Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Η δομή των σχέσεων και η πορεία τους μέσα στο χρόνο είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί το κοινωνικό σύνολο και δημιουργεί απορίες ως προς τις αιτίες για τις οποίες κάποιες σχέσεις ευδοκιμούν, ενώ κάποιες άλλες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Μια από της θεωρίες που έρχεται να καλύψει αυτά τα ζητήματα είναι η Θεωρία Δεσμού.
Η Θεωρία Δεσμού που αναπτύχθηκε από τον Bowlby και την Ainsworth προσπαθεί να εξηγήσει μέσα από ένα αναπτυξιακό πρίσμα την πορεία και έκβαση των ενήλικων ρομαντικών σχέσεων και αναφέρεται στο δεσμό που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και τον κύριο φροντιστή του. Από τη γέννησή τους τα βρέφη προσπαθούν να κατανοήσουν και να αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον γύρω τους και οι αρχικές εμπειρίες τους με τους γονείς είναι αυτές που θα καθορίσουν την κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη μέσα από το δεσμό.
Οι τύποι δεσμού σύμφωνα με την Ainsworth είναι τρεις και διακρίνονται στον ασφαλή τύπο δεσμού, που αναπτύσσεται με βάση την καλή επικοινωνία ανάμεσα στο παιδί και τον γονέα, επιτρέποντας στο παιδί να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του, δίνοντας την ευκαιρία στο άτομο να μπορεί να δεθεί συναισθηματικά, χωρίς να φοβάται την εγκατάλειψη· τον τύπο άγχους- αμφιθυμικό/εμμονής, στον οποίο το άτομο βιώνει μια διαρκή ανασφάλεια και τον τύπο άγχους αποφυγής στον οποίο το παιδί δεν εκδηλώνει το άγχος του, φαίνεται συναισθηματικά αποκομμένο και καθιστά αδύνατο για το άτομο να έρθει σε συναισθηματική εγγύτητα με τους γύρω του και να τους εμπιστευτεί. Η ποιότητα του δεσμού που αναπτύσσει το βρέφος με τον κύριο φροντιστή του αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για την πορεία ανάπτυξης των σχέσεων του στο μέλλον.
Οι πρώιμες εμπειρίες και βιώματα του βρέφους με το πρόσωπο φροντίδας είναι αυτές που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ατόμου και τη δομή και την πορεία των σχέσεων του στην ενήλικη ζωή. Ο κάθε δεσμός απαρτίζεται από κάποια συγκεκριμένα μοτίβα δράσεων, που ενεργοποιούνται σε περιόδους κρίσης ανασφάλειας ή κινδύνου και πολλά από τα προβλήματα στις σχέσεις προκύπτουν από την αδυναμία ενεργοποίησης υγειών μοντέλων επίλυσης και αντιμετώπισης της εκάστοτε δυσμενούς κατάστασης. Επομένως, μεγάλο ρόλο παίζει ο τρόπος με τον οποίο έχει μάθει κάποιος να επιλύει τις συγκρούσεις.
Συνήθως, στον ασφαλή δεσμό παρατηρούμε θετική εντύπωση για τον εαυτό και τους άλλους, κυριαρχούν αισθήματα εμπιστοσύνης και είναι εύκολο για τα άτομα να έρθουν σε συναισθηματική εγγύτητα με τον σύντροφό τους, τον οποίο εμπιστεύονται, καθώς επίσης βρίσκονται σε θέση να εκφράσουν ανοιχτά τα συναισθήματά τους. Σε περιόδους κρίσεις και συγκρούσεων σημειώνονται και στις δυο πλευρές διάθεση για συζήτηση και υιοθέτηση υγειών στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στα άτομα με υγιή δεσμό να δημιουργούν πιο μακροχρόνιες σχέσεις που χαρακτηρίζονται από υψηλή ικανοποίηση, εμπιστοσύνη, επικοινωνία και αμοιβαίο σεβασμό. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το άτομο με ασφαλή τύπο δεσμού θα αναζητήσει συνήθως σύντροφο που έχει επίσης ασφαλή δεσμό.
Αντίθετα, στον αγχώδη- αμφιθυμικό δεσμό υπάρχουν αρνητικές αντιλήψεις για τον εαυτό αλλά θετικές για τους άλλους. Επιζητούν την στενότητα στις σχέσεις και αισθάνονται έντονο φόβο για απόρριψη και για αυτό το λόγο υπερ προσπαθούν για να διατηρήσουν την εγγύτητα με το άλλο άτομο και βιώνουν πολύ αρνητικά συναισθήματα εάν δεν το πετύχουν. Επιπλέον εντείνουν το μέγεθος των συναισθημάτων τους και τα εκφράζουν πολύ έντονα στο σύντροφό. Η ανησυχία αυτή οδηγεί σε έντονα συναισθήματα άγχους και αβεβαιότητας και αναζητούν διαρκώς την επιβεβαίωση.
Από την άλλη πλευρά, ο αγχώδης- αποφευκτικός τύπος δεσμού έχει αρνητικές αντιλήψεις τόσο για τον ίδιο του τον εαυτό όσο και για τους άλλους. Το άτομο φοβάται την συναισθηματική εγγύτητα και την εξάρτηση από τον άλλο και έτσι επιδιώκει να κρατάει αποστάσεις και να είναι αυτόνομο, καθώς επίσης αποφεύγει κάθε είδος έκφρασης του συναισθήματός του. Αυτό, λοιπόν, καθιστά δύσκολο για αυτά τα πρόσωπα να διατηρήσουν μακροχρόνιες σχέσεις ή τα καθιστά ευάλωτα να βρίσκονται σε σχέση με πολλές επανασυνδέσεις.
Έχοντας αναλύσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο ανάλογο με τον τύπο δεσμού είναι σημαντικό για την υγιή συνύπαρξη και την δημιουργία υγιούς σχέσης να λαμβάνονται υπόψη ορισμένες στρατηγικές. Είναι χρήσιμο να αναγνωρίζει το κάθε άτομο ξεχωριστά τον τύπο δεσμού που έχει, ώστε να μπορεί να δουλέψει σε άλυτα προβλήματα του παρελθόντος και να μετριάσει ορισμένες συμπεριφορές που ενδέχεται να δημιουργούν προβλήματα μέσα στη σχέση, καθώς επίσης να συζητιέται ανοιχτά μέσα στη σχέση ο δεσμός αλλά και ενδεχόμενες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κάθε άτομο ξεχωριστά. Η κατανόηση και αναγνώριση του δεσμού επιτρέπει μετέπειτα την συναισθηματική υποστήριξη του κάθε συντρόφου και τη δυνατότητα να κατανοεί ο κάθε ένας τα όρια του άλλου πότε το ένα μέλος της σχέσης χρειάζεται προσωπικό χώρο.
Η θεωρία δεσμού παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την κατανόηση της επιρροής του δεσμού στη μετέπειτα συμπεριφορά του ατόμου στις σχέσεις του ως ενήλικας, ενώ μας βοηθά να αντιληφθούμε τους λόγους εκδήλωσης ορισμένων συμπεριφορών, αλλά και τους τρόπους για να τις διαχειριστούμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How anxious and avoidant attachment affect romantic relationship quality differently: A meta-analytic review, European Journal of Social Psychology. Διαθέσιμο εδώ
- Attachment theory and emotions in close relationships: exploring the attachment – related dynamics of emotional reactions to relational events, Personal Relationships. Διαθέσιμο εδώ
- Attachment styles and close relationships: A four-year prospective study, Personal Relationships. Διαθέσιμο εδώ
