Του Βασίλη Παπαδήμου,
Η Επανάσταση του 1821 αναμφίβολα αποτελεί ως τις μέρες μας έναν σταθμό στην ελληνική ιστορία, καθώς καρπός της αποτελεί το νέο ελληνικό κράτος. Ήταν ένα απελευθερωτικό κίνημα το οποίο ποθούσαν οι υπόδουλοι Ρωμιοί να συμβεί για αιώνες. Βεβαίως σε αυτό συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό, παρά τις τυχόν αντιρρήσεις που πολλές φορές ακούγονται, και ο κλήρος ο οποίος ποικιλοτρόπως συνεισέφερε στην επίτευξη του σκοπού της πολυπόθητης ελευθερίας. Ίσως από τους πιο γνωστούς κληρικούς του ανώτερου κλήρου που συμμετείχε ενεργά στην επανάσταση είναι ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο οποίος τελικά έδωσε τη ζωή του για την ανεξαρτησία, όπως θα δούμε και παρακάτω.
Γεννημένος περίπου το 1776 κατ’ άλλους στα Αμπελάκια, κατ’ άλλους στην Τσαριτσάνη Λάρισας ο Ιωσήφ έμαθε τα πρώτα γράμματα στα Αμπελάκια, μεγάλο πνευματικό κέντρο της Θεσσαλίας την εποχή εκείνη, από έναν ιερέα ονόματι Πολυζώη. Τα μαθητικά και εφηβικά χρόνια του σημαδεύτηκαν από διάφορα αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα, τα οποία τόνωσαν στον νεαρό τότε Ιωσήφ τα αισθήματα φιλοπατρίας, αλλά και άναψαν μέσα του τη σπίθα του πόθου για απελευθέρωση. Σημαδιακή για εκείνον ήταν και η θανάτωση δια αποκεφαλισμού του αγαπητού δασκάλου του Πολυζώη. Μετά τα γεγονότα αυτά μετέβη στην Τσαριτσάνη ούτως ώστε να συνεχίσει τις σπουδές του στην εκεί σχολή. Στην Τσαριτσάνη ευτύχησε να γνωρίσει τον σπουδαίο διδάσκαλο του Γένους και Ιεροκήρυκα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Κωνσταντίνο Οικονόμο εξ Οικονόμων και τον πατέρα του παπα-Κυριακό. Στην εφηβεία του χειροθετήθηκε αναγνώστης και ήδη είχε αρχίσει να εκφωνεί λόγους σπουδαίους για την ηλικία του. Είχε αρχίσει να ετοιμάζεται για την εν Χριστώ ζωή και έτσι στα τέλη της δεκαετίας του 1790 εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε διάκονος, ενώ μετά από λίγο έλαβε και τον δεύτερο βαθμό της ιεροσύνης.
Μετά την εις πρεσβύτερον χειροτονία του τοποθετήθηκε από τον επίσκοπο Ελασσόνος Ιωαννίκιο εφημέριος της ενορίας Τσαριτσάνης. Ύστερα από τα αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα του παπα-Ευθυμίου Βλαχάβα και αφού ο θεσσαλικός κάμπος είχε μεταβληθεί σε ένα απέραντο σφαγείο, ο ιερομόναχος τότε Ιωσήφ, εγκατέλειψε την Τσαριτσάνη το 1814 και βρέθηκε μετά από αρκετές περιπέτειες στην επισκοπή Άρτης, όπου και διορίστηκε ως πρωτοσύγκελος. Τότε ήταν που μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και συγκεκριμένα το 1818. Ο Ιωσήφ είχε με τη στάση του κερδίσει την αγάπη κλήρου και λαού στην ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για το ελληνο-ορθόδοξο στοιχείο της Ηπείρου, καθώς συνέπεσε με την ανταρσία του Αλή Πασά.
Μετά την εις επίσκοπον χειροτονία του το 1820 και την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης ο επίσκοπος Ιωσήφ έλαβε ενεργό ρόλο διαβαίνοντας διάφορες περιοχές με σκοπό τη στρατολόγηση ανδρών. Η ήττα των ελληνικών στρατευμάτων στη μάχη του Πέτα οδήγησε τον Ιωσήφ μαζί με μερικούς οπλαρχηγούς και άλλους επαναστάτες στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, όπου νωρίτερα είχε καταφθάσει και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Εκεί ο Ομέρ Βρυώνης και τα στρατεύματά του πολιόρκησαν επί τρίμηνο την πόλη χωρίς τελικά να καταφέρουν να την εκπορθήσουν. Ένα χρόνο αργότερα τον Δεκέμβριο του 1823 υποδέχθηκε τον Λόρδο Βύρωνα στο Μεσολόγγι. Μέχρι τον θάνατο του Βρετανού ποιητή οι δύο άνδρες είχαν αγαθή συνεργασία, ενώ ο Ιωσήφ τέλεσε την εξόδιο ακολουθία του τον Απρίλιο του 1924.
Κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Πολιορκίας του Μεσολογγίου ο επίσκοπος Ιωσήφ βρισκόταν πάλι εκεί, εμψυχώνοντας τους αγωνιστές και συμμετέχοντας στους πόνους και τις αγωνίες των κατοίκων της. Όντας πλήρως ενδεής, το επαναστατικό κράτος αποφάσισε να χορηγήσει στον Ιωσήφ μηνιαίο μισθό 200 γροσίων. Προσπαθούσε με κάθε μέσω να συνεισφέρει στη φρουρά της πόλης ότι εκείνος μπορούσε. Με επιστολή του, που αναγνώστηκε σε όλους τους ναούς της πόλεως καλούσε τους κατοίκους της να μεταβούν στα τείχη της πόλης με σκοπό να τα επιδιορθώσουν, πράγμα που έπραξαν. Παρά τις όποιες προσπάθειες γινόντουσαν άρχισε να καθίσταται φανερό ότι αργά ή γρήγορα η πόλη θα έπεφτε.
Τους πρώτους μήνες του 1826 ο Ιμπραήμ έχοντας καταλάβει όλες τις νησίδες γύρω από το Μεσολόγγι ζήτησε από τους πολιορκούμενους να παραδοθούν. «Θάνατον με τα όπλα εις χείρας» απάντησε ο Ιωσήφ επιδεικνύοντας για ακόμη μία φορά την μέχρις εσχάτων φιλοπατρία του. Τις τελευταίες μέρες της πολιορκίας, όταν πλέον είχε παρθεί η απόφαση για την έξοδο, οι οπλαρχηγοί αποφάσισαν τη θανάτωση των γυναικόπαιδων για να μην προδοθούν από τα κλάματά τους κατά τη διάρκεια της εξόδου. Η σφοδρή όμως αντίδραση του Ιωσήφ, ο οποίος τους απείλησε ένδακρυς ότι θα έχουν αιώνια κατάρα αν το πράξουν ματαίωσε την απόφαση. Κατά τη διάρκεια της Εξόδου όταν τα τουρκικά στρατεύματα άρχισαν να επιτίθενται, αφού είχε προδοθεί το σχέδιο, ο Ιωσήφ δεν κατάφερε να διαφύγει και γυρνώντας πίσω κατέφυγε στην τοποθεσία Ανεμόμυλος όπου βρισκόταν μια πυριτιδαποθήκη. Εκεί ανατινάχθηκε μαζί με άλλους. Αυτό δεν ήταν όμως το τέλους του μαρτυρικού Ιωσήφ. Μισοπεθαμένο και βαριά εγκαυματία τον βρήκαν οι Τούρκοι, οι οποίοι χωρίς να τον λυπηθούν τον υπέβαλλαν σε νέα βασανιστήρια και τελικά του αφαίρεσαν την ζωή.
Φιλόθεος και φιλόπατρις καθώς ήταν ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, δεν δίσταζε καθόλη τη διάρκεια της επίγειας βιωτής του, να αγωνίζεται «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Από όπου και αν πέρασε κέρδισε την αγάπη και τη συμπάθεια του λαού, καθώς ήταν έτοιμος, με πνεύμα θυσιαστικό να κάνει τα πάντα για εκείνους. Ιδιαίτερα στο Μεσολόγγι τους δύσκολους χρόνους των πολιορκιών συμμετείχε έμπρακτα στο μαρτύριο της πείνας και της ένδειας, ενώ δε δίστασε να θυσιαστεί μαζί με άλλους στον βωμό της ελευθερίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αφεντάκης, Νικόλαος (1954), Ο Ρωγών Ιωσήφ ο επίσκοπος των ελεύθερων πολιορκημένων, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα.
- Γούδας, Αναστάσιος (1870), Βίοι Παράλληλοι των επί της αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεμψάντων ανδρών, Αθήνα.
