Του Χρήστου Πεξομάτη,
Ο κόσμος μας, όπως έχει καταλήξει στο σήμερα, έχει διαμορφωθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο που ευνόησε τη δημιουργία και την αλληλεπίδραση εθνικών κρατών. Τα κράτη αυτά, μέσα από τη συνύπαρξη τους, έγιναν σε ποικίλες περιπτώσεις ο κύριος φορέας διαφόρων ενεργειών καθώς και συμπεριφορών. Η κρατική δράση έχει υπάρξει αντικείμενο μελέτης, ερμηνείας και ενδιαφέροντος αρκετών θεωρητικών προσεγγίσεων στις διεθνείς σχέσεις, με το Ρεαλισμό και το Φιλελευθερισμό να κυριαρχούν για αρκετά χρόνια στο πεδίο. Ένα κοινό σημείο παραδοχής ανάμεσα σε αυτές, αλλά και σε παρόμοιες προσεγγίσεις, είναι η αποδοχή της αναρχίας στις διεθνείς σχέσεις. Ως αναρχία, ορίζεται η απουσία μιας ανώτερης αρχής από τα κράτη, ικανής να επιβάλει κανόνες εξωτερικής συμπεριφοράς. Η έννοια της αναρχίας διαδραματίζει καίριο ρόλο για να προσεγγίσουν οι θεωρίες των διεθνών σχέσεων την κρατική συμπεριφορά.
Ενώ οι πιο «συντηρητικές» θεωρίες, αποδέχονται ως μια δεδομένη συνθήκη την αναρχία, και αναλώνονται στους τρόπους που το κράτος θα μπορούσε να την διαχειριστεί, είτε μέσω στρατιωτικής υπεροχής από τη μία, είτε μέσω διεθνών οργανισμών και διπλωματικών σχέσεων από την άλλη, ο Κονστρουκτιβισμός έρχεται να αμφισβητήσει συθέμελα αυτό το status quo, με μία ιδιαίτερα ιδεαλιστική προσέγγιση. Φανταστείτε έναν κόσμο, όπου οι πεποιθήσεις, οι ιδέες και τα κοινά πρότυπα διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τα έθνη συμπεριφέρονται στην παγκόσμια σκηνή. Αυτή είναι η ουσία του κονστρουκτιβισμού στις Διεθνείς Σχέσεις.
Με απλά λόγια, ο κονστρουκτιβισμός υποδηλώνει ότι δεν είναι μόνο η ισχύς ή οι πόροι που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες εμπλέκονται, αλλά οι κοινές πεποιθήσεις και ιδέες που έχουν. Οι συμμαχίες, οι συγκρούσεις και οι πολιτικές δεν καθοδηγούνται αποκλειστικά από τη στρατιωτική ισχύ ή την οικονομική δύναμη, αλλά και από κοινές πεποιθήσεις. Η κοινή πεποίθηση που επιδρά τόσο έντονα στα κράτη, σύμφωνα πάντα με τη θεωρία της κοινωνικής κατασκευής, είναι ότι υπάρχει αναρχία, επειδή απλώς πιστεύουμε πως υπάρχει. Αυτή η πίστη είναι τόσο ισχυρή, που τα κράτη διστάζουν να δεχθούν ότι διστάζουν να λάβουν οποιαδήποτε απόφαση που ξεπερνά τα φαινομενικά στενά όρια, που ουσιαστικά τίθενται από τις ήδη κυρίαρχες θεωρίες στις διεθνείς σχέσεις.
Η κριτική που έχει δεχθεί η θεωρία της κοινωνικής κατασκευής εν γένει, ουσιαστικά επικεντρώνεται στο γεγονός ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την υπάρχουσα κατάσταση, επειδή αποτελεί προϊόν μιας κοινωνικής κατασκευής. Ουσιαστικά το γεγονός ότι, στην προκειμένη περίπτωση, η αναρχία υπάρχει επειδή αναπαράγονται πρακτικές, βασισμένες στην πεποίθηση ότι υπάρχει, δεν παύει αυτό να σημαίνει ότι προκύπτουν πολύ πρακτικές και πραγματικές συνθήκες από αυτή την πεποίθηση. Σίγουρα πάντως αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, που ξεφεύγει από τις συνήθεις προσεγγίσεις, σε ένα πολύ πολύπλοκο πεδίο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Baylis, J., Smith, S., Owens, P., & Δήμητρα Ασημακοπούλου. (2013). Η παγκοσμιοποίηση της Διεθνούς Πολιτικής : Μια εισαγωγή στις διεθνείς σχέσεις.
- Constructivism | international relations, Encyclopedia Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Introducing Constructivism in International Relations Theory, E-International Relations, διαθέσιμο εδώ
