Της Αλεξίας Κυριαζοπούλου,
Την 21η Απριλίου 1967, ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος με την συνεργασία του ταξίαρχου τεθωρακισμένων Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικολάου Μακαρέζου, οργάνωσαν επιτυχημένο πραξικόπημα καταλύοντας την βασιλευόμενη δημοκρατία και εγκαθιδρύοντας το πολίτευμα της προεδρικής δημοκρατίας υπό στρατιωτική δικτατορία. Οι πραξικοπηματίες υποστήριξαν πως η κίνηση αυτή ήταν απαραίτητη προκειμένου να αποφευχθεί κάποια κεντροαριστερή αναρχία.
Αν και ο Παπαδόπουλος είχε αμφιβολίες και προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο, ο Παττακός, από την άλλη, έδειχνε αποφασισμένος. Εν συνεχεία, έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο Προμηθεύς, με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Τον Δεκέμβριο του 1967, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος οργάνωσε αντικίνημα για την ανατροπή των πραξικοπηματιών, το οποίο όμως απέτυχε. Η στρατιωτική δικτατορία διήρκησε περίπου επτά χρόνια, κατά την διάρκεια των οποίων οι αρχές προχωρούσαν σε παράνομες συλλήψεις πολιτικών της αντιπάλων με κυριότερο στόχο τους κομμουνιστές και για αυτό το λόγο ενεργοποίησαν όλους τους αντικομμουνιστικούς νόμους.
Επίσης, υπήρχαν οι λεγόμενοι «βασανιστές» τους καθεστώτος, οι βασανιστές της ασφάλειας, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν κυρίως σωματική βία, ξυλοδαρμούς, φάλαγγας, απομόνωση σε άθλιες συνθήκες, ηλεκτροσόκ (υπό την παρουσία ιατρού που υπηρετούσε το καθεστώς) και εκφοβισμό. Κάποιοι από τους πιο γνωστούς χώρους βασανισμών σε όλη την ελληνική επικράτεια αποτελούσαν τα κτήρια της ΕΑΤ- ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) και στην Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, που βρίσκεται στην οδό Μπουμπουλίνας 18, τα κελιά του κτηρίου της Ασφάλειας της λεωφόρου Μεσογείων 24-28 καθώς και οι φυλακές Μπογιατίου.
Ταυτόχρονα χιλιάδες ήταν αυτοί που είχαν αναπτύξει αντιδικτατορική δράση, οι οποίοι βρέθηκαν εξόριστοι στην Γυάρο ενώ άλλοι δολοφονήθηκαν. Με αποκορύφωμα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, που η Χούντα σε μια προσπάθεια της να περιορίσει τους φοιτητές, έβαλε σε εφαρμογή το νομοθετικό διάταγμα 1347 για τις επιστρατεύσεις και λόγω ενός γενικότερου κλήματος νοθείας που υπήρχε στους φοιτητικούς συλλόγους, οι φοιτητές βρίσκονταν σε αναβρασμό και οργάνωναν καταλήψεις με πρώτη την νομική Αθηνών και αργότερο την μεγάλη κατάληψη του Πολυτεχνείου, οι αρχές αποφάσισαν την λήξη της κατάληψης με οποιοδήποτε μέσο και έτσι τα μεσάνυχτα της 17ης Νοεμβρίου ένα τανκ σπάει την πύλη του Πολυτεχνείου.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου προκάλεσε μια σειρά γεγονότων που έβαλαν τέλος στις προσπάθειες του Γεωργίου Παπαδόπουλου για φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, ο Ταξιάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης, φανατικός χουντικός, με αφορμή το Πολυτεχνείο, οργάνωσε πραξικόπημα με το οποίο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και τη κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Η περίοδος δικτατορίας στην Ελλάδα ουσιαστικά τελείωσε και με την πτώση του Ιωαννίδη, η οποία ήταν αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Μετά την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στα πολιτικά πράγματα της χώρας και την αρχή της μεταπολίτευσης, οι υπεύθυνοι για την κατάσταση της χώρας σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, οι υπεύθυνοι για δολοφονίες, βασανισμούς και εξορίες έπρεπε να βρεθούν εν όποιον του δικαστηρίου. Έτσι, στις 28 Ιουλίου 1975, ξεκίνησε η λεγόμενη δίκη της Χούντας και μάλιστα πριν από την έναρξη της δίκης και για αρκετούς μήνες, οι πραξικοπηματίες ήταν ελεύθεροι ή σε κατ’ οίκον περιορισμό, όπως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Στο εδώλιο των κατηγορουμένων βρέθηκαν οι τρεις πραξικοπηματίες και οι συνεργάτες τους, μετά από μήνυση που κατέθεσαν οι δικηγόροι Ευάγγελος Γιαννόπουλος, Γρηγόρης Κασιμάτης, Φοίβος Κούτσικας, Κωνσταντίνος Αναγνωστάκης και ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, κατηγορούνταν για όλα τα αδικήματα που διέπραξαν κατά την διάρκεια της επταετίας, την βίαια κατάλυση του πολιτεύματος αλλά για την στάση που επέλεξαν να κρατήσουν όσον αφορά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Η δίκη διήρκησε σχεδόν δύο μήνες μέχρι και τις 29 Αυγούστου του ίδιου έτους. Το σχετικό βούλευμα αφορούσε 24 κατηγορούμενους από τους οποίους δεν δικάστηκαν ο Κωνσταντίνος Ασλανίδης ο οποίος ήταν φυλακισμένος στην Γένοβα, οι Πέτρος Κωτσέλης και Ιωάννης Παλαιολόγος, οι οποίοι φυγοδικούσαν καθώς και ο Θεώδορος Θεοφιλογιαννάκος, ο οποίος δικάστηκε στην δική των βασανιστών της Χούντας.
Στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού δημιουργήθηκε μια ειδική πτέρυγα που διεξήχθη η δίκη από το πενταμελές εφετείο Αθηνών. Μέσα στην αίθουσα παρευρέθηκαν εκατοντάδες ξένοι και Έλληνες δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερ που παρακολουθούσαν και κατέγραφαν την δίκη ενώ έξω από τις φυλακές υπήρχε μεγάλη παρουσία αστυνομικών για να αποφευχθεί κάθε είδους ένταση καθώς και στην είσοδο της αίθουσας υπήρχαν ανιχνευτές μετάλλων. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν ο πρώτος που κλήθηκε από τον πρόεδρο του δικαστηρίου και απάντησε στις ερωτήσεις που την οικογενειακή του κατάσταση, ενώ η ίδια γραμμή ακολουθήθηκε και στους υπόλοιπους κατηγορούμενους. Μετά την ολοκλήρωση των καταθέσεων, ο εισαγγελέας απήγγειλε κατηγορίες, οι οποίες αφορούσαν τα αδικήματα της έσχατης προδοσίας, οι πραξικοπηματίες δεν αποδέχθηκαν τις κατηγορίες και η επόμενη δικάσιμος ορίστηκε για τις 30 Ιουλίου. Δεν έλειπαν και οι στιγμιαίες εντάσεις. Πιο συγκεκριμένα, ο Στυλιανός Παττακός ειρωνεύτηκε αρκετές φορές την έδρα και γενικότερα οι πραξικοπηματίες κρατούσαν μια περιφρονητική στάση προς το δικαστήριο.
Ανάμεσα στους μάρτυρες κατηγορίας, βρίσκονταν τραυματισμένοι φοιτητές, με σημαντικότερη την μαρτυρία της Πέπης Ρηγοπούλου «το κορίτσι της πύλης». Η φοιτήτρια που τραυματίστηκε από το τανκ την ώρα που έσπασε την πύλη του Πολυτεχνείου όταν εκείνη βρισκόταν ακόμα πάνω στα κάγκελα με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί στα συντρίμμια, οι φοιτητές που βρίσκονταν μέσα στο Πολυτεχνείο, οι περαστικοί που έσπευσαν σε βοήθεια και τραυματίστηκαν από πυρά ελεύθερων σκοπευτών αλλά και οι μαυροφορεμένοι συγγενείς νεκρών έδειχναν το μέγεθος της τραγωδίας και το πόσο σημαντική ήταν η απόδοση δικαιοσύνης.
Στις 23 Αυγούστου 1975 και ώρα 13:15, το δικαστήριο ήταν έτοιμο να ανακοινώσει τις ποινές: Στον Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο επιβλήθηκε θανατική ποινή για την κατηγορία περί στάσης στρατιωτικών και ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία. Όσον αναφορά τους υπόλοιπους συνεργάτες των πραξικοπηματιών, οι ποινές που επιβλήθηκαν ξεκινούσαν από δέκα χρόνια κάθειρξη για στάση και πέντε χρόνια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, ενώ για την κατηγορία της έσχατης προδοσίας καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη, οι φυγόδικοι καταδικάστηκαν ερήμην σε ισόβια. Δεν έλειπαν και αυτοί που αθωώθηκαν λόγω αμφιβολιών. Με απόφαση του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, όλες οι θανατικές ποινές μετατράπηκαν σε ισόβια.
Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα στις 27 Ιουλίου 1999, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος αφήνει την τελευταία του πνοή στο Λαϊκό Νοσοκομείο, δέκα χρόνια μετά πεθαίνει και ο Νικόλαος Μακαρέζος και μόλις το 2016 πλήρης ημερών φεύγει από την ζωή και ο τελευταίος τροχός της αμάξης, ο στρατηγός Στυλιανός Παττακός. Δεν παραδέχθηκαν ποτέ κανένα από τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορήθηκαν, έμειναν αμετανόητοι μέχρι και το τέλος της ζωής τους υπερασπιζόμενοι το πραξικόπημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λεωνίδας Καλλιβρετάκης (2010), Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες και η ομάδα του Παπαδόπουλου στην τελική ευθεία για την εξουσία, Αθήνα, εκδ. Λαμπράκη
- Παναγιώτης Δουλτάνης (2018), Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1750- 2015, Αθήνα, εκδ. ΠΕΚ
- Θάνος Βερέμης (2022), Μικρή πολιτική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Αθήνα, εκδ. Πατάκη
- Τάσος Βουρνάς (2013), Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας (1948- 1967) Ε΄ τόμος, Αθήνα, εκδ. Πατάκη
- Συλλογικό έργο (2008), Η δίκη της χούντας: 25 καταθέσεις που έκαψαν τους δικτάτορες, Αθήνα, εκδ. Λαμπράκη
