συζύγων τους. Άλλες, επίσης, είτε απλά απάντησαν στο κάλεσμα για βοήθεια (Ιωάννα της Λωρραίνης) είτε έγραψαν, κυριολεκτικά, Ιστορία (Άννα Κομνηνή). Όσες από τις γυναίκες που είδαμε έπρεπε να βασιλέψουν, κάποιες φορές έπρεπε να πάρουν αποφάσεις είτε σκληρές είτε ήπιες που θα άλλαζαν την Ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιωάννης Καραγιαννόπουλος (2001), Το Βυζαντινό Κράτος, Αθήνα: εκδ. Βάνιας
- Nicholas David (2013), Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (312-1500): Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη (μτφρ Μαριάννα Τζαντζή), εκδόσεις ΜΙΕΤ
- Ζαν Ντ’ Αρκ, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Αυτοκράτειρα Ειρήνη, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
