Της Μαριάνθης Τσιάρα,
Η εκμετάλλευση της Αφρικανικής ηπείρου ξεκινά αιώνες πριν, ωστόσο συνεχίζει να υπάρχει σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό, βεβαίως μειωμένο από ότι παλαιότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, της τωρινής εκμετάλλευσης είναι η κατάσταση το Κονγκό, όπου καθημερινά εκατοντάδες πολίτες πεθαίνουν από τις άθλιες συνθήκες εργασίας. Όπως αποτελεί γενική αλήθεια στο χώρο της διεθνούς πολιτικής και επιστήμης, η ήπειρος της Αφρικής και όλα τα κράτη που συμπεριλαμβάνει βρίσκονται υπό μια νέα «αποικιοποίηση», δηλαδή αποτελούν πλέον ανεξάρτητα κράτη, ωστόσο παραμένουν οικονομικά εξαρτημένα από τη Δύση.
Η ανακάλυψη της ανατολικής ακτής της Αφρικής, και η κατάκτηση και αποικιοποίηση της Αμερικής από τους Ευρωπαίους στα τέλη του 15oυ αιώνα, δημιούργησε το δουλεμπόριο και τις βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών από την Αφρική στην Αμερική για περίπου 3 αιώνες. Πρώτοι από όλους, οι Πορτογάλοι αλλά και οι Ισπανοί κάλυπταν τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό στις νέες χώρες (Αμερική) με τη μεταφορά Αφρικανών, ενώ έπειτα κατά το 16o αιώνα αρχίζει να συμμετέχει στο δουλεμπόριο και η Βρετανία, η οποία αμφισβητεί το «προνόμιο» της Πορτογαλίας να προμηθεύει την Αμερική με δούλους. Τη στήριξη τους στην Αγγλία πρόσφεραν οι Γάλλοι, οι Ολλανδοί, οι Δανοί και οι άποικοι της Βόρειας Αμερικής.
Παρά την επίσημη κατάργηση της δουλείας, η Αφρική ούτε τώρα έχει σταματήσει να ταλανίζεται από τη μάστιγα της, καθώς από ότι φαίνεται ακόμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποτελεί θύμα αυτού του είδους της εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία διάφορων ξένων παρατηρητών και δημοσιογράφων που έχουν πραγματοποιήσει επί τόπου έρευνες, τουλάχιστον 80.000-100.000 άνθρωποι στη Μαυριτανία αποτελούν και σήμερα αναπόσπαστο τμήμα της κινητής περιουσίας ενός περιορισμένου αριθμού ισχυρών φύλαρχων. Οι Κυβερνήσεις της Μαυριτανίας καταδικάζουν συνεχώς τις καταστάσεις δουλείας καθώς με βάση το Σύνταγμα της χώρας, που ψηφίστηκε μετά την ανεξαρτησία το 1960, η δουλεία έχει καταργηθεί. Το πρόσθετο ειδικό Προεδρικό Διάταγμα του 1980, καθώς και το νέο Σύνταγμα και ο ποινικός κώδικας του 1999 το επαναβεβαίωσαν, ενώ νόμος που ψηφίστηκε το 2007 προβλέπει ποινές κάθειρξης μέχρι δέκα ετών για όποιον βρεθεί ένοχος κατοχής σκλάβου. Ουσιαστικά όμως, παρά τις όποιες νομικές αποφάσεις, η Μαυριτανία συνεχίζει να διατηρεί μέσα στα σύνορά της το μεγαλύτερο παγκοσμίως πληθυσμό «εθιμικών σκλάβων», δηλαδή σκλάβων που όχι μόνο αγοράζονται, πουλιούνται ή ανταλλάσσονται ως κοινά αντικείμενα αλλά και κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά, και μάλιστα πακέτο με τα παιδιά τους που θεωρούνται σκλάβοι εκ γενετής εφόσον προήλθαν από γονείς σε καθεστώς δουλείας.
Ένα ακόμη σοβαρό ζήτημα της Αφρικής που σχετίζεται με τη δουλεία και την εκμετάλλευση από τον Δυτικό κόσμο, είναι η παιδική εργασία. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Ο.Η.Ε., η Αφρική κατατάσσεται στην υψηλότερη θέση μεταξύ των περιφερειών τόσο στο ποσοστό των παιδιών σε παιδική εργασία (το ένα πέμπτο), όσο και στον απόλυτο αριθμό των παιδιών σε παιδική εργασία (72 εκατομμύρια). Η Ασία και ο Ειρηνικός κατατάσσονται στη δεύτερη υψηλότερη θέση, το 7% όλων των παιδιών και τα 62 εκατομμύρια σε απόλυτες τιμές, εργάζονται σε αυτήν την περιοχή. Οι περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και του Ειρηνικού μαζί αντιπροσωπεύουν σχεδόν 9 στα 10 παιδιά σε παιδική εργασία παγκοσμίως.
Οι λευκοί Νοτιοαφρικανοί συνεχίζουν να κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος της γης στη χώρα και κατά μέσο όρο κερδίζουν περίπου τέσσερις φορές περισσότερα χρήματα από τους έγχρωμους συμπατριώτες τους. Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της χώρας, η Νότιος Αφρική είναι ένα από τα κράτη με τις μεγαλύτερες κοινωνικές, φυλετικές και έμφυλες ανισότητες στον πλανήτη. Τα στοιχεία δείχνουν, ότι το πιο εύπορο 10% του πληθυσμού ξοδεύει περίπου 8 φορές περισσότερα χρήματα από το φτωχότερο 40%. Το 60% των νοικοκυριών εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από τα κοινωνικά επιδόματα, καθώς η ανεργία είναι τεράστια και η απασχόληση, όταν υπάρχει, είναι σποραδική και πολύ χαμηλά αμειβόμενη. Οι νεαροί μορφώνονται και προσδοκούν βγαίνοντας από τις σχολές να βρουν μια δουλειά, όμως με την ανεργία στο περίπου 50% του πληθυσμού των έγχρωμων, αυτό συχνά είναι αδύνατον. Βέβαια, εάν προσπαθήσουν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση, καμία τράπεζα δεν δίνει χρήματα χωρίς προσημείωση ακινήτου. Οι έγχρωμοι δεν έχουν ούτε γη ούτε σπίτια, τα περισσότερα από αυτά που τους στεγάζουν είναι περιουσία του κράτους. Με λίγα λόγια, το απαρτχάιντ τελείωσε πολιτικά, αλλά όχι οικονομικά. Για τα 55 εκατομμύρια έγχρωμων της χώρας (τα τρία τέταρτα του πληθυσμού), το τεράστιο αυτό άλμα στα ανθρώπινα δικαιώματα, για το οποίο τόσο υπερηφανεύεται η Νότιος Αφρική, δεν έχει μεταφραστεί πρακτικά σχεδόν σε τίποτε.
Εν κατακλείδι, ένα παγκόσμιο κίνημα για την αναζήτηση αποζημιώσεων για τη δουλεία έχει δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια μιας συνόδου κορυφής στη Γκάνα, με την Αφρικανική Ένωση να συνεργάζεται με χώρες της Καραϊβικής, ώστε να σχηματίσουν ένα «ενωμένο μέτωπο» για να πείσουν τα ευρωπαϊκά έθνη να πληρώσουν για τα «ιστορικά εγκλήματα τους». Ένα προσχέδιο διακήρυξης που κυκλοφόρησε στο τέλος της τετραήμερης διάσκεψης δεν διευκρίνιζε τη μορφή που θα έπρεπε να λάβουν οι αποζημιώσεις, αλλά ανακοίνωσε ότι η Αφρικανική Ένωση θα διερευνήσει «επιλογές αντιδικίας» και θα συνεργαστεί με τα Ηνωμένα Έθνη για να αξιολογήσει αν συνιστούν πράξεις υποδούλωσης κατά Αφρικανών σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τη στιγμή που διαπράχθηκαν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- African and Caribbean nations agree move to seek reparations for slavery, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί έχει ενοχές για τη δουλεία η Δύση;, Οικονομικός Ταχυδρόμος, διαθέσιμο εδώ
- Τελείωσε ποτέ το απαρτχάιντ;, η Αυγή, διαθέσιμο εδώ
