Της Ιωάννας Μέγα,
Η ανοσογνωσία (ή έλλειψη εναισθησίας) είναι μια νευρολογική κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη μιας ψυχικής πάθησης. Ο όρος ανοσογνωσία (στερητικό α=χωρίς, νοσο=νόσος, γνωσία=γνώση) επινοήθηκε από τον Γάλλο νευρολόγο Joseph Babinski το 1914 για να περιγράψει την άγνοια του ελλείμματος ή της ασθένειας, αναφερόμενος συγκεκριμένα σε περιπτώσεις αριστερής ημιπληγίας.
Η ανοσογνωσία είναι αποτέλεσμα αλλαγών στον εγκέφαλο. Επηρεάζει συνήθως άτομα με ορισμένες παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή. Έρευνες υποστηρίζουν ότι η ανοσογνωσία μπορεί να επηρεάσει το 50-90% των ατόμων με σχιζοφρένεια και το 40% των ατόμων με διπολική διαταραχή. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει άτομα με άνοια καθώς και άτομα με βλάβη σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Ακόμη υπολογίζεται από τους ειδικούς πως περίπου το 81% των ατόμων με νόσο του Αλτσχάιμερ μπορεί να παρουσιάσει επίσης και ανοσογνωσία.
Συμπτωματολογία
Τα άτομα με ανοσογνωσία παρουσιάζουν μειωμένη επίγνωση ή έλλειψη κατανόησης της κατάστασης της ψυχικής τους υγείας. Ένα άτομο με ανοσογνωσία δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει με ακρίβεια τη δική του ψυχική ασθένεια. Τα άτομα αυτά συνήθως αγνοούν την ασθένειά τους ή την πραγματική της έκταση. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο κατανοούν και αντιλαμβάνονται την ψυχική τους υγεία, ως επακόλουθο είναι αυτοί οι ασθενείς να δυσκολεύονται ως προς την αναζήτηση θεραπείας ή ακόμα και τη λήψη της.
Ορισμένα από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ανοσογνωσίας αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω:
- Έλλειψη κατανόησης, επίγνωσης ή ακόμα και αποδοχής μιας ιατρικής πάθησης
- Άρνηση της ασθένειας και υποβάθμιση της σημαντικότητάς της (τα επίπεδα επίγνωσής του κάθε ατόμου μπορεί να κυμαίνονται, έτσι μπορεί μερικές φορές να αναγνωρίζουν την κατάστασή τους και να δείχνουν μεγαλύτερη αυτογνωσία)
- Έκφραση θυμού στον περίγυρό τους καθώς θεωρούν πως η εικόνα του εαυτού τους δεν ταιριάζει με την εικόνα του ψυχικά νοσούντα
- Άρνηση λήψης φαρμάκων (οι ασθενείς αυτοί δεν πιστεύουν ότι είναι άρρωστοι, με αποτέλεσμα η θεραπεία να τους φαίνεται περιττή)
Οι πιο κοινές καταστάσεις που σχετίζονται με την ανοσογνωσία αίναι:
- Σχιζοφρένεια
- Άνοια (συμπεριλαμβανομένου του Αλτσχάιμερ)
- Διπολική Διαταραχή
- Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή
- Ημιπληγία (οι ασθενείς αυτοί μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι έχουν μερική ή πλήρη παράλυση στη μία πλευρά του σώματός τους)
Τι προκαλεί, όμως, αυτή τη νευρολογική κατάσταση;
Ο μετωπιαίος λοβός του εγκεφάλου είναι υπεύθυνος, μεταξύ άλλων, και για τον έλεγχο της αυτοεικόνας του κάθε ατόμου. Η εικόνα του εαυτού είναι μια νοητική εικόνα που σχηματίζει το κάθε άτομο για τον εαυτό του. Η εικόνα αυτή αλλάζει συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Επομένως, εάν ο μετωπιαίος λοβός δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει σωστά, όπως για παράδειγμα σε ορισμένες καταστάσεις ψυχικής υγείας, τότε μπορεί να προκληθούν αλλοιώσεις σε αυτό το τμήμα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα οι ασθενείς αυτοί να δυσκολεύονται να ενημερώσουν την εικόνα του εαυτού τους. Ορισμένες καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η διπολική διαταραχή, η σχιζοφρένεια ή η άνοια, μπορεί να βλάψουν τον μετωπιαίο λοβό και να οδηγήσουν σε ανοσογνωσία. Ομοίως, τραυματισμός στον εγκέφαλο, όπως πιθανόν μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ή τραυματική βλάβη του εγκεφάλου, μπορεί επίσης να προκαλέσει ανοσογνωσία.
Διάγνωση
Όσον αφορά την διάγνωση της ανοσογνωσίας ο θεράπων ιατρός αξιολογεί τα επίπεδα συνειδητοποίησης του ατόμου, μέσω διαφόρων κλιμάκων αξιολόγησης. Επιπλέον, ο εκάστοτε ιατρός μπορεί να πραγματοποιήσει και μια εξειδικευμένη εξέταση όσον αφορά την ψυχική κατάσταση του κάθε ασθενούς με σκοπό να αξιολογήσει τη διορατικότητα του. Οι κλίμακες αξιολόγησης είναι πολύ βοηθητικές για τους επαγγελματίες υγείας καθώς τους δίνουν τη δυνατότητα να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ ανοσογνωσίας και άρνησης. Είναι σημαντικό να επισημανθεί πως η ανοσογνωσία δεν θα πρέπει να συγχέεται με την άρνηση. Η άρνηση είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να ανταποκριθούν σε μια συναισθηματικά δύσκολη διάγνωση. Αντίθετα, η ανοσογνωσία προκύπτει από σωματική βλάβη στον εγκέφαλο, που σημαίνει ότι είναι ανατομικής προέλευσης, ενώ η άρνηση είναι ψυχολογική.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις
Μέχρι στιγμής η ανοσογνωσία δεν αντιμετωπίζεται με κάποια συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδο. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να χρειαστεί να συνεργαστούν με μια σειρά από ειδικούς, όπως νευρολόγους, ψυχιάτρους, καθώς και ψυχοθεραπευτές.
Ορισμένες από τις συνιστάμενες από τους ειδικούς θεραπείες αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω:
- Αντιψυχωτική θεραπεία (χλωροπρομαζίνη, λοξαπίνη, κλοζαπίνη, αριπιπραζόλη)
- Αιθουσαία διέγερση (περιλαμβάνει τη σύνδεση ηλεκτροδίων στο κρανίο πίσω από τα αυτιά ή τη χρήση αιθουσαίου εμφυτεύματος για την τόνωση του αιθουσαίου συστήματος. Η αιθουσαία διέγερση μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ευαισθητοποίησης στις πληγείσες περιοχές του εγκεφάλου προσωρινά).
- Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία ή Θεραπεία ενίσχυσης κινήτρων (MET) (μακροπρόθεσμη θεραπευτική επιλογή, βοηθάει τους ασθενείς να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση ή επίγνωση της κατάστασής τους και να μάθουν να διαχειρίζονται τα συμπτώματα της ασθένειάς τους).
Συμπερασματικά, η εναισθησία είναι ένας σημαντικός παράγοντας που σχετίζεται άμεσα με την τήρηση της θεραπείας, τη συχνότητα υποτροπής, την ύφεση των συμπτωμάτων, την ψυχοκοινωνική λειτουργία, την επαγγελματική επιτυχία και τον κίνδυνο βίας προς τον εαυτό ή τους άλλους. Η έλλειψη της εναισθησίας μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους αυτούς στην άρνηση της λήψης φαρμάκων, κάτι που θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις για τα ίδια τα άτομα. Επιπλέον, η υποτροπή, με τη σειρά της, αυξάνει την οικονομική επιβάρυνση της θεραπείας και συμβάλλει στο στίγμα της ψυχικής ασθένειας. Έτσι, λοιπόν, χωρίς θεραπεία ο συνδυασμός αυτός των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η συνεχής παρακολούθηση των ατόμων αυτών καθώς επίσης και η εκπαίδευση τους όσον αφορά τη λήψη της φαρμακευτικής τους αγωγής για πρόληψη τυχόν απερίσκεπτης ή επικίνδυνης συμπεριφοράς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What to know about anosognosia, Medical News Today. Διαθέσιμο εδώ
- Anosognosia Keeps Patients From Realizing They’re Ill, Psychiatric News. Διαθέσιμο εδώ
- What Is Anosognosia?, Healthline. Διαθέσιμο εδώ
- Anosognosia in Schizophrenia: Hidden in Plain Sight, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
