Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Η αποικιοκρατία αποτέλεσε μια από τις πιο σκοτεινές και επώδυνες περιόδους στην ιστορία πολλών λαών. Όπως και σε πολλά κράτη της Αφρικής, η ιστορία της αποικιοκρατίας στην Κένυα χαρακτηρίστηκε από συνεχή εκμετάλλευση, καταπίεση και αγώνα για ανεξαρτησία. Οι πρώτες επαφές των Ευρωπαίων με την Κένυα χρονολογούνται τον 15ο αιώνα, όταν ο Πορτογάλος εξερευνητής Vasco da Gama ανακάλυψε την παράκτια περιοχή. Ωστόσο, η πραγματική αποικιοκρατία ξεκίνησε κατά τον 19ο αιώνα, όταν διάφορες ευρωπαϊκές δυνάμεις ξεκίνησαν την κατακτητική πορεία τους προς στην Κένυα. Οι Βρετανοί ανέλαβαν τον έλεγχο της περιοχής και την ονόμασαν «Βρετανική Ανατολική Αφρική».
Κατά τη διάρκεια της αποικιακής περιόδου, οι Κενυάτες αντιμετώπισαν απάνθρωπη καταπίεση και, ουσιαστικά, εξαναγκάστηκαν στην εξαθλίωση. Αποκορύφωμα της κτηνωδίας υπήρξε η βίαιη καταστολή της εξέγερσης των Mau Mau τη δεκαετία του 1950, όταν περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και βασανίστηκαν, σε μια από τις πιο αιματηρές εξεγέρσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Το 2013, το Ηνωμένο Βασίλειο εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός και έδωσε ως αποζημίωση 20 εκατομμύρια λίρες σε περισσότερους από 5.000 Κενυάτες. Για ορισμένους, βέβαια, αυτή είναι μια μηδαμινή αναγνώριση των εγκλημάτων βρετανικής αποικιοκρατίας στη χώρα.
Οι απαρχές της εξέγερσης συμπίπτουν χρονικά με την εγκατάσταση των αποίκων στα εύφορα κεντρικά υψίπεδα της χώρας, όπου καλλιεργούσαν κυρίως καφέ και τσάι. Οι Βρετανοί άποικοι επέβαλαν αγροτικό φόρο και ορισμένους περιορισμούς στην ιδιοκτησία γης και στις γεωργικές πρακτικές και έτσι απέσπασαν τη γη και εκτόπισαν μεγάλο μέρος της φυλής Kikuyu, που ήταν αγρότες και διέμεναν στην περιοχή για αιώνες. Έτσι, πολλοί δυσαρεστημένοι Kikuyu μετανάστευσαν στην Πρωτεύουσα, Ναϊρόμπι.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, αυξήθηκε η δυσαρέσκεια στους κόλπους της φυλής και αυτό φάνηκε για πρώτη φορά στις επιθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στο δεύτερο μισό του 1952, από τη «μυστική κοινότητα», Mau Mau, εναντίον Kikuyu, πιστών στην Κυβέρνηση. Με έντονα παραστρατιωτικό χαρακτήρα, οι Mau Mau χρησιμοποιούσαν μυστικές τελετές για να διασφαλίσουν την πίστη μεταξύ των μελών τους. Ορμητήριό τους ήταν οι δασικές περιοχές της Aberdare και Mount Kenya, από όπου πραγματοποιούσαν επιθέσεις εναντίον πολιτικών αρχών και αποίκων, με μοναδικό τους οπλισμό μαχαίρια και αυτοσχέδια όπλα. Με τις επιθέσεις να αυξάνονται δραματικά, ο Κυβερνήτης, Evelyn Baring, κήρυξε την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τον Οκτώβριο του 1952. Έτσι, τα ηγετικά μέλη της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένου του μελλοντικού Προέδρου της Κένυας, Jomo Kenyatta, συνελήφθησαν από τις αρχές.
Δίχως μεγάλη καθυστέρηση, οι βρετανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις άρχισαν να επικεντρώνονται σε περιοχές όπου οι Mau Mau ήταν πιο ενεργοί. Στις επιχειρήσεις συμπεριλαμβανόταν και η «Επιχείρηση Αμόνι» στο Ναϊρόμπι, τον Απρίλιο του 1954, όπου συνελήφθησαν χιλιάδες μέλη της οργάνωσης, αλλά και υποστηρικτές τους. Αν και η χώρα συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέχρι και το 1960, οι βρετανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις ουσιαστικά σταμάτησαν τον Νοέμβριο του 1955. Μέχρι αυτό το σημείο, χιλιάδες μέλη της οργάνωσης είχαν τεθεί υπό κράτηση, ενώ είχαν υποστεί πάνω από 10.000 απώλειες.
Η ομάδα αντίστασης παρέμεινε «εκτός νόμου» και χαρακτηρίστηκε ως τρομοκρατική οργάνωση από την αποικιακή Κυβέρνηση, αλλά και οι επόμενες Κυβερνήσεις στην ανεξάρτητη πλέον Κένυα δεν ανέτρεψαν τον χαρακτηρισμό. Αυτό άλλαξε μόλις το 2003 και οι Mau Mau αναγνωρίστηκαν, τελικά, ως μαχητές για την ελευθερία. Βέβαια, αυτό σήμαινε ότι οι γενιές μετά την ανεξαρτησία γνώριζαν ελάχιστα για το παρελθόν. Πολλοί νέοι δεν γνωρίζουν σχεδόν καθόλου για την κράτηση και τα βασανιστήρια που υπέστην οι Mau Mau.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λοιπόν, εγείρει η επίσκεψη του Βασιλιά Καρόλου Γ’ στην Κένυα, την Τρίτη 31 Οκτωβρίου. Ο Κάρολος αναγνώρισε τις «αποκρουστικές και αδικαιολόγητες πράξεις βίας που διαπράχθηκαν εναντίον των Κενυατών» κατά τη διάρκεια του αγώνα τους για την ανεξαρτησία. Συγκεκριμένα, σε ένα κρατικό συμπόσιο στο Ναϊρόμπι εξέφρασε την ανείπωτη λύπη του και τόνισε ότι δεν υπήρχε «καμία δικαιολογία». Βέβαια, ο Βασιλιάς δεν απηύθυνε επίσημη συγγνώμη, καθώς κάτι τέτοιο θα έπρεπε να έχει αποφασιστεί από τους Υπουργούς της Κυβέρνησης. Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος της Κένυας, William Ruto, επαίνεσε το θάρρος του Βασιλιά στην αναφορά τέτοιων «άβολων αληθειών». Ο αρχηγός της Αφρικανικής χώρας τόνισε ότι η αποικιακή κυριαρχία ήταν «βίαιη και φρικτή για τον αφρικανικό λαό» και ότι «απομένουν να γίνουν πολλά ακόμα προκειμένου να επιτευχθούν πλήρεις αποζημιώσεις».
Η έλλειψη συγγνώμης από τον Βασιλιά απογοήτευσε μερικούς Κενυάτες, όπως ο David Ngasura, της Κενυατικής φυλής Talai, οι οποίοι πρόσφατα ανανέωσαν τις εκκλήσεις τους προς τη βρετανική Κυβέρνηση να επιστρέψει το κρανίο του ηγέτη τους, Koitalel Arap Samoei, που ηγήθηκε της αντίστασης των Nandi, διακόπτοντας τα σχέδια των αποίκων για κατάληψη των ορεινών περιοχών της κοιλάδας Rift.
Τέλος, το Buckingham δήλωσε τις προθέσεις του για την πραγματοποίηση μιας ανεξάρτητης ιστορικής έρευνας, η οποία θα εξετάσει τη βασιλική σύνδεση με το δουλεμπόριο. Πρόσφατα, δημοσιευμένη έρευνα αποκάλυψε μια περίπλοκη εικόνα σχετικά με τη συμπεριφορά των βασιλικών απέναντι στη δουλεία, με τη βασιλική οικογένεια, των αρχών του 1800, να διχάζεται για την κατάργησή της ή όχι. Τις επόμενες ημέρες, η βασιλική επίσκεψη στην Κένυα θα επικεντρωθεί στους τρόπους με τους οποίους η Βρετανία και η Κένυα θα μπορούσαν να συνεργαστούν, μεταξύ άλλων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ενθάρρυνση ευκαιριών απασχόλησης για τους νέους. Αναμένεται μια συνάντηση με θρησκευτικούς ηγέτες, που θα συζητηθεί η οικοδόμηση δεσμών μεταξύ των κοινοτήτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- King Charles Kenya trip: Mau Mau uprising hangs over visit, BBC, διαθέσιμο εδώ
- King Charles says ‘no excuse’ for Kenya colonial violence, BBC, διαθέσιμο εδώ
- What Was The Mau Mau Uprising?, IWM, διαθέσιμο εδώ
