Της Ζένιας Κουφοπαντελή,
Παρούσα σε πληθώρα λαχανικών, αλλά και ως πρόσθετο σε ποικίλα επεξεργασμένα τρόφιμα ή συμπληρώματα, η ινουλίνη συνιστά ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας διατροφής. Στις αρχές της δεκαετίας του 1800, ο Valentine Rose ανακάλυψε την ουσία από τις ρίζες του φυτού Inula helenium και αργότερα πήρε το όνομά της από τον Thomson, το 1817. Πρόκειται για έναν υδατοδιαλυτό πολυσακχαρίτη, ο οποίος ανήκει σε μια ομάδα υδατανθράκων που ονομάζονται φρουκτάνες. Εκείνες αποτελούν πολυμερή φρουκτόζης, όπου τα μόρια του σακχάρου είναι συνδεδεμένα με τρόπο τέτοιο, ώστε να μην μπορούν να διασπαστούν από το λεπτό έντερο.
Οι φυσικές πηγές ινουλίνης περιλαμβάνουν τις ρίζες κιχωρίου, τα σπαράγγια, το πράσο, το κρεμμύδι, τη μπανάνα, το σιτάρι και το σκόρδο. Η ινουλίνη χρησιμοποιείται ευρέως στα επεξεργασμένα τρόφιμα ως υποκατάστατο λιπαρών ή ζάχαρης και αποδίδει μόλις το 25-35% της ενέργειας, και συνεπώς θερμίδων, σε σύγκριση με άλλα σάκχαρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανήκει στην κατηγορία των FODMAP (ζυμώσιμοι ολιγο-, δι-, μονοσακχαρίτες και πολυόλες), δηλαδή υδατανθράκων που αφομοιώνονται εύκολα στο παχύ έντερο με την προσαγωγή για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και άλλων σχετικών παθήσεων.
Η φρουκτάνη τύπου ινουλίνης αποτελείται από γραμμικές συνδεδεμένες μονάδες β-D-φρουκτοζυλίου που συνδέονται με το τμήμα φρουκτοζυλίου της σακχαρόζης. Στην ινουλίνη του κιχωρίου, ο αριθμός των μονάδων φρουκτόζης κυμαίνεται από 2 έως 60, υποδηλώνοντας έναν ευρύτατο συνδυασμό ολιγομερών και πολυμερών. Οι δεσμοί β-(2-1)-D-φρουτοσύλ-φρουκτόζης σχηματίζονται μεταξύ των μονάδων φρουκτόζης της ινουλίνης και της β-διαμόρφωσης του ανωμερούς άνθρακα, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η πέψη της στο λεπτό έντερο του ανθρώπου. Ωστόσο, η ένωση μπορεί να ζυμωθεί στο παχύ έντερο, από τα βακτήρια του εντερικού μικροβιώματος. Στοιχεία που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα της ινουλίνης αποτελούν ο βαθμός πολυμερισμού και η ύπαρξη διακλαδώσεων με την ινουλίνη των φυτών να έχει σχετικά χαμηλό βαθμό πολυμερισμού, ο οποίος εξαρτάται από το είδος του φυτού, τις κλιματικές συνθήκες, αλλά και τη φυσιολογία του. Η ινουλίνη που υπάρχει στα βακτήρια έχει πολύ υψηλό βαθμό πολυμερισμού, που κυμαίνεται από 10.000 έως πάνω από 100.000. Ενδεικτικά, η βακτηριακή ινουλίνη είναι κατά 15% πιο διακλαδισμένη από τη φυτική ινουλίνη.
Η ινουλίνη συνιστά μία καλή επιλογή ως φυσικό πρεβιοτικό, ιδίως για ηλικιωμένα άτομα που πάσχουν από δυσκοιλιότητα, χάρη στην ιδιότητά της να βελτιώνει τη συχνότητα, τη συνοχή και σκληρότητα των κοπράνων, καθώς και τον χρόνο διέλευσης. Η προσθήκη ινουλίνης στα τρόφιμα μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό βακτηρίων του γένους Bifidobacterium και έτσι να βελτιώσει τη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου. Η ινουλίνη ζυμώνεται από ωφέλιμα βακτήρια όπως τα Bifidobacteria και οι λακτοβάκιλλοι στο παχύ έντερο. Τα λιπαρά οξέα με βραχείες αλυσίδες (Short chain fatty acids- SCFA), όπως το οξικό, το προπιονικό και το βουτυρικό, που παράγονται από τη ζύμωση της ινουλίνης, δεσμεύονται από τον βλεννογόνο του παχέος εντέρου και παρέχουν πρόσθετη ενέργεια στον οργανισμό.
Επιπρόσθετα, το οξικό οξύ μεταβολίζεται συνήθως στους νεφρούς, στην καρδιά, στον εγκέφαλο και στους μυς, ενώ το προπιονικό δρα ως πρόδρομο μόριο για την παραγωγή γλυκόζης, η οποία εμποδίζει τη σύνθεση χοληστερόλης και απομακρύνεται από το ήπαρ. Το βουτυρικό χρησιμοποιείται από τα επιθηλιακά κύτταρα του παχέος εντέρου και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση των κυττάρων. Τα προϊόντα της ζύμωσης της ινουλίνης μπορούν να μειώσουν το pH του εντέρου και να αναστείλουν την ανάπτυξη παθογόνων & επιβλαβών βακτηρίων προς όφελος του οργανισμού. Μάλιστα, τα SCFA μπορούν να διεγείρουν τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου με αποτέλεσμα τη βελτίωση της δυσκοιλιότητας. Συνεπώς, η ινουλίνη μπορεί να περιορίσει τη δυσκοιλιότητα και να αξιοποιηθεί για την αντιμετώπιση της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, στοιχεία που συνδέονται στενά με την πρεβιοτική της δράση.
Η ουσία αυτή χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης στις βιομηχανίες τροφίμων και φαρμάκων, καθώς προσδίδει ποικίλες επιθυμητές ιδιότητες ως πρόσθετο. Ως συστατικό ινών, η ινουλίνη έχει κατά βάση ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της γεύσης και της υφής. Για παράδειγμα, σε δημητριακά πρωινού, η ινουλίνη προσφέρει σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με άλλες φυτικές ίνες, ενώ η υψηλή διαλυτότητά της επιτρέπει την προσθήκη της σε προϊόντα όπως ποτά και γαλακτοκομικά. Από την άλλη, συχνά προστίθεται σε φαρμακευτικά σκευάσματα ως μέσο σταθεροποίησης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου η δραστική ουσία είναι πρωτεϊνικό μόριο.
Ωστόσο, δύναται να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες καταστάσεις, όπως στην περίπτωση ανασυνδυασμένου αδενοϊού, που κωδικοποιεί το γονίδιο της ανθρώπινης ενδοστατίνης και μπορεί να σταθεροποιηθεί από έναν συνδυασμό μαννιτόλης και ινουλίνης, κατά την ψύξη και την αποθήκευση στους 4℃. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι βελτιώνει τη διάλυση και την απελευθέρωση δραστικών ουσιών, αλλά και ότι μπορεί να αποτελέσει φορέα στοχευμένης μεταφοράς φαρμάκων.
Η κατανάλωση ινουλίνης θεωρείται ασφαλής για τους περισσότερους ανθρώπους στις ποσότητες στις οποίες προστίθεται στα τρόφιμα. Στους ενήλικες, όταν λαμβάνεται ως συμπλήρωμα βραχυπρόθεσμα, δεν έχει βρεθεί να σχετίζεται με την εμφάνιση ανεπιθύμητων δράσεων, με δόσεις συγκεκριμένων ποσοτήτων ημερησίως (8g-18g) να έχουν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για έως και 24 εβδομάδες. Οι πιο συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν την εμφάνιση οιδήματος, διάρροιας ή δυσκοιλιότητας και πόνου. Αυτές οι παρενέργειες είναι εντονότερες με υψηλές δόσεις ινουλίνης (πάνω από 30 γραμμάρια). Η ινουλίνη είναι, επίσης, ασφαλής για χρήση κατά την εγκυμοσύνη ή τον θηλασμό, σε φυσιολογικά όρια. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη ικανοποιητικές πληροφορίες για να διαπιστωθεί αν η ουσία είναι ασφαλής για χρήση σε μεγαλύτερες ποσότητες ως φάρμακο κατά την εγκυμοσύνη ή τον θηλασμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Inulin: Properties, health benefits and food applications, sciencedirect.com. Διαθέσιμο εδώ
- What to know about inulin, a healthful prebiotic, medicalnewstoday.com. Διαθέσιμο εδώ
- The physiological functions and pharmaceutical applications of inulin: A review, sciencedirect.com. Διαθέσιμο εδώ
- Inulin – Uses, Side Effects, and More, webmd.com. Διαθέσιμο εδώ
