Του Θάνου Κουλουβάκη,
Πολλοί είναι αυτοί που έχουν μιλήσει κατά καιρούς για τη ζωή· από φιλοσόφους και ψυχαναλυτές μέχρι ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που ουσιαστικά προσπαθούν να κατασκευάσουν μία «φιλοσοφία της ζωής». Δεκάδες –αν όχι εκατοντάδες– θεωρίες έχουν διαμορφωθεί σχετικά με το πώς πρέπει να ζουν οι άνθρωποι. Σχετικά με το ποια «στάση ζωής» είναι ορθή· ή μάλλον ορθότερη, συγκριτικά με τις υπάρχουσες.
Καθίσταται, εν γένει, εμφανές ότι είναι ανάγκη του ανθρώπου να βρει ένα σκοπό, ένα στόχο, ο οποίος τον κινητοποιεί και δίνει νόημα στην ύπαρξή του. Το ζήτημα, ωστόσο, που προκύπτει είναι ποιος είναι αυτός ο σκοπός, τι μπορεί να αποτελέσει εν γένει ένα στόχο και πώς διαμορφώνεται. Αρκετοί φιλόσοφοι έχουν ήδη κάνει λόγο γι’ αυτόν· έχουν καταβάλει προσπάθειες προκειμένου να προσδιορίσουν ποιο είναι το νόημα της ζωής και πώς μπορούμε να το βρούμε. Ο Μαχάτμα Γκάντι αναφέρει –λόγου χάριν– ότι «πρέπει να ζούμε σαν να πρόκειται να πεθάνουμε αύριο και να μελετάμε σαν να πρόκειται να ζήσουμε για πάντα». Η μόρφωση είναι όντως μία διαδικασία, η οποία δεν έχει τέλος. Συνεπώς, ο στόχος αυτός είναι ισόβιος και άρα επιτυχημένος. Το γεγονός ότι το πρώτο σκέλος της παραπάνω φράσης προσανατολίζεται σε μία –αν μη τι άλλο– ηδονιστική φιλοσοφία, ολοκληρώνει το σκοπό. Διότι, θα ήταν άσκοπο να προσπαθούμε να κατακτήσουμε κάτι που δεν μπορεί ποτέ να κατακτηθεί εντελώς, δίχως να απολαμβάνουμε τίποτε.
Αν παρατηρήσουμε τα αποφθέγματα που έχουν γραφτεί και αναφέρονται στη ζωή και στην ύπαρξη, θα αντιληφθούμε ότι ως επί το πλείστον ακολουθούν ένα κοινό μοτίβο. Για να το θέσω απλά, σου λένε «προσπάθησε, αλλά μη σπαταλήσεις όλη σου τη ζωή προσπαθώντας». Αποδεικνύουν, δηλαδή, ότι ο στόχος –ή οι στόχο– είναι κάτι το αναγκαίο· όμως, δεν πρέπει να εξαρτόμαστε πλήρως από αυτούς, αφενός διότι αυτοί μπορεί να μεταβληθούν και αφετέρου διότι μπορεί να αποφασίσουμε ότι δε μας καλύπτουν εν τέλει.
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε πει «Αν θες να ζήσεις μια ευτυχισμένη ζωή, εξάρτησέ την από έναν στόχο, όχι από ανθρώπους ή αντικείμενα». Βέβαια, όπως παρατηρείτε κι εσείς, αυτός ο στόχος είναι πάντοτε απροσδιόριστος. Αρκετοί τον συνδέουν με την αρετή, άλλοι με την προσωπική επιτυχία· όμως, και στις δύο αυτές περιπτώσεις, οι όροι «αρετή» και «επιτυχία» ορίζονται διαφορετικά από το κάθε υποκείμενο. Επομένως, δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός που μπορούμε να παρουσιάσουμε.
Ο σκοπός μου, βέβαια, δεν είναι να βρούμε τους παραπάνω ορισμούς, αλλά να αναλογισθούμε πώς καθορίζουμε τους στόχους μας. Αλήθεια, καθορίζουμε στόχους; Είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα απαντούσαν θετικά σε αυτή την ερώτηση. Ενδεχομένως να ήταν σε θέση να μου απαριθμήσουν μέσα σε μερικά λεπτά αρκετούς στόχους. Όμως, το ερώτημα παραμένει· αλήθεια, καθορίζουμε εμείς τους στόχους;
Θα το θέσω απλά. Πόσες φορές θέλατε να κάνετε κάτι και δεν το κάνατε ποτέ; Φαντάζομαι μπορείτε να σκεφτείτε μερικές. Αυτό το «κάτι» αποτελούσε ένα στόχο που δεν προσπαθήσατε να φτάσετε· συνεπώς, δεν έγινε ποτέ δικός σας στόχος. Από την άλλη πλευρά, πόσες φορές δε θέλατε να κάνετε κάτι και το κάνατε; Φαντάζομαι και σε αυτή την περίπτωση μπορείτε να θυμηθείτε ορισμένες περιπτώσεις. Αυτό το «κάτι» έγινε στόχος σας δίχως να τον θέσετε εσείς. Συνεπώς, φαντάζομαι αντιλαμβάνεστε γιατί επαναλάμβανα παραπάνω την ερώτηση που σας έθεσα.
Απορώ, λοιπόν, πολύ συχνά, αν ζω με τους δικούς μου στόχους, τα δικά μου όνειρα, τη δική μου ιδιοσυγκρασία και νοοτροπία· ή αν απλώς επιζώ μέσα στο ανθρώπινο σαρκίο μου με τους στόχους που άλλοι θέτουν για εμένα, με τα όνειρα που με έχουν πείσει ότι είναι δικά μου, με τον τρόπο σκέψεις που έχω υιοθετήσει χωρίς να το καταλάβω.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ είχε πει «Δεν είναι τίποτα να πεθάνεις. Είναι τρομακτικό να μη ζεις».
Ζούμε, λοιπόν, ή επιζούμε;
Γεννήθηκε το 1997 στην Αθήνα. Σπουδάζει στο τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο Ρέθυμνο. Αφοσιώθηκε από μικρή ηλικία στη λογοτεχνία – τόσο ως αναγνώστης όσο και ως δημιουργός. Στα εφηβικά του χρόνια ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την αρθρογραφία, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τον χώρο των εκδόσεων και δύο βιβλία του έχουν εκδοθεί.
