Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καραγιάννη,
Όλοι έχουμε ακούσει τη φράση «ένα κρασάκι το μεσημέρι είναι καλό για την υγεία». Ωστόσο, αληθεύει; Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση αλκοόλ, κυρίως όταν είναι υπέρμετρη και συστηματική, έχει επιπτώσεις στην υγεία μας. Κύριο σύμπτωμα είναι οι αλλαγές στη συμπεριφορά του ατόμου, οι οποίες ανάλογα με την ποσότητα και τη συχνότητα της κατανάλωσης, διαχωρίζονται σε οξείες, δηλαδή βραχυχρόνιες και σε χρόνιες, δηλαδή μακροχρόνιες. Φυσικά, υπεύθυνο όργανο για τη συμπεριφορά και τις αλλαγές σε αυτήν είναι ο εγκέφαλος, κάτι που υποδεικνύει την άμεση επιρροή του αλκοόλ σε αυτόν.
Η επήρεια του αλκοόλ είναι σταδιακή και προοδευτική. Αρχικά, οι επιδράσεις είναι κυρίως αγχολυτικές, ευφορικές. Αν από αυτό το στάδιο και έπειτα συνεχιστεί η κατανάλωση αλκοόλ, τότε το άτομο παθαίνει οξεία δηλητηρίαση, η οποία προοδευτικά γίνεται νόμιμη, όπου εμφανίζονται επιβραδυνόμενοι χρόνοι αντίδρασης, κινητική έλλειψη συντονισμού και γνωστική εξασθένηση. Σε ακόμα μεγαλύτερη κατανάλωση, η κινητική διαταραχή, η γνωστική εξασθένηση και η καταστολή κλιμακώνονται. Από αυτό το στάδιο και έπειτα, η ισχυρή καταστολή και η αναπνευστική καταστολή μπορεί να οδηγήσουν σε κώμα ή ακόμη και σε θάνατο.
Μέσα σε λίγα λεπτά μετά της κατανάλωσης αλκοόλ, αυτό κατανέμεται σε όλο το σώμα, σε ισορροπία σε όλα τα όργανα και τα κύτταρα, παρόμοια με το νερό. Λαμβάνοντας υπόψη την πανταχού παρούσα κατανομή του, το αλκοόλ δρα σε πολυάριθμους νευρώνες και στις συνάψεις τους σε όλο τον εγκέφαλο. Έτσι, υπάρχει έλλειψη εξειδίκευσης των συμπτωμάτων του.
Το αλκοόλ, δηλαδή η αιθανόλη, αλλοιώνει τη λειτουργία των νευρώνων του εγκεφάλου (οι νευρώνες είναι τα κύρια κύτταρα του νευρικού ιστού). Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της μεταβολής της ρευστότητας της κυτταρικής τους μεμβράνης. Πρωτεΐνες της κυτταρικής μεμβράνης υπόκεινται αλλοστερικές αλλαγές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση κάποιων δίαυλων ιόντων και την αναστολή κάποιων ιοντοτροπικών υποδοχέων. Δηλαδή, η αιθανόλη έχει ταχείες και οξείες επιδράσεις τόσο στη διέγερση όσο και στην αναστολή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.
Η αιθανόλη μεταβάλλει ποικίλες λειτουργίες. Μελέτες που έγιναν στην περιοχή του ιπποκάμπου έδειξαν ότι το αλκοόλ αποτρέπει τους δενδρίτες των νευρώνων να πραγματοποιήσουν αποτελεσματικές συνάψεις, επηρεάζοντας τη μνήμη και τη μάθηση. Σχετικά με την ανασταλτική επίδραση του αλκοόλ, αυτό επηρεάζει υποδοχείς της κυτταροπλασματικής μεμβράνης των κυττάρων κυρίως της παρεγκεφαλίδας, με αποτέλεσμα το ερέθισμα να φτάνει στους νευρώνες, αλλά αυτοί να μην το δέχονται. Η ντοπαμίνη είναι ευαίσθητη ουσία στην αιθανόλη. Έτσι, οι νευρώνες περιοχών του εγκεφάλου, όπως ο μεσεγκέγαλος και το μεσομεταιχμιακό σύστημα ντοπαμίνης επηρεάζονται και, συγκεκριμένα, πυροδοτούν συνάψεις με υπερκινητικά και ενισχυτικά αποτελέσματα. Σε μία γενική επισκόπιση, θα έλεγε κανείς ότι το αλκοόλ εκφυλίζει τους νευρώνες του εγκεφάλου και αναλόγως το σημείο του εγκεφάλου που αυτοί βρίσκονται, παρατηρούνται τα αντίστοιχα συμπτώματα.
Αξιοσημείωτη είναι η επιρροή του αλκοόλ στον ύπνο. Το αλκοόλ δρα ως ηρεμιστικό που αλληλεπιδρά με διάφορα συστήματα νευροδιαβιβαστών σημαντικά στη ρύθμιση του ύπνου. Η κατάχρηση του αλκοόλ συνδέεται με νευροχημική ανισορροπία, η οποία προκαλεί νευρολογικές εκδηλώσεις. Η κατανάλωση αλκοόλ πριν από τον ύπνο οδηγεί σε μειωμένη λανθάνουσα κατάσταση κατά την έναρξη του ύπνου και αλλαγές στην αρχιτεκτονική του ύπνου νωρίς το βράδυ, όταν τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα είναι υψηλά, με επακόλουθη διαταραχή, κακή ποιότητα ύπνου αργότερα τη νύχτα. Η κατάχρηση αλκοόλ και η εξάρτηση σχετίζονται με χρόνια διαταραχή του ύπνου, ύπνος χαμηλότερων βραδέων κυμάτων και ύπνος ταχύτερης κίνησης των ματιών από το κανονικό.
Επιπροσθέτως, αξίζει να αναφερθεί ότι η αιθανόλη δεν προκαλεί αλλοιώσεις στους νευρώνες μόνο σε χημικό επίπεδο, αλλά και σε γονιδιακό. Αυτή επηρεάζει τη γονιδιακή έκφραση, δηλαδή αποτρέπει ή ενισχύει την έκφραση συγκεκριμένων γονιδίων. Ακόμα, μεταβάλλει τη δομή της χρωματίνης, δηλαδή τη δομή πακεταρίσματος του DNA, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αλλαγές στη μετάφραση των γονιδίων, αφού δομή και λειτουργία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.
Συνοψίζοντας, «ένα κρασάκι το μεσημέρι» ενδέχεται να είναι ευεργετικό για το καρδιαγγειακό σύστημα, όχι, όμως, για το νευρικό σύστημα. Ακόμη και η ελάχιστη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ προκαλεί εκφυλισμό στα νευρικά κύτταρα και στις συνάψεις μεταξύ τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Alcohol and the brain: from genes to circuits, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
-
Alcohol and the Brain: Neuronal Molecular Targets, Synapses, and Circuits, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Alcohol and the Sleeping Brain, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
