Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Η αδειοδότηση ιδιωτικών Πανεπιστημίων είναι ένα από τα πλέον επίκαιρα ζητήματα της φοιτητικής καθημερινότητας. Στον δημόσιο διάλογο, το θέμα έχει σταματήσει να προβάλλεται έντονα, ακολουθώντας –κατ’ εμέ– το γνωμικό: «η ησυχία πριν την καταιγίδα». Σίγουρα, μετά την αποτυχία της Κυβέρνησης στις Eκλογές (ακόμα και με την ενισχυμένη αναλογική) να συγκεντρώσει 180 βουλευτές, ώστε να καταστεί εφικτή η αναθεώρηση των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 16 του Συντάγματος, η ίδια ψάχνει πλάγιους τρόπους να υλοποιήσει τη νέο-φιλελεύθερη δέσμευσή της για εισαγωγή της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην «αγορά».
Ο τρόπος που επικρατεί στην πολιτική σκέψη, ώστε η (μερικώς) ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης να καταστεί πραγματικότητα είναι μέσα από το άρθρο 28 του Συντάγματος και ειδικότερα, την παράγραφο 2, κατά την οποία εν είδει σπουδαίου εθνικού συμφέροντος και προαγωγής της διακρατικής συνεργασίας, μπορούν με συνθήκη ή συμφωνία να αναγνωρισθούν αρμοδιότητες του Συντάγματος σε όργανα διεθνών οργανισμών. Προεκτείνοντας την ανάγνωση αυτής της προοπτικής, βρίσκουμε πως αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παρεμβαίνει στην οργάνωση της εκπαίδευσης στα κράτη μέλη, επιμένει στην τήρηση από αυτά των θεμελιωδών ελευθεριών, οι οποίες κατοχυρώνονται στις Συνθήκες της, με τη βαρύτητα, στην περίπτωση που εξετάζουμε, να πέφτει στην ελεύθερη διακίνηση προσώπων και υπηρεσιών (άρθρα 45, 49, 56 της Συνθήκης της Λισαβόνας).
Οπότε, η χαραγμένη πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό υλοποιήσιμη, αν καταφέρει να περάσει ανάλογη Συνθήκη από το Κοινοβούλιο. Εδώ βέβαια, εγείρονται οι αντιδράσεις για έμμεση παραχάραξη του γράμματος του Συντάγματος, χωρίς αυτό πάλι να είναι απόλυτα αληθές.
Στη Συνταγματική Ιστορία θα βρούμε ότι το Σύνταγμα του 1911 δεν απαγόρευε την ίδρυση ιδιωτικών Σχολών πανεπιστημιακού επιπέδου, όπως η τότε Βιομηχανική Σχολή του Πειραιά (σημερινό Πανεπιστήμιο Πειραιά) ή η Πάντειος. Αυτές, βέβαια, περνάνε στον κρατικό έλεγχο σχηματίζοντας το μονοπώλιο στον χώρο από το κράτος με το Σύνταγμα του ‘52, κάτι που θα ενισχυθεί με τα ψευδοσυντάγματα της Χούντας το ‘68 και το ‘73, οπότε θα πάρουν τη μορφή Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου. Σκοπός της μετεμφυλιακής αλλαγής στη νοοτροπία επί της κρατικοποίησης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ήταν η προώθηση συγκεκριμένων ιδεών και προτύπων μέσα από τα, κατά τα άλλα, «ανοικτά» Πανεπιστήμια.
Η αντίκρουση σε αυτό θα είναι η πρόβλεψη κατά το Σύνταγμα του αυτοδιοίκητου των Ιδρυμάτων αυτών. Ωστόσο, αυτό το γεγονός μάλλον ψευδεπίγραφο είναι, μιας και η χρηματοδότησή τους παραμένει κρατική. Στις μέρες μας, μάλιστα, σε κράτη-μέλη της Ε.Ε., η κρατική οικονομική εξάρτηση των Πανεπιστημίων έχει γίνει μοχλός πίεσης σε αυτά, με την τοποθέτηση κρατικών κομισάριων εντός τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ουγγαρία.
Σίγουρα, η υποστελέχωση και η έλλειψη χρηματοδότησης των Δημόσιων Πανεπιστημίων της χώρας αποτελούν μια καλή βάση για όσους επιθυμούν την είσοδο της ιδιωτικής Τριτοβάθμιας στα ελληνικά δεδομένα. Το γιατί ενδιαφέρει την Κυβέρνηση να εισαχθούν τέτοιου είδους φορείς, αποτελεί μυστήριο, μιας και προσωπικά, η οικονομική βελτίωση και η εκπλήρωση ενός νέο-φιλελεύθερου (οικονομικά) οράματος, μαζί με το βήμα προς τα ευρωπαϊκά «σύγχρονα» κράτη μου φαίνονται μόνο επιφανειακοί λόγοι.
Πάντως και με βάση δικαστικές αποφάσεις, η Ελλάδα ως μέλος της Ε.Ε. δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει πτυχίο που προέρχεται από άλλο κράτος-μέλος, ιδιωτικού ή δημοσίου Ιδρύματος. Έτσι, όσοι δεν επιτυγχάνουν ή απλώς δεν επιθυμούν να δώσουν κόπο και χρήματα στα φροντιστήρια για τις πανελλαδικές εξετάσεις, επιλέγουν να φύγουν σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη και να σπουδάσουν εκεί. Οπωσδήποτε οι τίτλοι, σε υποκειμενικό επίπεδο, διαφέρουν αναλογιζόμενοι τα προγράμματα και ποιότητα σπουδών. Πάλι όμως, η εξοικονόμηση κόπου και σαφώς οικονομικών, μη αμελητέων πόρων σε «ενισχυτική» διδασκαλία είναι ελκυστική…
Άλλοι τρόποι για την εισαγωγή ιδιωτικής πρωτοβουλίας στο σύστημα της χώρας, θα ήταν η ερμηνευτική προσέγγιση των όρων «ιδιωτικό» και «δημόσιο». Αν με τον δεύτερο όρο εννοούμε κάποιο εκπαιδευτικό φορέα που απλώς φέρει τον τίτλο του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου και ελέγχεται στις γενικές κατευθύνσεις από το κράτος, τότε υπάρχουν περιθώρια για δημιουργία και ιδιωτικών σχολών, οι οποίες θα χαρακτηρίζονται ως τέτοια. Επίσης, «δημόσιο» θα μπορούσαμε να πούμε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό Ίδρυμα, μιας και συμβάλλει στην πλήρωση του ευρύτερου γενικού (δημόσιου) συμφέροντος, δηλαδή της εξυπηρέτησης της Παιδείας. Με τον πρώτο όρο πάλι, θα μπορούσε να εννοείται κάποιο Ίδρυμα στο οποίο μετέχει ιδιωτικός, αλλά μη κερδοσκοπικός φορέας, όπως κοινωφελή Ιδρύματα. Το ΣτΕ έχει δείξει, με τη θετική απόφασή του σε σχέση με την επιβολή διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα (2411/2012), έτσι ώστε να μην χαθεί η αυτού του είδους διαφοροποίηση των εργαζομένων ότι μπορεί να υποστηρίξει τέτοιες κατευθύνσεις.
Πέραν όλων, όσο καλοπροαίρετη και αν φαίνεται μια τέτοια «καινοτομία», έναντι μιας διαιώνισης του κρατικού ελέγχου, όπως αυτός περιγράφηκε, υπέρ του επιπλέον ανοίγματος και της ανταγωνιστικής βελτίωσης του δημοσίου Πανεπιστημίου, ενέχει και τεράστιο κίνδυνο. Δεν πρέπει να αμελείται ότι αυτά τα Ιδρύματα θα ελέγχονται ακόμα σε κεντρικό επίπεδο από το κράτος και ακόμα και αν δεν ισχύσει αυτό, θα κινούνται με βάση τα πρότυπα των μεγάλων Πανεπιστημίων (συστημική διαιώνιση) μη σπάζοντας την τωρινή (φαινομενικά) ιδεολογική ηγεμονία του κράτους (με όρους Gramsci). Δεν πρέπει, επίσης, να ξεχνάμε πως το άρθρο 16 παράγραφος 5 εδάφιο β’, ορίζει και την ύπαρξη και λειτουργία φοιτητικών συλλόγων, με βάση σχετικό νόμο, μέσα από τους οποίους κινούνται οι ιδεολογίες και «σπάει» το κρατικό μονοπώλιο με συγκρουσιακούς όρους. Μια επίθεση στους συλλόγους με νέο Νόμο θα ήταν κατάφωρη αντιδημοκρατικότητα, οπότε και μη υπαρκτή δυνατότητα από μεριάς της Κυβέρνησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Γιατί απαγορεύονται τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα;», Γιώργος Δελλής, Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σύνταγμα της Ελλάδας, hellenicparliament.gr, διαθέσιμο εδώ
