Της Μαρίας Κουλούρη,
Η ζωή για τους περισσότερους ανθρώπους θεωρείται ως κάτι «δεδομένο», όμως στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα «θαύμα». Ξεκίνησε στη θάλασσα και εξαρτάται άμεσα από το νερό. Ωστόσο, η θάλασσα αποτελεί «μυστήριο», το οποίο όσο και να εξερευνηθεί, πάντα θα αφήνει αναπάντητα ερωτήματα. Τη γοητεία του γι’ αυτό το απέραντο μυστήριο της θάλασσας πραγματεύεται ο Patrik Svensson στο βιβλίο του Βαθύ μπλε: Η θάλασσα, τα βάθη της και η αναζήτηση του αγνώστου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Αγγελικής Νάτση.
Ο Lars Patrik Svensson γεννήθηκε στο Kvidinge της Σουηδίας στις 7 Δεκεμβρίου του 1972. Σήμερα ζει με την οικογένειά του στο Μάλμε της Σουηδίας, ενώ είναι δημοσιογράφος πολιτιστικού ρεπορτάζ, συγγραφέας και εκδότης. Το πρώτο του βιβλίο, Ålevangeliet (Βιβλίο των χελιών), γνώρισε τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο, αφού πουλήθηκε σε περισσότερες από τριάντα χώρες. Έλαβε σημαντικές διακρίσεις στη Σουηδία, αλλά και διεθνώς, όπως για παράδειγμα η διάκρισή του ως ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2020 από το Publishers Weekly στις Η.Π.Α. Το 2023 του απονεμήθηκε η υποτροφία Clock Kingdom της Εταιρείας Harry Martinson.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δέκα κεφάλαια, με το πρώτο να αποτελεί μια μικρή εισαγωγή, στην οποία ο συγγραφέας αναφέρει τις αφορμήσεις που τον ώθησαν στο να γράψει το βιβλίο. Συγκεκριμένα, αναφέρει ως παράδειγμα μια φωτογραφία της γης από την αποστολή Apollo 17, την οποία τράβηξε βρισκόμενη στη σελήνη και απεικόνιζε τη γη από μακριά. Αναφέρει πως «Η φωτογραφία φέρει την ονομασία “Το μπλε μάρμαρο”. Γιατί έτσι μοιάζει η γη στη φωτογραφία: σαν ένας λαμπερός, γυάλινος βόλος σε χρώμα βαθύ μπλε. Σχεδόν όλα είναι θάλασσα», κι έτσι καταλαβαίνουμε ακόμα και την έμπνευση για τον τίτλο του, ενώ συνεχίζει σημειώνοντας πως η θάλασσα είναι προϋπόθεση για την ίδια τη ζωή. Επίσης, μνημονεύει τη μητέρα του που μια μέρα, όταν ήταν ακόμη πολύ μικρός, του έφερε ένα βιβλίο για τα ψάρια της θάλασσας, το οποίο του το διάβασε, αφού ο ίδιος δεν μπορούσε, και από τότε γοητεύτηκε για τη θάλασσα και για τα πλάσματα που ζουν σε αυτή.
Το ζήτημα της σχέσης ζωής και θάλασσας διαπνέει ολόκληρο το βιβλίο και εμπλουτίζεται με εύστοχα παραδείγματα που προκαλούν εντύπωση, καθώς παρέχουν πληροφορίες άγνωστες εντελώς για πλάσματα που «συναντούμε» καθημερινά. Για παράδειγμα, αναφέρεται πως η κατάσταση του ύπνου είναι μια κατάσταση συνείδησης, η οποία, όμως, στα ζώα και τα φυτά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «συνείδηση» με τον ίδιο τρόπο που χαρακτηρίζεται για τον άνθρωπο. Ωστόσο, όλοι οι οργανισμοί κοιμούνται, ακόμα και αν υπήρχε η αντίθετη αντίληψη για κάποια ζώα όπως ο καρχαρίας, ο οποίος θεωρούνταν πως δεν κοιμάται, διότι δεν έκλεινε τα μάτια του, όμως στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει επειδή δεν έχει βλέφαρα και κοιμάται κανονικά. Επίσης, η φάλαινα για να αναπνέει χρειάζεται εντολή του εγκεφάλου της, κάτι που θα χάσει αν αποκοιμηθεί. Ωστόσο, παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ικανότητα που «χωρίζει» σε δύο μέρη τον εγκέφαλό της, επομένως όταν το ένα μισό κοιμάται, το άλλο λειτουργεί κανονικά για να εξυπηρετεί την αναπνοή της.
Το Βαθύ μπλε αποτελεί ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, αφού συνδυάζει στοιχεία πραγματείας σχετικά με τη θάλασσα και τους οργανισμούς της με στοιχεία αφηγηματικά, τα οποία εντάσσονται στα ανθρώπινα πλαίσια. Η ζωή ξεκινά με έναν μονοκύτταρο οργανισμό στη θάλασσα και μέσα από εξερευνήσεις του ανθρώπου σχετικά με αυτή, τη ζωή και τον κόσμο-πλανήτη που ζούμε, ο άνθρωπος φτάνει στο να κατακτά τη Σελήνη και να θαυμάζει από εκεί τον «μπλε» πλανήτη του. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις –αποικίες, κυνήγι φαλαινών κτλ.– η επιθυμία του για εξερεύνηση καταλήγει σε κατάχρηση και εκμετάλλευση της θάλασσας.
