Του Χρήστου Δημάκα,
Η ατμόσφαιρα της Γης είναι ένα στρώμα αερίων που περιβάλλει τον πλανήτη, μας κρατάει ζεστούς, μας δίνει οξυγόνο για να αναπνεύσουμε και είναι εκεί που καθορίζεται το κλίμα μας. Ατμοσφαιρική ρύπανση, από την άλλη, είναι η προσθήκη ουσιών (ρύπων) στην ατμόσφαιρα που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν θα υπήρχαν εκεί. Η εν λόγω ρύπανση προκαλείται από στερεά και υγρά σωματίδια, καθώς και ορισμένα αέρια που αιωρούνται στον αέρα, τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις στους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον γενικότερα. Η ρύπανση μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικών και βιολογικών διεργασιών, το πρόβλημα, όμως, εντοπίζεται όταν προκαλείται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι κυριότεροι ρύποι του αέρα, καθώς και οι πηγές προέλευσής τους, είναι οι εξής:
- Το διοξείδιο του θείου, το οποίο παράγεται κατά την καύση στερεών και υγρών καυσίμων. Μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του θείου ελευθερώνονται στον αέρα κατά τις εκρήξεις των ηφαιστείων.
- Τα οξείδια του αζώτου, τα οποία παράγονται κατά τη λειτουργία των βενζινοκινητήρων. Με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας από τα οξείδια του αζώτου παράγεται και το όζον, που είναι ερεθιστικό αέριο.
- Το μονοξείδιο του άνθρακα, το οποίο προέρχεται, κυρίως, από τις καύσεις στους κινητήρες των αυτοκινήτων, και είναι γνωστό δηλητήριο.
- Το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο παράγεται κατά την καύση στερεών και υγρών καυσίμων.
- Διάφοροι υδρογονάνθρακες, οι οποίοι είναι συστατικά των καυσίμων που διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα, έχοντας «ξεφύγει» από την καύση, και είναι πολύ βλαβεροί.
- Αιωρούμενα σωματίδια, όπως για παράδειγμα η αιθάλη και η σκόνη, τα οποία προέρχονται, κυρίως, από τεχνικά έργα.
Οι ρύποι έχουν, ως γνωστόν, αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και είναι υπεύθυνοι για διάφορα αναπνευστικά και άλλης φύσεως προβλήματα. Πρέπει να σημειωθεί ότι υποπληθυσμοί ανθρώπων, όπως αυτοί σε διαφορετικά στάδια ζωής (ηλικιωμένοι και παιδιά), άτομα με προϋπάρχουσα νόσο (π.χ. ασθματικοί) ή ορισμένα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά (π.χ. μειονοτικοί πληθυσμοί), έχει αποδειχθεί ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από την έκθεση σε εισπνεόμενους ρύπους του ατμοσφαιρικού αέρα. Χαρακτηριστικά καθίστανται τα παρακάτω παραδείγματα:
- Το μονοξείδιο του άνθρακα αντιδρά με την αιμογλομπίνη του αίματος και σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλίες της όρασης, κακή εκτίμηση του χώρου και του χρόνου και, πιθανόν, σε αναισθησία.
- Το διοξείδιο του θείου επιδρά στο αναπνευστικό σύστημα, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με υψηλές συγκεντρώσεις αιωρουμένων σωματιδίων.
- Κάποιες ενώσεις υδρογονανθράκων έχουν καρκινογόνο δράση.
- Το όζον είναι εξαιρετικά τοξικό και η έκθεση του ατόμου σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να προκαλέσει ζάλη, εμετούς κ.ά.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί, ως αποτέλεσμα, σημαντική αιτία πρόωρων θανάτων και νόσων και αποτελεί από μόνη της τον σοβαρότερο περιβαλλοντικό κίνδυνο για την υγεία στην Ευρώπη. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις και τα εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν τις πιο συνηθισμένες αιτίες των πρόωρων θανάτων που αποδίδονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Ακολουθούν οι πνευμονικές παθήσεις και ο καρκίνος του πνεύμονα. Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, η ρύπανση προκάλεσε τον θάνατο 253.000 ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2021. «Τουλάχιστον 253.000 θάνατοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2021, μπορούν να αποδοθούν στη ρύπανση από μικροσωματίδια που είναι υψηλότερη από την συγκέντρωση των 5 µg/m3, η οποία συνιστάται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας», αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο Ε.Ο.Π.
Ο αριθμός είναι αυξημένος σε σχέση με το 2020, όταν στα εν λόγω μικροσωματίδια, που διεισδύουν σε βάθος στους πνεύμονες, είχε αποδοθεί ο πρόωρος θάνατος 238.000 ανθρώπων. Παρά τις «μεγάλες προόδους» που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, «η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία μας παραμένει υπερβολικά υψηλή», δηλώνει στη σχετική ανακοίνωση η εκτελεστική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας, Leena Ylä-Mononen. Παράλληλα, περίπου 52.000 πρόωροι θάνατοι μπορούν να αποδοθούν στην έκθεση στο διοξείδιο του αζώτου. Και εδώ καταγράφεται μια ανάλογη αύξηση, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα δεδομένα του 2020. Στα μικροσωματίδια του όζοντος, αντίστοιχα, μπορούν να αποδοθούν 22.000 πρόωροι θάνατοι, ένας αριθμός ο οποίος, ωστόσο, είναι σχετικά μειωμένος, πάντα συγκριτικά με το 2020. Η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει η σημαντικότερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία των Ευρωπαίων, υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Μερικοί «πράσινοι» τρόποι αντιμετώπισης της ρύπανσης μπορούν να είναι οι παρακάτω:
- Η πιο οικονομική και περιορισμένη χρήση της οδήγησης
- Χρήση ποδηλάτου ή Μέσων Μαζικής Μεταφοράς για κοντινές ή σύντομες διαδρομές
- Χρήση κοινού αυτοκινήτου με φίλους, συγγενείς ή συναδέλφους
- Φύτεμα δέντρων που παράγουν οξυγόνο και βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα
- Σβήσιμο των φώτων, όταν δεν βρίσκεται κάποιος σε δωμάτιο
- Χρήση θερμομονωτικών υλικών στο σπίτι
- Χρήση ανεμιστήρα αντί κλιματιστικού συστήματος
- Επιλογή ανακυκλωμένων (και ανακυκλώσιμων) προϊόντων
- Ανάλογη ανακύκλωση χαρτιού, πλαστικού και μετάλλου
Συμπερασματικά, αλλάζοντας κάποιες από τις καθημερινές συνήθειες σε φιλικότερες για το περιβάλλον, οι άνθρωποι μπορούν να πετύχουν τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και, κατ’ επέκταση, να βελτιώσουν την υγεία τους και να ζήσουν περισσότερο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ατμοσφαιρική ρύπανση, Οικολογική Συνείδηση / Δήμος Αμπελόκηπων – Μενεμένης, διαθέσιμο εδώ
- Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για τον θάνατο 253.000 ανθρώπων στην Ευρώπη το 2021, LiFO, διαθέσιμο εδώ
- Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς οι πολίτες, για να βοηθήσουμε τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, διαθέσιμο εδώ
